Αναζητείται διέξοδος από τον φαύλο κύκλο της Γάζας

Το ίδιο σενάριο έχει επαναληφθεί τρεις φορές μέσα σε πεντέμισι χρόνια. Το Ισραήλ επιτέθηκε στη Γάζα στα τέλη 2008 – αρχές 2009, ξανά τον Νοέμβριο του 2012 και αυτή είναι η τρίτη φορά. Κάθε φορά το τίμημα σε αμάχους, ανάμεσά τους και εκατοντάδες παιδιά, είναι βαρύτατο. Και πού φθάσαμε; Αυτή τη φορά η Χαμάς προκάλεσε περισσότερες απώλειες στο Ισραήλ, κοντά 30, ενώ το 2012 μόλις 12. Και παρότι μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα στην Αίγυπτο το καλοκαίρι του 2013 έκλεισε το πέρασμα της Ράφα και τα παράνομα τούνελ μέσω των οποίων η Χαμάς εισήγε όπλα, αυτή τη φορά η παλαιστινιακή οργάνωση που ελέγχει τη Γάζα διαθέτει πυραύλους μεγαλύτερου βεληνεκούς. Ποια συγκεκριμένα μέτρα –και από τις δύο πλευρές –μπορούν να συμβάλουν στο να βρεθεί το «κλειδί» για την έξοδο από τον φαύλο κύκλο;

«Ρεαλιστικά δεν υπάρχει μακροχρόνια λύση στο τραπέζι αυτή τη στιγμή» λέει στο «Βήμα» η Ταμάρ Μαϊζέλς, καθηγήτρια Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ. «Το περισσότερο που ελπίζει να πετύχει το Ισραήλ είναι επαναφορά της ηρεμίας για μερικά χρόνια. Αλλά δεν υπάρχει μακροχρόνια στρατηγική και κανείς δεν υπόσχεται μόνιμη λύση. Το 2012 η διεθνής κοινότητα επενέβη και σταμάτησε υπερβολικά γρήγορα την ισραηλινή επιχείρηση στη Γάζα. Αυτό που ελπίζουμε να πετύχουμε αυτή τη φορά είναι δύο ή τρία χρόνια ηρεμίας το πολύ καθώς προς το παρόν δεν διαφαίνεται καμία μακροχρόνια λύση».

«Κανείς στο Ισραήλ δεν αντιμετωπίζει αυτή την κατάσταση ως μόνιμη διευθέτηση» λέει η κυρία Μαϊζέλς. «Κανείς δεν επιθυμεί να ελέγχει τους Παλαιστινίους. Είμαστε αναγκασμένοι να το κάνουμε λόγω της τρομοκρατίας εναντίον των Ισραηλινών».

Ποια είναι τα πρακτικά μέτρα που θα μπορούσαν να ληφθούν για να μην επαναληφθεί αυτή η αιματοχυσία, κυρίως αμάχων; Για τους Παλαιστινίους ένα είναι το προαπαιτούμενο: να αρθεί ο αποκλεισμός της Λωρίδας της Γάζας ενώ για τους Ισραηλινούς «να αποκηρύξουν πλήρως τη βία οι Παλαιστίνιοι», όπως μας λέει η κυρία Μαϊζέλς, τονίζοντας ότι «το μπαλάκι είναι στη Χαμάς, αυτή πρέπει να κάνει εκεχειρία».

Οπως και η συντριπτική πλειονότητα των Ισραηλινών, θεωρεί ότι πρέπει να δοθεί «ένα ξεκάθαρο μήνυμα: η τρομοκρατία δεν αποτελεί αποδεκτή συμπεριφορά. Η Χαμάς βάζει στο στόχαστρο αμάχους. Είναι αλήθεια ότι σήμερα το Ισραήλ είναι πολύ ισχυρότερο, όμως αναπόφευκτα κάποια στιγμή η Χαμάς θα σκοτώσει αμάχους γιατί οι πύραυλοί της θα φθάσουν ως το Τελ Αβίβ και τη Χάιφα. Δεν μπορούμε να πούμε «δεν σκοτώθηκαν πολλοί Ισραηλινοί, άρα δεν θα αντιδράσουμε». Εσείς τι θα κάνατε αν εκατοντάδες ρουκέτες έπεφταν στην Αθήνα;».

Πολλοί αναλυτές εκτιμούν ότι για να αποφευχθεί μια επανάληψη του ίδιου αιματηρού σεναρίου πρέπει με κάποιον τρόπο να αναγνωριστεί πολιτικά η Χαμάς. Τον περασμένο μήνα, όταν η Χαμάς έφθασε σε συμφωνία με τη Φατάχ, που ελέγχει τη Δυτική Οχθη, ο ισραηλινός πρωθυπουργός Βενιαμίν Νετανιάχου αρνήθηκε να αναγνωρίσει την κυβέρνηση συνασπισμού που σχηματίστηκε υπό τον πρόεδρο της Παλαιστινιακής Αρχής Μαχμούντ Αμπάς. Αποκαλώντας τη Χαμάς «τρομοκρατική οργάνωση», οι Ισραηλινοί ενισχύουν τα πιο ακραία στοιχεία της –μάλιστα έχουν εμφανιστεί τελευταίως και πιο σκληροπυρηνικές οργανώσεις -, ενώ κόβει τα πόδια στην πιο μετριοπαθή πτέρυγα της Χαμάς που κέρδισε τις βουλευτικές εκλογές του 2006 στα παλαιστινιακά εδάφη και από το 2007, αφού οι Παλαιστίνιοι βρέθηκαν στα πρόθυρα του εμφυλίου, ο πρωθυπουργός Ισμαήλ Χανίγια ελέγχει τη Λωρίδα της Γάζας αφήνοντας τη Δυτική Οχθη στον Αμπάς.

Ενα άλλο αναγκαίο πρακτικό μέτρο θα ήταν η επιστροφή της Παλαιστινιακής Αρχής του Αμπάς στη Γάζα. Αυτό όμως δεν μπορεί να επιτευχθεί διά της βίας. Δεν θα έφερνε κανένα αποτέλεσμα να εισέβαλλε ο ισραηλινός στρατός στη Λωρίδα, να την ισοπέδωνε και να την «παρέδιδε» υποκριτικά στον Αμπάς. Ο μόνος δρόμος θα ήταν να ενισχυθεί η μετριοπαθής πτέρυγα της Χαμάς προκειμένου να συνεργαστεί με τον Αμπάς και να υπάρξει μια μόνιμη κοινή εκπροσώπηση των Παλαιστινίων.

Από την πλευρά του, εκτιμούν αναλυτές, το Ισραήλ θα μπορούσε να απελευθερώσει Παλαιστινίους που κρατά στις ισραηλινές φυλακές. Ηδη έχει ξανασυλλάβει τους περισσότερους από τους χίλιους και πλέον που απελευθέρωσε το 2011 ως αντάλλαγμα για την απελευθέρωση του απαχθέντος ισραηλινού στρατιώτη Γκιλάντ Σαλίτ. Μετά τη δολοφονία των τριών ισραηλινών εφήβων εποίκων στα μέσα Ιουνίου προχώρησε σε αθρόες συλλήψεις.

Τέλος, «κλειδί» για την έξοδο από τον φαύλο κύκλο είναι η θεμελιώδης ανάγκη της αμοιβαίας αναγνώρισης. Δηλαδή, να καλλιεργηθεί η λύση «δύο λαοί – δύο κράτη». Η συνεχιζόμενη ανέγερση εβραϊκών οικισμών σε παλαιστινιακά εδάφη, για παράδειγμα, κάνει πολλούς Παλαιστινίους να αναρωτιούνται αν το Ισραήλ αποτελεί ειλικρινή εταίρο για την ειρήνη.

Στη Γάζα σήμερα 1,8 εκατομμύρια Παλαιστίνιοι ζουν σε άθλιες συνθήκες, κυριολεκτικά ο ένας πάνω στον άλλον σε ένα από τα πιο πυκνοκατοικημένα μέρη στον κόσμο. Η ανεργία φθάνει το 50%, η Λωρίδα είναι αποκλεισμένη και το μοναδικό πέρασμα που είναι ανοιχτό, το Ερέζ, ελέγχεται ασφυκτικά από τους Ισραηλινούς, όπως και ο εναέριος χώρος και η θάλασσα, γι’ αυτό οι ντόπιοι ψαράδες δεν μπορούν καν να βγουν στα ανοιχτά για να ρίξουν τα δίχτυα τους. Υπάρχουν σοβαρότατες ελλείψεις σε φάρμακα, τρόφιμα, οικοδομικά υλικά, καύσιμα, στην ηλεκτροδότηση και στην υδροδότηση.