Ηθελε να μείνει στην Ιστορία ως ο δεύτερος Ατατούρκ. Ενας ισλαμιστής, βέβαια, αλλά μεγάλος ηγέτης που θα οδηγούσε, νικηφόρος επί παντός εχθρού, μια ισχυρή και σύγχρονη Τουρκία στον 21ο αιώνα. Μόνο που ο «σουλτάνος του Βοσπόρου» είναι σήμερα γυμνός.
Επειτα από 12 χρόνια παντοδυναμίας ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ζει την πιο δύσκολη στιγμή: λαϊκές διαμαρτυρίες, σκάνδαλα διαφθοράς, «φούσκα» στην οικονομία και μια «εμφύλια» διαμάχη μεταξύ των ευσεβών μουσουλμάνων απειλούν την πολιτική επιβίωσή του.
Πρώτο κρίσιμο τεστ είναι οι τοπικές εκλογές σήμερα. Μέσα σε τέτοια κρίση έχει γίνει δημοψήφισμα για τον Ερντογάν και για το κυβερνών AKP, που εξακολουθεί να προηγείται καθαρά σε εθνικό επίπεδο. Οι περισσότερες εταιρείες προβλέπουν μάλιστα αυξημένα ποσοστά σε σχέση με τις δημοτικές του 2009, περί το 38,5%-40%.
Το κεμαλικό κόμμα της αντιπολίτευσης (CHP) θα κερδίσει, όπως και στις προηγούμενες αναμετρήσεις, τον Δήμο Σμύρνης. Στην Αγκυρα όλα είναι ανοιχτά, αλλά το «πετράδι του σουλτανικού στέμματος» είναι η Κωνσταντινούπολη.
Ο δήμος των 14 εκατ. κατοίκων έχει τεράστια πολιτική και συμβολική σημασία. Από εκεί ξεκίνησε ο ίδιος ο Ερντογάν ως δήμαρχος το 1994-1998. Η Πόλη ήταν το εφαλτήριο για την πορεία του προς την κορυφή. Εκεί αναδύθηκαν σταδιακά τα νέα οικονομικά – επιχειρηματικά -κατασκευαστικά τζάκια, οι ισλαμιστές εργολάβοι που τον έκαψαν τώρα με τα σκάνδαλα.
Νίκη, με μικρή διαφορά, ή ήττα στον Δήμο Κωνσταντινούπολης ή και Αγκυρας θα μπορούσε κάλλιστα να σηματοδοτήσει την αρχή του τέλους για τον Ερντογάν, με πιθανό αποτέλεσμα ακόμη και διάσπαση στο κυβερνών κόμμα.
Σε κάθε περίπτωση, το όνειρό του να μεταπηδήσει στην προεδρία στις εκλογές του Αυγούστου είναι ετοιμόρροπο.
Πίσω από τις αποκαλύψεις για τις μίζες είναι το κίνημα του ισλαμιστή ιμάμη Φετχουλάχ Γκιουλέν. Αυτοεξόριστος στις ΗΠΑ, ο πρώην σύμμαχος και νυν εχθρός είναι επικεφαλής ενός παράλληλου κρατικού δικτύου με δικούς του ανθρώπους στη Δικαιοσύνη, στις δυνάμεις ασφαλείας και στην πολιτική.

Για τον Ερντογάν καλύτερη άμυνα στο μπαράζ του Γκιουλέν είναι η επίθεση. Μπλόκαρε πρώτα το Twitter, και μετά το YouTube, έδωσε περισσότερη δύναμη στις μυστικές υπηρεσίες, καταδικάζει σε βαριές ποινές δημοσιογράφους και καταγγέλλει «συνωμότες», «λόμπι» και «σκοτεινές δυνάμεις» εντός και εκτός Τουρκίας. Μέχρι που επιχείρησε να κάνει εξαγωγή της κρίσης καταρρίπτοντας ένα συριακό μαχητικό το περασμένο Σαββατοκύριακο.

Πέντε είναι οι δυνάμεις που παίζουν ρόλο στην Τουρκία σήμερα: το κίνημα του Γκιουλέν, οι κεμαλιστές της κοσμικής αντιπολίτευσης, μερικοί από τους οποίους έχουν μόλις αποφυλακιστεί και ψάχνουν για εκδίκηση, οι Κούρδοι, που αισθάνονται εξαπατημένοι από το ψευδοάνοιγμα, και οι νεαροί διαδηλωτές του Πάρκου Γκεζί, οι οποίοι θέλουν μια Τουρκία χωρίς ανεξέλεγκτο καπιταλισμό, αυταρχισμό και ισλαμισμό.

Απέναντί τους υπάρχει το μεγάλο μπλοκ, μια εκλογική βάση που δεν πέφτει κάτω από 40%. Αποτελείται από τους οπαδούς του ΑΚΡ, έναν συνασπισμό θρησκευομένων ισλαμιστών, εθνικιστών και οπαδών του οικονομικού μπουμ, που έχει δώσει ψωμί και μεγάλα έργα στον λαό.

«Ο Ερντογάν οραματίζεται την παραμονή του στην εξουσία τουλάχιστον ως το 2023 –την 100ή επέτειο από την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας –και στη συνέχεια την έξοδο από την πολιτική αρένα αφού θα είχε στεφθεί ο μεγαλύτερος ηγέτης της Τουρκίας μετά τον Ατατούρκ, αλλά τώρα το όνειρο είναι απατηλό» μας λέει ο Γιγκάλ Σλέιφερ, αναλυτής τουρκικών υποθέσεων στο Eurasianet.org, στην Ουάσιγκτον.

«Νομίζω ότι έχει ξεπεράσει την κόκκινη γραμμή. Είμαστε στα τελικά στάδια της πολιτικής σταδιοδρομίας του. Δεν είναι μόνο ότι γίνεται όλο και πιο αυταρχικός. Το ξόρκι του φόβου με το οποίο συνήθιζε να ελέγχει κάθε αντιπολίτευση έχει σπάσει. Η Τουρκία είναι πρώτη παγκοσμίως σε φυλακίσεις δημοσιογράφων, αλλά ο κόσμος μιλάει τώρα εναντίον του πιο πολύ παρά ποτέ» λέει στο «Βήμα» ο Γκάρεθ Τζένκινς, συγγραφέας και αναλυτής στην Κωνσταντινούπολη.
Ακόμη και παραδοσιακοί ψηφοφόροι έχουν κλονιστεί. Πολλοί λένε ότι ο Ερντογάν έχει χάσει την επαφή με την πραγματικότητα, ότι ίπταται ή ότι ζει στην αίθουσα με τα κάτοπτρα και συνομιλεί μόνο με τον εαυτό του.
«Το ΑΚΡ θα κερδίσει τις δημοτικές εκλογές, πιθανώς και άνετα. Αλλά τώρα πια είναι το βάθος και όχι το εύρος της αντιπολίτευσης που αποτελεί τη μεγαλύτερη απειλή για το πολιτικό μέλλον του. Το βασικό ερώτημα δεν είναι η εκλογική αριθμητική αλλά η σταθερή διακυβέρνηση της χώρας. Από εδώ και στο εξής Ερντογάν σημαίνει πολιτική αστάθεια» μας λέει ο κ. Τζένκινς.
Υπάρχει διάδοχος; «Μόνο κάποιος μέσα από το AKP μπορεί να εξευμενίσει τους οπαδούς του κόμματος. Και πρέπει να είναι κάποιος μετριοπαθής για να μπορέσει να προσεγγίσει τους αντιπάλους του Ερντογάν. Ο προφανής υποψήφιος είναι ο πρόεδρος Αμπντουλάχ Γκιουλ. Εχει ανακτήσει αξιοπιστία τις τελευταίες εβδομάδες μιλώντας ανοιχτά κατά της απαγόρευσης του Twitter» καταλήγει ο κ. Τζένκινς.


Τα μέτωπα


Η μάχη των δήμων

Σκληρή μάχη για τους δήμους Αγκυρας και Κωνσταντινούπολης δίνει σήμερα το κυβερνών ΑΚP. Στις δημοσκοπήσεις προηγείται ο εκλεκτός του Ερντογάν νυν δήμαρχος της Πόλης Καντίρ Τοπμπάς, με 44,4%, έναντι του Μουσταφά Σαριγκιούλ (40,8%) της κεμαλικής αντιπολίτευσης. Στην Αγκυρα ο Μελίχ Γκιοκτσέκ του ΑΚΡ φαίνεται δεύτερος, με οριακή διαφορά.
Το ρoζ σκάνδαλο
Σε ερωτικό βίντεο με την πρώην Μις Τουρκία φέρεται να πρωταγωνιστεί ο ισλαμιστής πρωθυπουργός. Τραβηγμένο, αλλά ακούγεται. Η ωραία Ντεφνέ Σαμιελί είναι μέλος του κόμματος και φίλη της συζύγου του Ερντογάν. Η ίδια αρνείται τα περί σχέσης και «γάμου της μιας νύχτας» μαζί του. Εχει δική της εκπομπή στην τουρκική τηλεόραση, όπου κάνει αποκαλυπτικές εμφανίσεις.
«Μπαμπά, τα λεφτά είναι πολλά»
Σεισμό προκάλεσε η μετάδοση στο YouTube υποκλαπεισών τηλεφωνικών συνομιλιών που αποδίδονται στον Ερντογάν και στον γιο του Μπιλάλ. Ο τούρκος πρωθυπουργός φέρεται να του ζητεί να απομακρύνει τα λεφτά από το σπίτι του και σπίτια συγγενών τους. Το συνολικό ποσό φέρεται να είναι ύψους 1 δισ. δολαρίων.
Ο 15χρονος «τρομοκράτης»
Ο Μπερκίν Ελβάν ήταν μόλις 14 ετών όταν βγήκε να αγοράσει ψωμί, και τραυματίστηκε σοβαρά στο κεφάλι από δακρυγόνο αστυνομικού, στην εξέγερση στο Πάρκο Γκεζί. Το παιδί πέθανε έπειτα από εννέα μήνες σε κώμα. Το αίμα του πυροδότησε νέο κύμα λαϊκής διαμαρτυρίας, που έγινε οργή όταν ο Ερντογάν χαρακτήρισε τον Μπερκίν «τρομοκράτη».
Προβοκάτσια στη Συρία
Απίστευτοι διάλογοι για «στήσιμο» πολεμικής προβοκάτσιας εις βάρος της Συρίας περιέχονταν στα βίντεο που αναρτήθηκαν στο YouTube λίγο πριν από την απαγόρευση. Ακούγονται ο υπαρχηγός των ενόπλων δυνάμεων, ο υπουργός Εξωτερικών και ο αρχηγός της μυστικής υπηρεσίας να στήνουν «παιχνίδια πολέμου» με τη Συρία για λόγους εσωτερικής πολιτικής εκμετάλλευσης, εν όψει των εκλογών.
«Χαραμοφαγόπουλοι» και «Αρχικλέφτες»
Τι κι αν έκλεισε το Twitter επί μία εβδομάδα και μετά το YouTube; Εκατομμύρια τούρκοι χρήστες βρήκαν από την πρώτη στιγμή τρόπους για να παρακάμψουν την απαγόρευση. Και να διαβάσουν λογαριασμούς όπως «Χαραμοφαγόπουλοι» και «Αρχικλέφτες» με τα ηχητικά ντοκουμέντα που καίνε τον Ερντογάν. Τα παραδοσιακά ΜΜΕ διώκονται με αυστηρούς ελέγχους, δίκες και πρόστιμα.
Δ. Τριανταφύλλου, διευθυντής στο Κέντρο Διεθνών Σπουδών, Κωνσταντινούπολη
Δεν έχει πολλούς άσους στο μανίκι για να μείνει στην εξουσία
«Βλέπουμε την αρχή του πολιτικού τέλους του Ερντογάν;» ρώτησε «Το Βήμα» τον Δημήτρη Τριανταφύλλου, διευθυντή στο Κέντρο Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών (CIES) στο Πανεπιστήμιο Καντίρ Χας στην Κωνσταντινούπολη.

«Η ετυμηγορία για το μέλλον του δεν έχει εκδοθεί ακόμη, αν και οι ημέρες του στην εξουσία είναι όλο και πιο μετρημένες. Εχοντας χρησιμοποιήσει κάθε τέχνασμα, έχει καταφέρει να πολώσει το τουρκικό εκλογικό σώμα, να τραυματίσει την τουρκική δημοκρατία και το διεθνές κύρος της χώρας, όπως έδειξε η κατακραυγή για το μπλόκο στο Τwitter. Αντιμέτωπος με κατηγορίες ηθικής κατάπτωσης, όπως φαίνεται από τις μαγνητοσκοπημένες συνομιλίες που δείχνουν ότι ο ίδιος, η οικογένειά του και πολλά μέλη του κόμματος και της κυβέρνησης εμπλέκονται σε υποθέσεις διαφθοράς, τα έβαλε τώρα με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στο Ιnternet» μας λέει ο κ. Τριανταφύλλου.

«Το γεγονός ότι το ΑΚΡ θα κερδίσει σήμερα στις τοπικές εκλογές δεν αμφισβητείται. Αβέβαιο είναι ακόμη το ποσοστό της νίκης και αν το κυβερνών κόμμα θα κερδίσει τον Δήμο Κωνσταντινούπολης ή/και της Αγκυρας. Αλλά οι άσοι που μπορεί να έχει ο Ερντογάν στο μανίκι του για να παρατείνει την αντοχή του στην εξουσία εξαφανίζονται γρήγορα. Μάλλον χρησιμοποίησε τον τελευταίο με την εξωτερική πολιτική του τυχοδιωκτισμού, όπως έδειξε η κατάρριψη μαχητικού αεροσκάφους της Συρίας από την τουρκική αεροπορία την περασμένη Κυριακή» προσθέτει ο συνομιλητής μας.

«Κατά πάσα πιθανότητα, ο Ερντογάν θα αντέξει άλλους έξι μήνες, μέχρι κάποια στιγμή μετά τις προεδρικές εκλογές του Αυγούστου. Η πιο επικίνδυνη απειλή για τον ίδιο και για τους δικούς του παραμένει η Cemaat (σ.σ. Κοινότητα, το κίνημα του Γκιουλέν), που φαίνεται ότι είναι ο καραγκιοζοπαίκτης πίσω από τις αποκαλύψεις για τα σκάνδαλα με τις μίζες και από τις κασέτες που διέρρευσαν. Η Τουρκία ξυπνάει τώρα σε έναν νέο κόσμο όπου τα θεσμικά όργανα που παραδοσιακά κατείχαν τα ηνία της εξουσίας (στρατός, δικαστικό σώμα κτλ.) υποβάλλονται, θέλοντας και μη, σε μια αναγέννηση. Φαίνεται ότι σύντομα νέοι πολιτικοί θα ανταγωνιστούν για τις κορυφαίες θέσεις επειδή εκ των πραγμάτων τα πολιτικά κόμματα υφίστανται μεταλλάξεις και αναδιαμορφώσεις. Με λίγα λόγια, βλέπουμε τις ωδίνες του τοκετού για τη γέννηση μιας καινούργιας Τουρκίας. Η διαδικασία του εκδημοκρατισμού θα οδηγήσει σε νέες εξελίξεις. Η μάζα του κινήματος των πολιτών βρήκε το φως της με την εξέγερση για το Πάρκο Γκεζί και με τις διαμαρτυρίες που αναζωπυρώθηκαν με τον θάνατο του 15χρονου Μπερκίν Ελβάν. Αυτό το κίνημα θα γίνεται ισχυρότερο με την πάροδο του χρόνου» καταλήγει ο κ. Τριανταφύλλου.


Νέα «τζάκια» και σκάνδαλα
Θα πληρώσει ακριβά όταν θα σκάσει η «φούσκα»

Κόκκινο συναγερμό επικίνδυνης υπερθέρμανσης στέλνει η οικονομία. Βιομήχανοι και επιχειρηματίες, ιδίως ισλαμιστές εργολάβοι, τα νέα τζάκια που ανήλθαν επί Ερντογάν και πρωταγωνιστούν στα σκάνδαλα με τις μίζες, κάθονται σε αναμμένα κάρβουνα.


«Αλλά οι μάζες, ο πολύς κόσμος που τον ψηφίζει δεν έχει αρχίσει ακόμη να αισθάνεται σοβαρές οικονομικές δυσκολίες. Μόλις συμβεί αυτό, θα τελειώσει πραγματικά η εποχή Ερντογάν» λέει στο «Βήμα» ο Ιλτέρ Τουράν, από το Πανεπιστήμιο Μπιλγκί, στην Κωνσταντινούπολη.
Η μεγάλη πλειονότητα των οπαδών του κόμματος είναι φτωχοί και ευσεβείς άνθρωποι που ζουν σε αγροτικές περιοχές στα βάθη της Ανατολίας και σε αναδυόμενες βιομηχανικές πόλεις, όπως η Προύσα στη Βορειοδυτική Τουρκία. Αυτές είναι οι περιοχές που παρουσιάζονται ως η τουρκική εκδοχή του «success story».

Περίπου τρεις ώρες μακριά από την Κωνσταντινούπολη με το αυτοκίνητο, η Προύσα δείχνει γιατί πολλοί οπαδοί του ΑΚΡ δεν πολυενδιαφέρονται προς το παρόν για τον αυταρχισμό και τα σκάνδαλα στην κυβέρνηση. Παραδοσιακά η πόλη δεν είναι συντηρητική και ο πληθυσμός της είναι ανάμεικτος. Αλλά από τότε που ανέβηκε στην εξουσία ο Ερντογάν, το ΑΚΡ κερδίζει πάντα, με μεγάλη διαφορά, τον Δήμο Προύσης.

Είναι το αποτέλεσμα της οικονομικής ανάπτυξης στην πόλη των 2 εκατομμυρίων κατοίκων. Περισσότερες από 100.000 θέσεις εργασίας έχουν δημιουργηθεί από το 2002. Και το ποσοστό της ανεργίας, στο 5,2%, είναι πολύ κάτω από τον εθνικό μέσο όρο του 9,1%.

Αλλά το οικονομικό θαύμα τελειώνει. Ετσι δείχνουν οι μελλοντικοί ρυθμοί ανάπτυξης, που δεν θα είναι πλέον αρκετοί για να δημιουργούν θέσεις εργασίας για τα εκατομμύρια των νεαρών Τούρκων.

Ακόμη πιο προβληματικό; Το μεγαλύτερο μέρος της ανάπτυξης ήταν αποτέλεσμα μιας έκρηξης στον τομέα των κατασκευών τα τελευταία χρόνια, με πρωταγωνιστές εργολάβους που είναι βουτηγμένοι στα σκάνδαλα ως τον λαιμό.

Οπως έδειξε η Ισπανία, από μόνος του ο τομέας των κατασκευών δεν είναι αρκετός για να φέρει μακροπρόθεσμη ανάπτυξη σε μια ολόκληρη οικονομία.

Και το ιδιωτικό χρέος των νοικοκυριών έχει αυξηθεί επικίνδυνα στην Τουρκία, πάλι όπως στην Ισπανία λίγο προτού ξεσπάσει η καταστροφική κρίση.
Οι δελφίνοι στο ΑΚΡ δεν θέλουν ούτε να το ακούσουν. Ο δε Ερντογάν μιλάει ακατάπαυστα για μεγάλα έργα ενθαρρύνοντας τους Τούρκους να καταναλώνουν ακόμη πιο πολύ.
Περισσότεροι δρόμοι και αεροδρόμια, κι άλλες γέφυρες και γραμμές του μετρό στον Βόσπορο, υψηλότερα κτίρια, νέα εργοστάσια παραγωγής ενέργειας: αυτό είναι το μοναδικό όραμα του Ερντογάν, λένε οι αντίπαλοι. Το μόνο βέβαιον; Ο «σουλτάνος» θα πληρώσει ακριβά όταν σκάσει η «φούσκα».

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ