ΒΒC: Εξι πράγματα που πήγαν στραβά στο Ιράκ

«Τί πήγε στραβά στην περίπτωση του Ιράκ;» αναρωτιέται σε εκτενές του άρθρο το BBC και ο έγκυρος διπλωματικός συντάκτης και στρατιωτικός αναλυτής του, Τζόναθαν Μάρκους ο οποίος, αφού αρχικά σπεύδει να επισημάνει πως «το Ιράκ πέφτει εδώ και χρόνια από τη μια κρίση στην άλλη», κατόπιν εξηγεί τους έξι λόγους που κατά τη γνώμη του οριοθετούν την κατάσταση που ταλανίζει αυτή τη στιγμή την μεσανατολική χώρα.

Τα προβλήματα του Ιράκ ξεκινάνε από τη πρώτη κιόλας στιγμή της δημιουργίας του σύγχρονου κράτους του. Οι Βρετανοί, ως αποικιακή δύναμη, εγκαθίδρυσαν στη χώρα έναν Χασεμίτη βασιλιά που ενδιαφέρθηκε ελάχιστα για τις υπόλοιπες κοινότητες, όπως τους Σιίτες ή τους Κούρδους. Η μοναρχία έπεσε από ένα πραξικόπημα των Μπααθιστών και η κατάσταση αυτή οδήγησε στη διακυβέρνηση του Σαντάμ Χουσεΐν, η σουνιτική κυβέρνηση του οποίου αντιμετωπίστηκε εχθρικά απ’ τους Σιίτες και τους Κούρδους. Η στήριξη της Δύσης στον Σαντάμ κατά τη διάρκεια του πόλεμου Ιράν-Ιράκ οδήγησε τον Χουσεΐν στην παγίωση της εξουσίας του.

Το Μπααθικό κράτος διαλύθηκε το 2003 μετά την στρατιωτική εισβολή των ΗΠΑ και της Βρετανίας, την «επιχείρηση ιρακινή ελευθερία» που έγινα παράνομα, χωρίς εντολή του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Ο Χουσεΐν καταδικάστηκε σε θάνατο κι απγχινίστηκε από τη νέα ιρακινή κυβέρνηση, όμως η επέμβαση της Δύσης, ενώ είχε ως στόχο να ενώσει όλες τις διαφορετικές κοινότητες της χώρας, τελικά το μόνο που κατάφερε είναι να διαμορφώσει ένα πολιτικό σκηνικό που κυριαρχούταν από την πλειοψηφία, δηλαδή του Σιίτες. Και φυσικά πώς είναι δυνατόν το Ιράκ να μείνει ενωμένο σαν κράτος, όταν οι Κούρδοι στο βορρά κατάφεραν, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, να αποκτήσουν ένα σημαντικό μέρος αυτονομίας και πετρελαΐκών πόρων;

Η στρατιωτική δύναμη των ΗΠΑ αποχώρησε από το Ιράκ τον Δεκέμβριο του 2011, αφήνοντας την ασφάλεια της χώρας στον, εκπαιδευμένο απο τους Αμερικανούς αλλά διόλου αποτελεσματικό, ιρακινό στρατό. Όμως οι σουνιτικοί πληθυσμοί σύντομα έπεσαν θύματα της αγριότητας και της βιαιότητας των υπηρεσιών ασφαλείας του Ιράκ, οι οποίες κυριαρχούνταν από Σιίτες.

Το μεγάλο παράδοξο της έκπτωσης του Σαντάμ Χουσεΐν είναι πως, με την καταστροφή του Ιράκ ως κομβικού περιφερειακού παράγοντα, επιτάχυνε και διευκόλυνε την άνοδο του γείτονα, του σιιτικού Ιράν. Η Τεχεράνη αρχικά είδε τους Σιίτες του Ιράκ ως συμμάχους τους, ενώ η άνοδος στην εξουσία του Ιράκ του Σιίτη πρωθυπουργού Νούρι αλ Μαλίκι είχε ως αποτέλεσμα τον διωγμό των σουνιτικών πληθυσμών, επιδεινώνοντας περαιτέρω τα ήδη οξυμένα πνεύματα στη χώρα.

Το Ιράκ, παρά τον πλούτο που διαθέτει λόγω των κοιτασμάτων πετρελαίου, δεν παύει να είναι μια φτωχή χώρα με το επίπεδο διαβίωσης των κατοίκων της να παραμένει χαμηλό και τα επίπεδα διαφθοράς να είναι εξαιρετικά υψηλά. «Όλα αυτά τα κοινωνικά προβλήματα μεγάλωσαν περισσότερο το χάσμα ανάμεσα σε Σουνίτες και Σιίτες στη χώρα ή μήπως οι διχασμοί αυτοί ευθύνονται για τα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα στο Ιράκ;», αναρωτιέται εύλογα η ανάλυση του βρετανικού δικτύου.

Ο,τι συμβαίνει σε κάποια χώρα της Μέσης Ανατολής, έχει άμεσο αντίκτυπο και στη γύρω περιοχή, επηρεάζοντας άμεσα τους πληθυσμούς. Οι Ιρακινοί, ταυτόχρονα με τα δικά τους εσωτερικά προβλήματα, άρχισαν σιγά σιγά να νιώθουν τις δονήσεις από τις εξεγέρσεις της Αραβικής Άνοιξης στις γύρω χώρες, κυρίως τη γειτονική Συρία, με την εμφάνιση των τζιχαντιστών εκεί να μεταφέρει τους κραδασμούς της και στο Ιράκ. Τέλος, η υποστήριξη Σουνιτικών οργανώσεων από πολλά κράτη του Περσικού Κόλπου διευκόλυνε επίσης την εμφάνιση ομάδων όπως η ISIS με μια ευρύτερη περιφερειακή ατζέντα.