ΤΟ ΒΗΜΑ –NEW YORK TIMES
Κανείς δεν γνωρίζει αν ο Μπαράκ Ομπάμα θα κατορθώσει μέσα στις επόμενες πέντε εβδομάδες να πετύχει την σημαντικότερη συμφωνία της προεδρίας του: μια συμφωνία με το Ιράν που θα το αποτρέψει από το να κατασκευάσει πυρηνικά όπλα. Αλλά ο Λευκός Οίκος έχει λάβει μια σημαντική απόφαση: αν επιτευχθεί συμφωνία, ο πρόεδρος Ομπάμα θα κάνει ό,τι περνά από το χέρι του για να μην αφήσει το Κογκρέσο να ψηφίσει σχετικά με αυτή.
Οι Ιρανοί έχουν αφήσει να εννοηθεί ότι θα δέχονταν, τουλάχιστον προσωρινά, την «αναστολή» των αυστηρών κυρώσεων. Το υπουργείο Οικονομικών κατέληξε σε απόρρητη μελέτη ότι ο Ομπάμα έχει την δικαιοδοσία να αναστείλει τις περισσότερες από τις κυρώσεις χωρίς να περάσει από ψηφοφορία στο Κογκρέσο.
Αλλά ο Ομπάμα δεν μπορεί να άρει μόνιμα της κυρώσεις. Μόνο το Κογκρέσο μπορεί. Ακόμη και αν οι Δημοκρατικοί διατηρήσουν την πλειοψηφία στη Γερουσία μετά τις εκλογές του Νοεμβρίου, ο Ομπάμα θα έχανε την ψηφοφορία.
Κορυφαίοι διαπραγματευτές πιστεύουν ότι ο καλύτερος τρόπος για να εξασφαλιστεί ότι το Ιράν θα συμμορφωθεί με τις υποχρεώσεις είναι μια σταδιακή αναστολή των κυρώσεων _ με την σιωπηρή παραδοχή ότι ο πρόεδρος μπορεί να τις επαναφέρει τόσο γρήγορα όσο τις ανέστειλε.
Πολλά μέλη του Κογκρέσου όμως λένε ότι η κυβέρνηση προσπαθεί να τους παρακάμψει. Την ίδια άποψη έχουν και ισραηλινοί αξιωματούχοι που θεωρούν την ψηφοφορία στο Κογκρέσο ως τον καλύτερο τρόπο για να περιοριστεί η συμφωνία που θα κάνει ο Ομπάμα.
Ο Ρεπουμπλικανός γερουσιαστής Μαρκ Κερκ από το Ιλινόι, κορυφαίος επικριτής των διαπραγματεύσεων με το Ιράν, προειδοποίησε ότι «το Κογκρέσο δεν θα επιτρέψει στον πρόεδρο να άρει μονομερώς τις κυρώσεις». Τέτοιες δηλώσεις ανησυχούν την κυβέρνηση Ομπάμα. Και υπενθυμίζουν ότι για να πετύχει συμφωνία με το Ιράν, ο Ομπάμα πρέπει να χειριστεί τρεις διαπραγματεύσεις και όχι μία.
Η πρώτη είναι μεταξύ των διαπραγματευτών του Ομπάμα και της ομάδας που ηγείται ο ιρανός υπουργός Εξωτερικών Μοχάμεντ Τζαβάντ Ζαρίφ. Η δεύτερη είναι ανάμεσα στον Ζαρίφ και δυνάμεις στο Ιράν που δεν βλέπουν κανένα όφελος στη συμφωνία. Στις δυνάμεις αυτές ανήκουν πολλοί Φρουροί της Επανάστασης και μουλάδες. Και η τρίτη είναι ανάμεσα στον Ομπάμα και το Κογκρέσο.
Ο Ζαρίφ δήλωσε σε συνέντευξή του το καλοκαίρι ότι ο Ομπάμα «θα δυσκολευτεί περισσότερο» να πείσει το Κογκρέσο απ’ όσο ο ίδιος να πουλήσει την συμφωνία στην Τεχεράνη. Ίσως δεν έχει εντελώς άδικο.
Πολλές από τις λεπτομέρειες της διαπραγμάτευσης παραμένουν απόρρητες. Αλλά είναι σαφές ότι εκτός από την τύχη των κυριότερων πυρηνικών εγκαταστάσεων του Ιράν _ Νατάνζ, Φόρντοου και Αράκ _, η διαπραγμάτευση επικεντρώθηκε στο πώς θα ανασταλούν οι κυρώσεις. Για τους Αμερικανούς, οι κυρώσεις αποτελούν τον κυριότερο μοχλό πίεσης. Για πολλούς απλούς Ιρανούς αποτελούν μια ευκαιρία να ενισχυθεί η οικονομία, να επανασυνδεθεί με τον κόσμο και να μπει ένα τέλος στο καθεστώς του Ιράν ως κράτος –παρία.
Πολλοί πιστεύουν ότι η καλύτερη επιλογή του Ομπάμα είναι να συνεχίσει τις διαπραγματεύσεις αν δεν επιτευχθεί συμφωνία ως την προθεσμία της 24ης Νοεμβρίου _ πιθανότητα που έχουν ρίξει στο τραπέζι ιρανοί και ρώσοι αξιωματούχοι.
«Από σήμερα ως το 2017, στόχος του Ομπάμα είναι να αποφύγει μια ιρανική βόμβα και να αποφύγει να βομβαρδίσει το Ιράν», λέει ο Καρίμ Σατζαντπούρ από το Carnegie Endowment for International Peace.
Ο Ομπάμα αισθάνεται πίεση. Ρωγμές έχουν εμφανιστεί στις κυρώσεις. Την άνοιξη, η αμερικανική κυβέρνηση διαπίστωσε αύξηση στην αγορά ιρανικού πετρελαίου από την Κίνα που παράκαμπτε τις κυρώσεις. Πρόσφατα οι αριθμοί υποχώρησαν πάλι. Αναμφίβολα αποτελούν το αντικείμενο παρασκηνιακών συνομιλιών μεταξύ αμερικανών και κινέζων αξιωματούχων. Και οι Ιρανοί θέλουν πολύ περισσότερα από την αναστολή των κυρώσεων: πιέζουν να τερματιστούν τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ που απαγορεύουν τις εξαγωγές «διπλής χρήσης», δηλαδή που έχουν πολιτική χρήση αλλά θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν και σε πυρηνικά και πυραυλικά προγράμματα.
Εντός των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών, η μεγαλύτερη ανησυχία είναι ότι το Ιράν, θεωρώντας ότι οι υπάρχουσες εγκαταστάσεις παρακολουθούνται υπερβολικά στενά, θα στραφεί άλλη μια φορά σε συγκεκαλυμμένα μέσα για να αποκτήσει πυρηνική τεχνολογία.
