«Ζόρια» στον επίγειο παράδεισο του κράτους πρόνοιας; Ετσι φαίνεται: περικοπές στα επιδόματα, ιδιωτικοποιήσεις στην Υγεία, υποβάθμιση του δημόσιου σχολείου, κοινωνική ανισότητα, ανεργία, βίαιες ταραχές με μετανάστες, άνοδος της Ακροδεξιάς. Πού; Στη Σουηδία. Ισως δεν είναι περίεργο που όλες οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι –εκτός απροόπτου –πιθανώς θα κλείσει μια οκταετής «δεξιά παρένθεση». Αν επαληθευτούν, σήμερα στις κάλπες, το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα που κυβέρνησε για περισσότερα από 80 χρόνια, ως το 2006, ξανακερδίζει τη «φυσική» του θέση στην εξουσία, στη χώρα-υπόδειγμα της σοσιαλδημοκρατίας. Και θα επιχειρήσει να επιδιορθώσει τις ρωγμές στο περίφημο «σουηδικό μοντέλο».
Κύριο πεδίο της πολιτικής μάχης είναι η ανεργία, στο 7,8%, και πολύ υψηλότερα για τους νέους. Στην Ελλάδα, το ποσοστό μάς φαίνεται μικρό, αλλά στους Σουηδούς προκαλεί τεράστια ανησυχία.
Η απερχόμενη συντηρητική κυβέρνηση του Φρέντρικ Ράινφελντ στράφηκε στις αγορές και στη μείωση των φόρων για να λύσει το πρόβλημα. «Προφανώς, κάτι δεν πήγε καλά» λέει σαρκαστικά ο ηγέτης της αντιπολίτευσης. Ο Στέφαν Λέβεν υπόσχεται να δώσει 14 δισ. ευρώ για κοινωνική πρόνοια και δημιουργία θέσεων εργασίας. Μιλά συνεχώς κατά της μείωσης της φορολογίας και κατακεραυνώνει τις ιδιωτικοποιήσεις στην περίθαλψη και στα σχολεία, παραδοσιακές θέσεις των Σοσιαλδημοκρατικών από ιδρύσεως του κόμματος, πριν από 124 χρόνια.
Μέσα στην τελευταία οκταετία η δεξιά κυβέρνηση έκοψε φόρους 20 δισ. ευρώ για τους πλουσίους και πολλές από τις δαπάνες για την κοινωνική πρόνοια. Αποτέλεσμα; Από πρώτη χώρα του δυτικού κόσμου, ως προς την κοινωνική ισότητα, η Σουηδία έχει πέσει στη 14η θέση. Σύμφωνα μάλιστα με στοιχεία του ΟΟΣΑ, είναι σήμερα το κράτος όπου οι κοινωνικές ανισότητες αυξάνονται με τον ταχύτερο ρυθμό. Διότι στη Σουηδία λιγότεροι φόροι σημαίνει λιγότερες κοινωνικές παροχές.
Το μοντέλο άρχισε να ξηλώνεται, πάλι από μια δεξιά κυβέρνηση, εν μέσω της τραπεζικής κρίσης του 1991-93. Οταν το χρέος είχε φτάσει στο 80% του ΑΕΠ (σήμερα είναι στο 40%) και ο νεοφιλελευθερισμός υποσχόταν ανάταξη, με μέτρα που μείωναν τον ρόλο του κράτους στην οικονομία. Τότε μπήκαν για πρώτη φορά τα κουπόνια στην Παιδεία και άρχισαν οι ιδιωτικοποιήσεις κρατικών φορέων και επιχειρήσεων. Σιδηρόδρομοι, τράπεζες και τομείς της ασφάλισης άρχισαν να περνάνε στον ιδιωτικό τομέα.
Φτωχοί, άνεργοι και μετανάστες, οι πιο ευάλωτες ομάδες, άρχισαν να χάνουν το «δίχτυ ασφαλείας» που τους πρόσφερε το «σουηδικό μοντέλο». Αποτέλεσμα; Οι χιλιάδες άστεγοι που ξεπαγιάζουν κάθε βράδυ στα παγκάκια και στους υπονόμους του Γκέτεμποργκ. Και το ανήκουστο: Κέντρα Υγείας δείχνουν σε νεφροπαθείς πώς να κάνουν μόνοι τους αιμοκάθαρση, για να μειωθεί το κόστος της περίθαλψης.
Αλλο σημάδι του τέλους της αθωότητας; Οι βίαιες συγκρούσεις στα περίχωρα της Στοκχόλμης με πρωταγωνιστές νεαρούς μετανάστες, πρώτης ή δεύτερης γενιάς, ράγισαν πέρυσι τη βιτρίνα της «δίκαιης, ανοιχτής, και πολυπολιτισμικής κοινωνίας». Σε μια μικρή και πλούσια χώρα του σκανδιναβικού Βορρά με την πιο γενναιόδωρη πολιτική ασύλου στη Δύση.
Να γιατί φωνάζει ο Λέβεν ότι «οφείλουμε να αντισταθούμε στον πειρασμό της κατεδάφισης όσων πετύχαμε με δεκαετίες φωτισμένης, κοινωνικής πολιτικής». Λέει, με άλλα λόγια, ότι μπορεί να σώσει, ακόμη και σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς, το «σουηδικό μοντέλο»: ένα κράτος πλούσιο από φόρους, με ισχυρά συνδικάτα και ενώσεις βιομηχάνων και επιχειρηματιών που συνεργάζονται πρόθυμα για να «τρέξουν» όλοι μαζί την οικονομία.
Γιόνας Χίνφορς
«Ανεργία, Παιδεία και κράτος πρόνοιας εξουσιάζουν την κάλπη»
«Τρία είναι τα κορυφαία προβλήματα στο μυαλό του σουηδού ψηφοφόρου: η ανεργία, η ποιότητα της Παιδείας στα δημόσια σχολεία και το μέλλον του κράτους πρόνοιας» λέει στο «Βήμα» ο Γιόνας Χίνφορς, καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Γκέτεμποργκ.
«Πολύ ψηλά στην ατζέντα είναι και η μετανάστευση. Ενα τμήμα του πληθυσμού –περίπου 10%-20% –έχει γίνει τα τελευταία χρόνια πολύ πιο επιφυλακτικό απέναντι στους ξένους. Στο κοινωνικό μοντέλο, από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 γίνονται περικοπές στις συντάξεις, στις δαπάνες για την κοινωνική ασφάλιση και σε επιδόματα. Οσον αφορά την ανεργία και την ανισότητα, το σημείο καμπής ήταν πάλι η δεκαετία του 1990, όχι το 2000 ούτε το 2010. Και είναι βέβαιο ότι διακριτά στοιχεία των μηχανισμών της αγοράς έχουν μπει για τα καλά στην Υγεία και στην Παιδεία» τονίζει ο Χίνφορς.
«Σε μεγάλο βαθμό το μοντέλο εξακολουθεί να βασίζεται σε ένα πολύ ευρύ δίκτυο κοινωνικής υποστήριξης και κοινωνικών υπηρεσιών. Οι υψηλοί φόροι συνεχίζουν να αποτελούν σημαντικό μέρος των οικονομικών θεμελίων του, όπως και η ευρέως διαδεδομένη πεποίθηση ότι κύριος πάροχος της κοινωνικής πρόνοιας πρέπει να είναι ο δημόσιος τομέας» καταλήγει ο συνομιλητής μας.
Στέφαν Λέβεν
Μεταλλεργάτης και «κρυπτοδεξιός»
Ορφανός, χωρίς πτυχίο, μεταλλεργάτης και με μεγάλη δράση στον συνδικαλισμό, ο 57χρονος αρχηγός των Σοσιαλδημοκρατών είναι, πάνω απ’ όλα, ρεαλιστής. Ο Στέφαν Λέβεν έχτισε την καριέρα του ως επικεφαλής, επί 12 χρόνια, του IF Metall, ενός από τα ισχυρότερα συνδικάτα της χώρας, προτού αναλάβει την ηγεσία του κόμματος.
Γιόνας Χίνφορς
«Ανεργία, Παιδεία και κράτος πρόνοιας εξουσιάζουν την κάλπη»
«Τρία είναι τα κορυφαία προβλήματα στο μυαλό του σουηδού ψηφοφόρου: η ανεργία, η ποιότητα της Παιδείας στα δημόσια σχολεία και το μέλλον του κράτους πρόνοιας» λέει στο «Βήμα» ο Γιόνας Χίνφορς, καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Γκέτεμποργκ.
«Πολύ ψηλά στην ατζέντα είναι και η μετανάστευση. Ενα τμήμα του πληθυσμού –περίπου 10%-20% –έχει γίνει τα τελευταία χρόνια πολύ πιο επιφυλακτικό απέναντι στους ξένους. Στο κοινωνικό μοντέλο, από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 γίνονται περικοπές στις συντάξεις, στις δαπάνες για την κοινωνική ασφάλιση και σε επιδόματα. Οσον αφορά την ανεργία και την ανισότητα, το σημείο καμπής ήταν πάλι η δεκαετία του 1990, όχι το 2000 ούτε το 2010. Και είναι βέβαιο ότι διακριτά στοιχεία των μηχανισμών της αγοράς έχουν μπει για τα καλά στην Υγεία και στην Παιδεία» τονίζει ο Χίνφορς.
Αλλά για να μην υπερβάλλουμε: Ακόμη και σήμερα μια οικογένεια με τέσσερα παιδιά επιδοτείται από το κράτος με 2.212 ευρώ τον μήνα και οι δύο γονείς δικαιούνται συνολικά άδεια 13 μηνών, με πλήρεις αποδοχές, για κάθε νεογέννητο. Μέσος όρος των μισθών: 3.000 ευρώ τον μήνα, μεικτά. Η αλήθεια είναι ότι η Σουηδία παραμένει μια χώρα με εκτεταμένο κράτος πρόνοιας, όπου οι φόροι και οι δημόσιες κοινωνικές δαπάνες αγγίζουν το 50% του ΑΕΠ.
«Σε μεγάλο βαθμό το μοντέλο εξακολουθεί να βασίζεται σε ένα πολύ ευρύ δίκτυο κοινωνικής υποστήριξης και κοινωνικών υπηρεσιών. Οι υψηλοί φόροι συνεχίζουν να αποτελούν σημαντικό μέρος των οικονομικών θεμελίων του, όπως και η ευρέως διαδεδομένη πεποίθηση ότι κύριος πάροχος της κοινωνικής πρόνοιας πρέπει να είναι ο δημόσιος τομέας» καταλήγει ο συνομιλητής μας.
Στέφαν Λέβεν
Μεταλλεργάτης και «κρυπτοδεξιός»
Ορφανός, χωρίς πτυχίο, μεταλλεργάτης και με μεγάλη δράση στον συνδικαλισμό, ο 57χρονος αρχηγός των Σοσιαλδημοκρατών είναι, πάνω απ’ όλα, ρεαλιστής. Ο Στέφαν Λέβεν έχτισε την καριέρα του ως επικεφαλής, επί 12 χρόνια, του IF Metall, ενός από τα ισχυρότερα συνδικάτα της χώρας, προτού αναλάβει την ηγεσία του κόμματος.
Μέσα σε μόλις δύο χρόνια κατάφερε να το φέρει μια ανάσα από την εξουσία, με εκστρατεία που επικεντρώθηκε ανελέητα σε εργασιακές σχέσεις, σχολεία και νοσοκομεία, όπου υπόσχεται γενναία αύξηση δημοσίων δαπανών για την κοινωνική πρόνοια, αλλά όχι την επιστροφή της υπό τον άμεσο έλεγχο του κράτους. Για πολλούς είναι απλώς πραγματιστής. Αλλοι, ιδίως στα αριστερά, τον βλέπουν με καχυποψία. Και μερικοί τον λένε «κρυπτοδεξιό». Το IF Metall είναι το πιο «συναινετικό» συνδικάτο της Σουηδίας και ο Λέβεν ήταν πιο κοντά στην εργοδοσία από ό,τι οι περισσότεροι. Είναι επίσης στενός φίλος των Βάλενμπεργκ, της πιο ισχυρής βιομηχανικής οικογένειας της χώρας.
Και ναι μεν αγωνιζόταν για τα δικαιώματα των εργατών, αλλά έκανε και λόμπι διεθνώς υπέρ των σουηδών πλουτοκρατών. Οπως τότε που βοήθησε τη Saab να πουλήσει μαχητικά αεροσκάφη Gripen στη Νότια Αφρική, ή όταν μεσολάβησε στις διαπραγματεύσεις για την εξαγορά της Volvo από τη Ford.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
