Ουκρανία: Σκάκι σε ναρκοπέδιο

Πυριτιδαποθήκη; Ναρκοπέδιο; Το πιο σημαντικό πιόνι στη μεγάλη σκακιέρα της Ευρασίας; Κρίσιμο μέτωπο στη γεωπολιτική σύγκρουση ανάμεσα στη Δύση και τη Ρωσία; Η Ουκρανία είναι όλα αυτά μαζί, και κάτι παραπάνω. Με άλλα λόγια, ο Ψυχρός Πόλεμος έχει επιστρέψει και η Μόσχα είναι πάλι ο αντίπαλος. Η μόνη διαφορά είναι ότι τα όπλα έχουν αλλάξει.

Δεν είναι πλέον η συμφωνία σύνδεσης με την Ευρωπαϊκή Ενωση που βρίσκεται σε κίνδυνο. Ούτε το μέλλον του προέδρου Βίκτορ Γιανουκόβιτς, ενός αυταρχικού και διεφθαρμένου ηγέτη, ενδιαφέρει τόσο πολύ. Επειτα από τρεις μήνες αιματηρής κρίσης για τον προσανατολισμό της διχασμένης χώρας, το πάνω χέρι το έχει πάρει η γεωπολιτική. Παίκτες είναι σήμερα, όπως πάντα, η Ρωσία, η ΕΕ, οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ. Οποιος επιβληθεί στην Ουκρανία θα είναι κυρίαρχος στην Ευρασία.

Υπ’ αριθμόν 1 υποψήφιος είναι βέβαια ο Βλαντίμιρ Πούτιν. Η realpolitic λέει ότι η Ουκρανία ανήκει στον ζωτικό του χώρο και δεν θα την αφήσει με τίποτε να ξεφύγει από τη σφαίρα επιρροής του.

Το έχει αναγνωρίσει προ πολλού ο διάσημος διεθνολόγος και πρώην σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας των ΗΠΑ (επί Κάρτερ) Ζμπίγκνιου Μπρεζίνσκι.

Οσοι επιθυμούν να κάνουν την Ουκρανία μέλος του ΝΑΤΟ παραβλέπουν το γεγονός ότι κάτι τέτοιο θα θέσει τη Ρωσία σε μια αφόρητα αμυντική θέση. Η προσπάθεια είναι μάταιη και θα πρέπει να εγκαταλειφθεί, εκτιμούσε ο Μπρεζίνσκι.

Η πιο αναγκαία για τη Ρωσία

Από τα 14 κράτη που διακήρυξαν την ανεξαρτησία τους μετά το 1991 η Ουκρανία είναι η πιο αναγκαία, από οικονομική και γεωγραφική άποψη, για την εθνική ασφάλεια της Ρωσίας. Για τον Πούτιν η Πορτοκαλί Επανάσταση του 2004 ήταν ένας ζωντανός εφιάλτης. Πίσω από τις διαδηλώσεις της αντιπολίτευσης έβλεπε το μακρύ χέρι της Ουάσιγκτον, που επιχειρούσε να εγκαταστήσει μια φιλοδυτική κυβέρνηση με στόχο την περικύκλωση και τη μόνιμη αποδυνάμωση της Ρωσίας.

Αλλά αν η Μόσχα αποκτήσει τον έλεγχο της Ουκρανίας και των πόρων της, έγραψε ο Μπρεζίνσκι, «η Ρωσική Ομοσπονδία θα είναι ένα ισχυρό αυτοκρατορικό κράτος».

Εβλεπε μάλιστα άλλον έναν κίνδυνο για τα συμφέροντα των ΗΠΑ, στην περίπτωση μιας πιθανής «γερμανορωσικής συμπαιγνίας» και στη δυνατότητα μιας συμφωνίας μεταξύ της Ευρώπης και της Ρωσίας με στόχο να διώξουν την Αμερική από την περιοχή.

Η σκέψη και οι φόβοι του Μπρεζίνσκι καθοδηγούν την αμερικανική στρατηγική ως σήμερα: Οι ΗΠΑ θέλουν να κρατήσουν τη Ρωσία όσο το δυνατόν πιο μακριά από την Ουκρανία.

Αν η εμπλοκή των Ευρωπαίων στην Ουκρανία βλάψει τις σχέσεις τους με τη Μόσχα, τόσο το καλύτερο για την Ουάσιγκτον.

Πράγματι, η διαβόητη («γ*** την ΕΕ») γκάφα της υφυπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Βικτόρια Νούλαντ δύσκολα μπορεί να θεωρηθεί λάθος. Μάλλον είναι μια λογική, αν και κάπως χυδαία, έκφραση της γεωπολιτικής θέσης της Αμερικής.

Και οι Βρυξέλλες ξέρουν κατά βάθος ότι η Ουκρανία είναι πολύ φτωχή, πολύ μεγάλη και υπερβολικά κοντά στη Μόσχα για να ενταχθεί στην ΕΕ, όπως ας πούμε οι πρώην σοβιετικές δημοκρατίες της Βαλτικής.

Επιπλέον, πρόκειται για μια χώρα βαθιά διχασμένη –ιστορικά, γεωγραφικά, θρησκευτικά και πολιτικά. Ρωσόφωνοι και φιλορώσοι κυριαρχούν στην ορθόδοξη Ανατολή και στον Νότο. Οι φιλοδυτικοί υπερέχουν συντριπτικά στο καθολικό, δυτικό τμήμα της χώρας.

Και φυσικά, ο ρωσικός στόλος εξακολουθεί να ελλιμενίζεται, από τον 18ο αιώνα, στη Σεβαστούπολη της Κριμαίας.

Μέχρι στιγμής το Κρεμλίνο δεν έχει ενθαρρύνει αποσχιστικές ορέξεις στην Ανατολική και Νότια Ουκρανία. Και ο Πούτιν δεν φαίνεται να θέλει έναν εμφύλιο στην πίσω αυλή του.

Αλλά ένας τέτοιος πόλεμος μπορεί να ξεσπάσει, ακόμη και αν η Μόσχα δεν τον θέλει. Οσοι είναι εξοικειωμένοι με την Ιστορία της Ουκρανίας γνωρίζουν ότι εθνικιστές αντάρτες στο δυτικό τμήμα της χώρας έχουν πολεμήσει ξανά και ξανά σε μάχες που δεν μπόρεσαν να κερδίσουν.

Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Ουκρανικός Επαναστατικός Στρατός υπό τον Στέπαν Μπαντέρα εξαπέλυσε έναν ανταρτοπόλεμο για πέντε χρόνια κατά του σοβιετικού κράτους, που άφησε πίσω του χιλιάδες νεκρούς και στις δύο πλευρές.

«Μπορεί να κλιμακωθεί σε εμφύλιο η βία;» ρωτήσαμε τον Ντέιβιντ Μαρπλς, καθηγητή Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Αλμπέρτα στον Καναδά και ειδικό σε θέματα Ουκρανίας.

«Νομίζω ότι είναι ένα απίθανο ενδεχόμενο. Το χειρότερο σενάριο θα είναι η συνέχιση της βίας στο Κίεβο με αύξηση των νεκρών, που εύκολα μπορούν να φτάσουν τις εκατοντάδες. Οι πιο εξτρεμιστές στο Μαϊντάν δεν ενδιαφέρονται για μια δημοκρατική λύση, μιλούν για εθνική επανάσταση. Αλλά δεν έχουν εθνική υποστήριξη. Ετσι, τελικά, υπάρχει ακόμα ελπίδα για δημοκρατική λύση» μας είπε.

Δημοσιεύτηκε στο Helios Plus στις 21 Φεβρουαρίου 2014