Μισοκαμένα λείψανα ανθρώπων, ανδρών, γυναικών και 80 παιδιών, που ταξίδευαν αμέριμνοι σε μια εμπορική διεθνή πτήση, οι περισσότεροι για να κάνουν διακοπές στον ήλιο, έπεσαν από τον ουρανό και σκορπίστηκαν σε χωράφια της Ανατολικής Ουκρανίας. Με 298 νεκρούς, η Δύση κατηγορεί τους φιλορώσους αντάρτες. Και κατ’ επέκταση τον Βλαντίμιρ Πούτιν, επειδή τους εξόπλισε με τους πυραύλους, που σύμφωνα με το επικρατέστερο (αν και ακόμη αναπόδεικτο) σενάριο έριξαν το αεροπλάνο.
Η πτήση MH17 δεν είναι μόνο μια ανθρώπινη τραγωδία. Είναι και πολιτική κρίση, με πρωταγωνιστή τον πρόεδρο της Ρωσίας. Μπορεί, άραγε, η κατάρριψη του Μπόινγκ να αποδειχθεί το μοιραίο λάθος του αυταρχικού και «αυτοκρατορικού» Πούτιν; Να αποδειχθεί ότι η εντύπωση πως μπορεί να κάνει περίπου ό,τι θέλει, ατιμώρητος, είναι η αχίλλειος πτέρνα του; Πόση ζημιά μπορεί να του κάνει; Ο μεγαλύτερος κίνδυνος λέγεται «πιο επιθετικές κυρώσεις από τη Δύση». Οι Αμερικανοί φαίνονται ήδη βέβαιοι, με στοιχεία από ραντάρ, ότι αυτονομιστές χτύπησαν το αεροπλάνο. Με 23 Αμερικανούς νεκρούς στην πτήση, ο πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα θα αντιμετωπίσει πίεση από το Κογκρέσο για αυστηρότερες κυρώσεις κατά της Ρωσίας.
Αλλά πραγματικά αποτελεσματική οικονομική τιμωρία θα απαιτήσει την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Ενωσης. ΗΠΑ και ΕΕ έχουν, από την αρχή, διαφορετική στρατηγική για την κρίση στην Ουκρανία. Ο Ομπάμα έχει επικεντρωθεί στην ανάσχεση του επεκτατισμού της Ρωσίας με ήπιες κυρώσεις, ενώ η εστίαση της ΕΕ είναι ακόμη πιο στενή: η Ανγκελα Μέρκελ δεν θέλει να διακινδυνεύσει την πρόσβαση στο εμπόριο, και κυρίως στο ρωσικό φυσικό αέριο.
Ως τώρα ο Πούτιν έχει χειραγωγήσει τις δυτικές διαφωνίες προς όφελός του. Ξέρει ότι τα λεφτά είναι πολλά.
Συνολικά, ας πούμε, το εμπόριο ΕΕ – Ρωσίας ανέρχεται σε 300 δισ. ευρώ. Μόνο οι γερμανικές εξαγωγές προς τη Ρωσία ξεπερνούν τα 40 δισ. Οπως και άλλες ευρωπαϊκές χώρες, η Γερμανία εισάγει περισσότερο από το 30% του πετρελαίου και του φυσικού αερίου που χρειάζεται από τη Ρωσία.
Ζημιά μπορεί να υποστεί το κύρος και το τόσο επιμελώς χτισμένο ίματζ του «τσάρου», που εσχάτως εμφανίζεται και σαν «μάγος της στρατηγικής». Μετά την απόσχιση και την προσάρτηση της Κριμαίας η δημοτικότητα του Πούτιν εξακοντίστηκε στο θηριώδες 80%. Αλλά τώρα οι Ρώσοι τον ακούν να λέει κάτι ασυνάρτητο: ότι «δεν ελέγχει» εκείνους που τόσο δημοσίως υποστηρίζει στην Ανατολική Ουκρανία.
Εν μέσω παγκόσμιας κατακραυγής η Μόσχα αρνείται κάθε ανάμειξη στο συμβάν. Αλλά αν η διεθνής έρευνα αποδείξει ότι η Ρωσία όντως έδωσε στους αντάρτες τους πυραύλους Buk, με τους οποίους κατέρριψαν –κατά λάθος –το Μπόινγκ, τότε η εικόνα ίσως να αλλάξει.
Τμήμα της ρωσικής κοινής γνώμης, και όχι απαραίτητα μόνο φιλοδυτικοί και προοδευτικοί, μπορεί να κατηγορήσουν το Κρεμλίνο για ερασιτεχνικούς χειρισμούς και απερισκεψία, αν όχι για την ηθική ευθύνη στους θανάτους δεκάδων αθώων ανθρώπων. Ακόμη και έτσι, οι περισσότεροι αναλυτές συμφωνούν ότι στην παρούσα φάση ο Πούτιν δεν απειλείται σοβαρά. Η κατάρριψη ενός Μπόινγκ δεν είναι αρκετή για να κλονίσει εκείνον που φίµωσε την αντιπολίτευση, συνέτριψε κάθε διαμαρτυρία, καθυπόταξε τα ανεξάρτητα ΜΜΕ και τη Δικαιοσύνη και ανέδειξε µια νέα γενιά χρήσιµων και υπάκουων ολιγαρχών.
Αν επιβιώσει πολιτικά (και) από αυτή την κρίση, «απλώς» θα πρέπει να φανεί πιο υποχωρητικός στον εμφύλιο της Ουκρανίας και να δουλέψει πιο σκληρά για να ανακτήσει το κύρος του, εντός και εκτός Ρωσίας.

Τι λένε οι ειδικοί
«Ευκαιρία να επανεφεύρει τον εαυτό του ως ειρηνοποιό»
«Ποιες θα είναι οι πολιτικές επιπτώσεις της κατάρριψης του μαλαισιανού Μπόινγκ για τη Ρωσία;» ρώτησε «Το Βήμα» δύο ειδικούς. «Αυτή η τραγωδία μπορεί να διαψεύσει κάθε ελπίδα ότι ο Πούτιν είναι αξιόπιστος συνομιλητής στην κρίση της Ουκρανίας. Αλλά, από την άλλη, θα μπορούσε να οδηγήσει σε αποκλιμάκωση» μας λέει ο Αλεξάντερ Τζ. Μότιλ, ουκρανοαμερικανός καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Rutgers στις ΗΠΑ.

«Ο Πούτιν ίσως συνειδητοποιήσει τώρα ότι η συνέχιση του πολέμου στην Ουκρανία είναι μια κατάσταση lose-lose (σ.σ.: ζημιά σε κάθε περίπτωση). Και να χρησιμοποιήσει τη συντριβή ως ευκαιρία για να επανεφεύρει τον εαυτό του ως ειρηνοποιό, πιέζοντας τους αυτονομιστές να κάνουν κάποια συμφωνία με την Ουκρανία. Μετά μπορεί να διακηρύξει άλλη μία διπλωματική νίκη» εκτιμά ο συνομιλητής μας.

«Ο,τι και να λένε οι Ρώσοι, ανεξέλεγκτοι ένοπλοι έχουν γίνει μέσα σε λίγους μήνες ικανοί να επιτίθενται και να αμύνονται με βαριά όπλα απέναντι στον ουκρανικό στρατό. Και υπάρχει μόνο μία εξήγηση για την επιτυχία τους: πρόσβαση σε όπλα, εκπαίδευση, επιμελητεία και ενεργή επιχειρησιακή καθοδήγηση από ρωσικές υπηρεσίες, μυστικές και στρατιωτικές» μας λέει ο Τομ Ρόγκαν, αμερικανός αναλυτής και αρθρογράφος στη βρετανική εφημερίδα «The Guardian».
Και καταλήγει: «Το γεγονός ότι οι επιβάτες της MH17 ήταν κυρίως Ευρωπαίοι σημαίνει ότι η ΕΕ θα παίξει σημαντικό ρόλο στις εξελίξεις. Αν η πτήση είχε απογειωθεί από μια αμερικανική πόλη και αν 200 Αμερικανοί είχαν σκοτωθεί (αντί των Ολλανδών), ΗΠΑ και Ρωσία θα βρίσκονταν σε πολύ διαφορετική κατάσταση αυτή τη στιγμή –και μαζί τους ολόκληρος ο κόσμος. Με τηλεοπτικά πλάνα που θα έδειχναν πτώματα Αμερικανών, ο Ομπάμα ίσως αναγκαζόταν να αναλάβει ακόμη και άμεση στρατιωτική δράση εναντίον των ανταρτών στην Ουκρανία».
Δύσκολες αποφάσεις

Τα πρώτα σκληρά μέτρα

Σε πρόσωπα και επιχειρήσεις έχουν εξαντληθεί ως τώρα οι κυρώσεις της Δύσης εναντίον του Κρεμλίνου. Κάποια ηχηρά ονόματα της ρωσικής ελίτ (Βολόντιν, Τιμτσένκο, Σέτσιν) έχουν υποστεί «πάγωμα» περιουσιακών στοιχείων και ταξιδιωτικές απαγορεύσεις. Οι ΗΠΑ έλαβαν κάποια πιο σκληρά μέτρα: την περασμένη εβδομάδα επέκτειναν τη λίστα με κυρώσεις στις ενεργειακές Rosneft και Novatek και στην Gazprombank, την τρίτη μεγαλύτερη τράπεζα της Ρωσίας.
Μεγάλες μπίζνες Δύσης – Κρεμλίνου

Αλλά η Δύση δεν έχει «τιμωρήσει» ολόκληρους τομείς της ρωσικής οικονομίας και είναι μια πολύ δύσκολη απόφαση που μπορεί να γυρίσει μπούμερανγκ στα δυτικά οικονομικά συμφέροντα. Οι ενεργειακές εταιρείες εξακολουθούν να κάνουν μεγάλες μπίζνες. Ούτε εμπάργκο όπλων φαίνεται στον ορίζοντα: οι αμυντικές βιομηχανίες Βρετανίας και Γαλλίας έχουν ντιλ δισ. δολαρίων με τους Ρώσους.
Φρένο στη ρωσική οικονομία

Ορισμένοι αναλυτές πάντως εκτιμούν ότι η διεθνής οικονομική κρίση θα πιέσει τον Πούτιν. Η ρωσική οικονομία έχει κατρακυλήσει εφέτος με μείωση άμεσων επενδύσεων και φυγή κεφαλαίων 75 δισ. δολαρίων μόνο στο πρώτο εξάμηνο. Η οικονομία αναπτύχθηκε μόλις 1,3% πέρυσι και καθόλου μεταξύ Απριλίου και Ιουνίου.