Αξίζει να αναρωτηθούμε αν το τελευταίο σύνθημα που υιοθέτησαν οι κινέζοι αξιωματούχοι «Η Ασία για τους Ασιάτες» είναι απλώς μια εθνικιστική πόζα για εγχώρια κατανάλωση ή αν σηματοδοτεί μια πραγματική αλλαγή πολιτικής.
Η πιο έγκυρη αναφορά στην «Ασία για τους Ασιάτες» ακούστηκε τον Μάιο κατά τη διάρκεια κεντρικής ομιλίας του προέδρου της Κίνας Σι Τζινπίνγκ. Σε μια προσεκτικά διατυπωμένη δήλωση ο Σι παρουσίασε το όραμα της Κίνας για μια νέα περιφερειακή τάξη ασφαλείας, για την οποία, όπως λέει και το σύνθημα, υπεύθυνοι θα είναι οι Ασιάτες.
Σύμφωνα με τον Σι, στο θεμελιώδες επίπεδο, «οι λαοί της Ασίας πρέπει να διαχειρίζονται τις υποθέσεις της Ασίας, να λύνουν τα προβλήματα της Ασίας και να διατηρούν την ασφάλεια της Ασίας». Ευτυχώς, δήλωσε, έχουν την «ικανότητα και τη σοφία» να οικοδομήσουν την ειρήνη και την ασφάλεια στην περιοχή μέσω της συνεργασίας.

Αυτό το όραμα βέβαια συνεπάγεται την αναμόρφωση της δομής ασφαλείας στην Ασία με δραστικά μειωμένο ρόλο για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Πράγματι ο Σι επέκρινε εμμέσως την υπάρχουσα αρχιτεκτονική ασφαλείας στην Ασία η οποία κυριαρχείται από τις ΗΠΑ και δήλωσε ότι «μια στρατιωτική συμμαχία που στοχεύει ένα τρίτο μέρος δεν συμβάλλει στη διατήρηση της κοινής ασφαλείας».

Εκ πρώτης όψεως το όραμα αυτό φαίνεται απολύτως λογικό. Στο κάτω-κάτω οι περισσότερες χώρες προτιμούν να διαχειρίζονται οι ίδιες τις εγχώριες και περιφερειακές υποθέσεις τους χωρίς την παρέμβαση εξωτερικών δυνάμεων. Αλλά η δήλωση του Σι σηματοδότησε μια σημαντική απόκλιση από τη μακροχρόνια θέση της Κίνας σχετικά με την παρουσία των ΗΠΑ στην περιοχή της Ασίας – Ειρηνικού.

Από την προσέγγιση ΗΠΑ – Κίνας πριν από τέσσερις δεκαετίες η Κίνα έχει διατηρήσει μια μελετημένη ασάφεια σχετικά με τον ρόλο της Αμερικής ως εγγυήτριας της ασφαλείας στην Ασία. Οι ρεαλιστές ηγέτες της Κίνας γνώριζαν ότι η παρουσία των ΗΠΑ συνέβαλε στην αναχαίτιση της Σοβιετικής Ενωσης (και εν συνεχεία της Ρωσίας), εμπόδιζε την Ιαπωνία να εξοπλιστεί εκ νέου και διατηρούσε ανοιχτές τις θαλάσσιες οδούς. Επίσης αναγνώριζαν ότι δεν είχαν τη δύναμη να αμφισβητήσουν την ηγεσία των ΗΠΑ σε ζητήματα ασφαλείας ή να προσφέρουν μια εφικτή εναλλακτική λύση.

Αυτό μπορεί να αλλάζει. Αν και ορισμένοι αναλυτές παραμένουν πεπεισμένοι ότι η «Ασία για τους Ασιάτες» του Σι είναι μια κενή προσπάθεια να ενισχύσει τα εθνικιστικά διαπιστευτήριά του, μια εξίσου ισχυρή υπόθεση είναι ότι μπορεί να σηματοδοτεί μια πραγματική αλλαγή πολιτικής.

Η πιο πειστική απόδειξη της ετοιμότητας του Σι να αμφισβητήσει την καθεστηκυία τάξη έγκειται στην οικονομική σφαίρα. Η Κίνα έχει δημιουργήσει νέους αναπτυξιακούς θεσμούς, την Ασιατική Τράπεζα Επενδύσεων για τις Υποδομές και το νέο Ταμείο για τον Δρόμο του Μεταξιού, στους οποίους θα διοχετεύσει δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια –σαφείς προκλήσεις για τους εδραιωμένους πολυμερείς οργανισμούς στους οποίους κυριαρχεί η Δύση.
Αλλά στο μέτωπο της ασφαλείας η Κίνα έχει κάνει πολύ μικρότερη πρόοδο για να μετατρέψει το όραμα της «Ασίας για τους Ασιάτες» σε πραγματικότητα. Εχει αποκτήσει κάποιες στρατιωτικές δυνατότητες για να αποτρέψει τις ΗΠΑ να παρεμβαίνουν στα Στενά της Ταϊβάν ή στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας και έχει βελτιώσει τη συνεργασία ασφαλείας με τη Ρωσία και τις χώρες της Κεντρικής Ασίας μέσω του Οργανισμού Συνεργασίας της Σανγκάης. Αλλά τέτοια μέτρια κέρδη χάνονται από τις οπισθοδρομήσεις ασφαλείας που έχει υποστεί η Κίνα ως αποτέλεσμα της επιθετικότητάς της σε περιφερειακές εδαφικές διαφορές.

Ορισμένοι Κινέζοι πιστεύουν ότι οι ΗΠΑ χρησιμοποιούν ασιατικά κράτη, ειδικά την Ιαπωνία, το Βιετνάμ και τις Φιλιππίνες, σαν πιόνια για να περιορίσουν την Κίνα. Αν η προοπτική αυτή έχει επικρατήσει στην εσωτερική πολιτική συζήτηση, οι κινέζοι ηγέτες, συμπεριλαμβανομένου του Σι, θα μπορούσαν να καταλήξουν στο μοιραίο συμπέρασμα ότι σε τελική ανάλυση η παρουσία ασφαλείας της Αμερικής στην Ασία απειλεί άμεσα τα κινεζικά συμφέροντα και πρέπει να εξαλειφθεί.

Αυτό θα ήταν ένα σοβαρό στρατηγικό λάθος, βασισμένο σε μια θεμελιωδώς εσφαλμένη ερμηνεία του πλαισίου ασφαλείας στην Ασία. Οι περισσότεροι από τους γείτονες της Κίνας, ακόμη και η Βόρεια Κορέα, φοβούνται μια αχαλίνωτη κινεζική ηγεμονία –και, αν εξαλειφθεί η παρουσία ασφαλείας των ΗΠΑ, αυτό ακριβώς είναι που θα αντιμετωπίσουν. «Η Ασία για τους Ασιάτες» θα γίνει μια «Ασία για τους Κινέζους».


Ο Μινσίν Πέι είναι καθηγητής Διακυβέρνησης στο Claremont McKenna College και συνεργάτης στο German Marshall Fund των Ηνωμένων Πολιτειών.

HeliosPlus