Σχεδόν έναν χρόνο μετά τον θάνατο του Ούγκο Τσάβες και την επακόλουθη ανάληψη της προεδρίας από τον εκλεκτό του διάδοχο Νικολάς Μαδούρο, μια κοινωνική έκρηξη στη Βενεζουέλα δυνητικά απειλεί όχι μόνο την κυβέρνηση αλλά τα θεμέλια της ίδιας της βολιβαριανής επανάστασης. Είτε πρόκειται για «εξέγερση των χορτάτων», όπως αρκετοί αναλυτές χαρακτηρίζουν τις διαδηλώσεις που ξεσπούν σε διάφορες πόλεις της Βενεζουέλας από τον περασμένο Φεβρουάριο, είτε για μια γενικότερη κοινωνική δυσαρέσκεια γύρω από την κατάσταση της οικονομίας, την έλλειψη βασικών αγαθών, την εγκληματικότητα και τη διαφθορά, ο Μαδούρο αντιμετωπίζει ένα βασικό πρόβλημα: χωρίς τη χαρισματική προσωπικότητα του προκατόχου του, η ικανότητά του να ακολουθήσει τα «επαναστατικά χνάρια» του τσαβισμού αμφισβητείται (και) στην πράξη.
Παρά τους δεκάδες νεκρούς (ανάμεσά τους μια 28χρονη έγκυος) από τις βίαιες συγκρούσεις μεταξύ διαδηλωτών και κυβερνητικών δυνάμεων το τελευταίο διάστημα στη Βενεζουέλα και παρά την πρόσφατη σύλληψη τριών αξιωματικών της Πολεμικής Αεροπορίας με την κατηγορία ότι προετοίμαζαν πραξικόπημα, οι εξελίξεις στη χώρα φαίνεται να επισκιάστηκαν από εκείνες στην Ουκρανία. Το πλούσιο σε πετρέλαιο λατινοαμερικανικό κράτος έχει ήδη σκιαγραφηθεί ως οριακά αποτυχημένο από τη διεθνή κοινότητα. Παράλληλα καμία σημαίνουσα γειτονική κυβέρνηση δεν διατίθεται να παρέμβει. Κάτι «ψέλλισε» ο αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Τζον Κέρι για επιβολή κυρώσεων από τον Οργανισμό Αμερικανικών Κρατών (ΟΑΚ), αλλά η έκκλησή του έπεσε στο κενό.
Ο 51χρονος Μαδούρο μπορεί να φορτώθηκε όλα τα προβλήματα που άφησε πίσω του ο «πρεζιντέντε», κληρονόμησε όμως και μια συγκεντρωτική κρατική εξουσία που δεν διαταράσσεται έτσι εύκολα. Ο Μαδούρο και το Ενωμένο Σοσιαλιστικό Κόμμα που ίδρυσε ο Τσάβες ελέγχουν 20 από τις 23 τοπικές κυβερνήσεις, το κοινοβούλιο, την κρατική εταιρεία πετρελαίου, το δικαστικό σώμα και, το πιο σημαντικό από όλα, τον στρατό.
Επιπλέον δεν πρέπει να παραγνωρίζεται και η δημοτικότητα του Μαδούρο στις φτωχότερες κοινωνικές τάξεις. «Η υποστήριξη των φτωχών προς τον τσαβισμό είναι αδιαμφισβήτητη και δικαιολογημένη: σημειώθηκε εντυπωσιακή βελτίωση του επιπέδου διαβίωσης, της εκπαίδευσης και της υγείας στα φτωχότερα τμήματα της κοινωνίας» λέει μιλώντας στο «Βήμα» ο Τζορτζ Σικαριέλο-Μάχερ, καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Ντρέξελ στις Ηνωμένες Πολιτείες και συγγραφέας του βιβλίου «We Created Chavez: A People’s History of the Venezuelan Revolution» («Εμείς δημιουργήσαμε τον Τσάβες: Η λαϊκή ιστορία της επανάστασης της Βενεζουέλας»). Και προσθέτει: «Αυτό είναι όμως και ένα σημάδι της αποτυχίας της αντιπολίτευσης: απέτυχε να ενώσει τους φτωχούς της Βενεζουέλας και η έκκληση για ανατροπή ενός δημοκρατικά εκλεγμένου ηγέτη θυμίζει σε πολλούς το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2002. Οι δε προσωπικότητες της αντιπολίτευσης, όπως η Ματσάδο, ο Λόπες και ο Καπρίλες, όλοι από πλούσια κοινωνικά στρώματα, δεν βοηθούν την κατάσταση».
Δεν είναι όμως όλοι ευχαριστημένοι με την πολιτική Μαδούρο: ο πληθωρισμός, που αγγίζει το 56%, οι μεγάλες ελλείψεις σε βασικά αγαθά (πρόσφατα υιοθετήθηκε δελτίο τροφίμων στα σουπερμάρκετ), τα υψηλά ποσοστά εγκληματικότητας (το Καράκας βρίσκεται μεταξύ των πόλεων με την υψηλότερη εγκληματικότητα στον κόσμο) και η διογκούμενη δυσαρέσκεια της μεσαίας τάξης ήταν αρκετά για να βγει ο κόσμος στους δρόμους.
Οι διαδηλώσεις, στις οποίες αρχικά συμμετείχαν κυρίως φοιτητές που ζητούσαν αύξηση της ασφάλειας στη Βενεζουέλα, δεν είναι απλά οι μεγαλύτερες από τότε που ανέλαβε την εξουσία ο Μαδούρο αλλά και οι μεγαλύτερες στη χώρα εδώ και πάνω από μία δεκαετία. Ωστόσο, όπως εξήγησε στο «Βήμα» ο Μιγκέλ Τίνκερ Σάλας, καθηγητής Λατινοαμερικανικής Ιστορίας στο Κολέγιο Πομόνα στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ και συγγραφέας του βιβλίου «The Enduring Legacy, Oil, Culture and Society in Venezuela» («Η αιώνια κληρονομιά. Πετρέλαιο, πολιτισμός και κοινωνία στη Βενεζουέλα»), «το μόνο αληθινό μέτρο της δημοτικότητας της κυβέρνησης ή της αντιπολίτευσης είναι οι δημοτικές εκλογές. Η αντιπολίτευση σκοπίμως μετέτρεψε τις τελευταίες δημοτικές εκλογές σε δημοψήφισμα για την προεδρία. Αλλά ο φιλοκυβερνητικός συνασπισμός κέρδισε πάνω από το 70% των δήμων. Η συντηρητική αντιπολίτευση απέτυχε να κερδίσει την πλειοψηφία του πληθυσμού, παρά τα σοβαρά οικονομικά προβλήματα και την απώλεια του χαρισματικού Ούγκο Τσάβες».

Μαργαρίτα Λόπες Μάγια
«Ο τσαβισμός πάντα απαντούσε σκληρά και πολωτικά»
«Ο Μαδούρο δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσει πολιτικά τους διαδηλωτές, όπως έκανε ο Τσάβες, γι’ αυτό στηρίζεται στον στρατό και στην καταστολή» λέει στο «Βήμα» η Μαργαρίτα Λόπες Μάγια, καθηγήτρια Ιστορίας και Πολιτικής Επιστήμης στο Κεντρικό Πανεπιστήμιο της Βενεζουέλας στο Καράκας.

Πιστεύετε ότι η βία κατά των διαδηλωτών είναι μια ένδειξη της δύσκολης θέσης στην οποία βρίσκεται η κυβέρνηση Μαδούρο;
«Οχι ιδιαίτερα. Ο τσαβισμός πάντα απαντούσε με σκληρό και πολωτικό τρόπο. Πιστεύω ότι ο Μαδούρο ακολουθεί τη στρατηγική του Τσάβες ελπίζοντας να αποδειχθεί επιτυχής και για τον ίδιο και να ελέγξει με αυτόν τον τρόπο την κατάσταση. Αλλά δεν είναι ο Τσάβες. Ελλείψει της χαρισματικότητας του Τσάβες ο Μαδούρο βασίζεται περισσότερο στον στρατό και στην καταστολή. Και αυτή είναι η μεγάλη διαφορά με τον Τσάβες. Η καταστολή «ρίχνει λάδι στη φωτιά» και αυτό δεν σταματά τις διαδηλώσεις. Αντίθετα, τις κάνει πιο βίαιες ημέρα με την ημέρα».
Πώς κρίνετε τον πρώτο χρόνο διακυβέρνησης του Μαδούρο;
«Ηταν ένας ταραχώδης χρόνος. Ο Μαδούρο κέρδισε τις εκλογές με μικρή διαφορά από τον Καπρίλες, παρότι είχε στη διάθεσή του δημόσιους πόρους για την εκστρατεία του. Αυτό τον έβαλε σε μια αδύναμη πολιτικά θέση για να καταπολεμήσει όλες τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο λαός της Βενεζουέλας τα τελευταία χρόνια: πληθωρισμός (56% τον περασμένο χρόνο, 20% κατά μέσον όρο τα τελευταία δέκα χρόνια), ελλείψεις σε βασικά αγαθά, όπως τρόφιμα αλλά και φάρμακα, η εθνική παραγωγή σε κατάσταση αποτελμάτωσης –εισάγουμε το 60%-70% των αγαθών που χρειαζόμαστε -, κοινωνική βία που έχει κάνει τη χώρα από τις πιο επικίνδυνες στον πλανήτη, υποβάθμιση των υποδομών, ό,τι πεις το έχουμε… Η κυβέρνηση Μαδούρο απέτυχε να βελτιώσει την κατάσταση. Και η χώρα οδηγείται σε μεγαλύτερα προβλήματα».

Δημοσκοπήσεις
Υποχωρεί αλλά αντέχει
Πρόσφατη δημοσκόπηση της εταιρείας Datanalisis αποκάλυψε ότι το ποσοστό αποδοχής του Μαδούρο έπεσε στο 41,5% τον μήνα Μάρτιο από 47% τον Φεβρουάριο, αναφέρουν μέσα ενημέρωσης στη Βενεζουέλα. Ο Μαδούρο εξελέγη πρόεδρος της Βενεζουέλας τον Απρίλιο του 2013 κερδίζοντας τον αντίπαλό του Ενρίκε Καπρίλες κατά 1,5%. Πρώην οδηγός λεωφορείων και συνδικαλιστής, ήταν επί χρόνια το αγαπημένο παιδί του Τσάβες.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ