Βραζιλία: Το «καλάθι της νοικοκυράς» ίσως βγάλει πρόεδρο

Ολα δείχνουν ότι θα είναι μια κλασική και αμφίρροπη αναμέτρηση μεταξύ Αριστεράς και Δεξιάς – ανάμεσα στην πρόεδρο Ντίλμα Ρούσεφ και στον συντηρητικό υποψήφιο Αέσιο Νέβες. Και το «καλάθι της νοικοκυράς», το διάσημο κοινωνικό πρόγραμμα «Bolsa Familia», ίσως κρίνει τον δεύτερο γύρο στις προεδρικές εκλογές της Κυριακής.

Γιατί μπορεί οι πλούσιοι και οι πιο ευκατάστατοι της νέας μεσαίας τάξης να θέλουν αλλαγή – επί το συντηρητικότερο -, αλλά τα εκατομμύρια των Βραζιλιάνων που βγήκαν από την ακραία φτώχεια στηρίζουν το Κόμμα των Εργατών (PT) του Λούλα και της Ρούσεφ.

Οι δύο μονομάχοι δεν θα μπορούσαν να είναι πιο διαφορετικοί. Πρώην κυβερνήτης της πλούσιας Πολιτείας Μίνας Ζεράις, και από μεγάλο πολιτικό σόι, ο 54χρονος οικονομολόγος Νέβες είναι συνηθισμένος στην πολυτέλεια και στα προνόμια. Δεν είναι περίεργο που ο επιχειρηματικός κόσμος ονειρεύεται να τον δει πρόεδρο. Πάλεψε σκληρά για να κερδίσει την εμπιστοσύνη των φτωχότερων Βραζιλιάνων, αλλά κανείς δεν θα μάθει αν τα κατάφερε προτού ανοίξουν οι κάλπες. Η επιχειρηματική ελίτ εγκωμιάζει τη λεγόμενη «διαχείριση σοκ» στο πλούσιο και πυκνοκατοικημένο Μίνας Ζεράις. Για να ανορθώσει την οικονομία ο Νέβες μείωσε, μεταξύ άλλων, τους μισθούς στο Δημόσιο και τον δικό του κατά 45%.

Η αριστερή Ρούσεφ κατακεραυνώνει τον «νεοφιλελεύθερο προσανατολισμό» του προγράμματός του σε βάρος των λαϊκών στρωμάτων. Αυτό είναι το δυνατό χαρτί της 67χρονης προέδρου. Δεν κουράζεται να λέει ότι δημιούργησε απασχόληση και ότι έκανε αναδιανομή του πλούτου, βγάζοντας από τη φτώχεια 40 εκατ. ανθρώπους.

Και όλα αυτά σε µια χώρα που, παρά το τεράστιο µέγεθος, τον πληθυσµό των 200 εκατοµµυρίων ανθρώπων και τον γεωφυσικό πλούτο της, ως τη δεκαετία του ’90 ήταν µία λατινοαµερικανική οικονοµία σε παρακµή, και µια κοινωνία µε χάσµα ανισοτήτων τόσο πλατύ που έµοιαζε καταδικασµένη. Από το 2003 κινητήρια δύναµη για την ανάπτυξη έγιναν οι εκατοµµύρια Βραζιλιάνοι που ξέφυγαν και μπήκαν στη µεσαία τάξη µε οικογενειακό εισόδηµα ως 3.230 δολάρια τον χρόνο. Από τότε δηµιουργήθηκαν 15 εκατ. νέες θέσεις εργασίας, Το εισόδηµα των πολύ φτωχών αυξήθηκε κατά 68% και των πολύ πλουσίων κατά 10%.

Φραγμός στη φτώχεια και στην ανεργία

Η Ρούσεφ εγκαινίασε και το πρόγραµµα «Βραζιλία χωρίς φτώχεια» µε στόχο να εξαλείψει την απόλυτη ανέχεια που µαστίζει έναν στους τέσσερις Βραζιλιάνους, 16 εκατοµµύρια ανθρώπους. Ενα εκατοµµύριο παιδιά δουλεύουν για το µεροκάµατο σε άθλιες συνθήκες. Και πάνε σχολείο, κατά μέσον όρο, μόλις επτά χρόνια.

Το «Bolsa Familia» είναι ίσως το πιο γενναιόδωρο πρόγραμμα κοινωνικής πρόνοιας στις αναπτυσσόμενες χώρες. Προσφέρει στήριξη εισοδήματος στο 30% του πληθυσμού με την υπό όρους παροχή μετρητών στους φτωχούς και άνευ όρων στους εξαιρετικά φτωχούς. Το «καλάθι της νοικοκυράς» έχει προϋπολογισμό σχεδόν 8 δισ. ευρώ για το 2014. Και η ανεργία έχει πέσει εφέτος στο 5,5%, από 12,3% το 2003. Ολα αυτά μείωσαν την ανισότητα στη Βραζιλία, «αλλά σε βάρος της ανάπτυξης», όπως ισχυρίζεται ο Νέβες. Πράγματι η ανάπτυξη έχει ξεθυμάνει και ο ρυθμός της δεν θα ξεπεράσει το 0,48% εφέτος.

«Μη ανταγωνιστικές βιομηχανίες, υψηλότερος πληθωρισμός και αδέξιες κυβερνητικές πολιτικές έχουν διαβρώσει την εμπιστοσύνη επενδυτών και καταναλωτών» λέει ο Νέβες. Και υπόσχεται να ανοίξει την οικονομία, που είναι μία από εκείνες με τον μεταλύτερο προστατευτισμό στον κόσμο. Δεσμεύεται ότι θα μειώσει τους φόρους και τη γραφειοκρατία, θα πατάξει τη διαφθορά και θα μεταρρυθμίσει το συνταξιοδοτικό και την κοινωνική ασφάλιση.

Στα τέσσερα τηλεοπτικά ντιμπέιτ των υποψηφίων κυριάρχησε το θέμα της διαφθοράς. Αυτές οι προεδρικές εκλογές διεξάγονται στον απόηχο ενός μεγάλου σκανδάλου με πολιτικούς που έπαιρναν μίζες, ακόμα και στα κορυφαία κλιμάκια εξουσίας. Τρανταχτά ονόματα φέρονται να λαδώνονταν συστηματικά από την ημι-χρεοκοπημένη κρατική πετρελαϊκή εταιρεία Petrobras, με αντάλλαγμα να κάνουν τα στραβά μάτια σε λαθροχειρίες και αδιαφανείς συμβάσεις με ιδιώτες, γεμίζοντας παράλληλα με πετροδολάρια (εκτός από τις τσέπες τους) τα «μαύρα ταμεία» του κυβερνώντος κόμματος. Η Ρούσεφ υποσχέθηκε ότι «θα ανακτηθούν όλα τα χρήματα του κράτους που εκλάπησαν».

Οι δημοσκοπήσεις δίνουν μικρό προβάδισμα (από μία έως τρεις μονάδες) στην απερχόμενη πρόεδρο, αλλά μέσα στο περιθώριο του στατιστικού λάθους, ενώ η αδυναμία των περισσότερων δημοσκόπων να προβλέψουν τους μονομάχους του δεύτερου γύρου των εκλογών (προέβλεπαν «δίδυμο» της Ρούσεφ με την οικολόγο Μαρίνα Σίλβα) έχει πλήξει συνολικά την αξιοπιστία των ερευνών κοινής γνώμης.