Η Ρωσία ρίχνει λάδι στη φωτιά στον Νότιο Καύκασο

Η Ουκρανία δεν είναι το μοναδικό σημείο του πλανήτη όπου Ρωσία και Δύση αντιπαρατίθενται. Από τη διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης, το 1991, η Μόσχα έχει επανειλημμένως υποστηρίξει αποσχιστικά κινήματα σε κράτη με τα οποία συνορεύει προκειμένου να αναγκάσει τις κυβερνήσεις αυτών των κρατών να αποδεχθούν τις εντολές της. Αλλη μια τέτοια προσπάθεια βρίσκεται σε εξέλιξη στον Νότιο Καύκασο.

Τις τελευταίες εβδομάδες η Μόσχα ρίχνει λάδι στη φωτιά της χρόνιας διαμάχης ανάμεσα στην Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν, παίζοντας ωστόσο τον ρόλο του ειρηνοποιού και στις δύο. Την τελευταία εβδομάδα του Αυγούστου σκοτώθηκαν περισσότεροι από 40 αρμένιοι και αζέροι στρατιώτες σε μεθοριακά επεισόδια λίγο πριν από διμερή συνάντηση την οποία προκάλεσε ο ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν. Μπορεί ο Νότιος Καύκασος να φαίνεται μακρινός, ωστόσο συνορεύει με Τουρκία, Ιράν και Ρωσία και αποτελεί έναν σημαντικό δρόμο για τη μεταφορά πετρελαίου και φυσικού αερίου από την Κεντρική Ασία στην Ευρώπη, χωρίς να περνά από τη Ρωσία. Οι Δυτικοί δεν αντέχουν να αφήσουν άλλο ένα κομμάτι της περιοχής να απορροφηθεί από τη Μόσχα –έχοντας ήδη αναγκαστεί να αποδεχτούν την απόσχιση της Νότιας Οσετίας και της Αμπχαζίας από τη Γεωργία, το 2008, και την προσάρτηση της Κριμαίας στη Ρωσία εφέτος.

Από το 1992 ως το 1994 ο πόλεμος Αρμενίας – Αζερμπαϊτζάν μαινόταν, με μήλον της Εριδος το Ναγκόρνο- Καραμπάχ, μια ορεινή περιοχή με χριστιανικό πληθυσμό 90.000 Αρμενίων στο εσωτερικό του μουσουλμανικού Αζερμπαϊτζάν. Ο πόλεμος τελείωσε, με την Αρμενία να κυριαρχεί στην περιοχή, με την καθοριστική στρατιωτική συνδρομή των Ρώσων. Σήμερα η Αρμενία ελέγχει περίπου το 30% της επικράτειας του Αζερμπαϊτζάν, οι εχθροπραξίες περιστασιακά αναζωπυρώνονται, η Μόσχα ελέγχει καθοριστικά την οικονομία και τις υποδομές της Αρμενίας. Μια «παγωμένη διαμάχη», όπως την αποκαλεί η Ρωσία, δίνει στα ρωσικά στρατεύματα την αφορμή για να εδραιωθούν στην περιοχή. Και όσο οι ρωσικές δυνάμεις βρίσκονται στις θέσεις τους, καμία πλευρά δεν μπορεί να συνεργαστεί με τη Δύση χωρίς τον φόβο της τιμωρίας από τη Μόσχα.

Τα τελευταία μεθοριακά επεισόδια προηγήθηκαν μιας Συνόδου Κορυφής που είχε προγραμματιστεί για τις 10 Αυγούστου στο Σότσι της Ρωσίας, στην οποία ο πρόεδρος Πούτιν ανακοίνωσε την ανάπτυξη περισσότερων ρωσικών στρατευμάτων ανάμεσα στην Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν. Στις 31 Ιουλίου οι Αρμένιοι ξεκίνησαν μια συντονισμένη αιφνιδιαστική επίθεση σε τρία μέτωπα. Ο πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν Ιλχάμ Αλίγεφ και ο υπουργός Αμυνας βρίσκονταν εκτός χώρας κατά την επίθεση και ο Αλίγεφ δεν είχε συμφωνήσει ακόμη να συμμετάσχει στη σύνοδο. Αλλά ο αρμένιος πρόεδρος Σερζ Σαργκζιάν είχε συμφωνήσει. Είναι απίθανο η Αρμενία να διέπραττε τέτοια πρόκληση χωρίς συντονισμό με τη Ρωσία. Η συνάντηση κορυφής ολοκληρώθηκε χωρίς αποτελέσματα.

Το περασμένο φθινόπωρο η κυβέρνηση της Αρμενίας ανακοίνωσε ότι δεν επιθυμεί να δρομολογήσει διαδικασίες για την ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ενωση, αλλά θα ενταχθεί στην υπό κατασκευήν και ρωσικής εμπνεύσεως Ευρασιατική Οικονομική Ενωση, που θα ιδρυθεί στις αρχές του 2015.

Μια ανανεωμένη ανοιχτή πολιτική σύγκρουση θα έδινε την αφορμή στη Ρωσία να στείλει περισσότερα στρατεύματα, υπό το πρόσχημα της διατήρησης της ειρήνης. Η αποσταθεροποίηση του Καυκάσου θα προκαλούσε επίσης την κατάρρευση ενός τεράστιου σχεδίου αγωγού πετρελαίου, που συμφωνήθηκε τον προηγούμενο Δεκέμβριο, με απώτερο στόχο την απεξάρτηση της Ευρώπης από τα ρωσικά καύσιμα.

Ωστόσο οι ΗΠΑ αντέδρασαν ανακοινώνοντας πως «καλωσορίζουν» τη σχεδιασμένη από τη Ρωσία Σύνοδο Κορυφής Αρμενίας – Αζερμπαϊτζάν. Το ερώτημα είναι: η Ουάσιγκτον δεν πήρε κανένα μάθημα από τη Γεωργία του 2008 και από την Ουκρανία του 2014; Για να προλάβει την κλιμάκωση της σύγκρουσης στον Καύκασο και να μη δώσει στον πρόεδρο Πούτιν το πρόσχημα για νέα σύγκρουση, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα πρέπει να καλέσει τους προέδρους του Αζερμπαϊτζάν και της Αρμενίας στην Ουάσιγκτον και να τους δείξει πως η Αμερική δεν έχει εγκαταλείψει τον Νότιο Καύκασο. Αυτό θα τους ενθάρρυνε να αντιδράσουν στη ρωσική πίεση. Η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών, που θα ξεκινήσει την επόμενη εβδομάδα, φαίνεται κατάλληλη ευκαιρία για την επίδειξη μιας τέτοιας στήριξης. Το Ναγκόρνο-Καραμπάχ, αν και μακρινό, είναι το επόμενο βήμα στις προσπάθειες της Ρωσίας να ανασυστήσει τη χαμένη της αυτοκρατορία. Αν η Ρωσία κυριαρχήσει συνολικά στον Νότιο Καύκασο, αυτό θα ισοδυναμούσε με θανάσιμο πλήγμα στην ήδη μειωμένη αμερικανική ικανότητα να σχηματίζει και διατηρεί συμμαχίες στην πρώην Σοβιετική Ενωση –και όχι μόνο.