Η αβάσταχτη χαλαρότητα των χαμάμ

«Διδάσκουν» καθαριότητα και χαλαρότητα. Οι θαμώνες τους κάνουν ένα διάλειμμα από την καθημερινότητα και μοιράζονται στιγμές με τους φίλους τους. Τα χαμάμ της Κωνσταντινούπολης, σχεδόν πέντε αιώνες μετά την ίδρυσή τους, δεν παραμένουν απλώς αναπόσπαστο κομμάτι της κοινωνικής ζωής των Τούρκων αλλά πλέον εντάσσονται και στις εμπειρίες που συχνά επιδιώκει να βιώσει ένας ξένος τουρίστας.

Αλλοτε, σε εποχές που τα σπίτια δεν είχαν τρεχούμενο νερό, επισκέψεις στα χαμάμ γίνονταν καθημερινά και μάλιστα περισσότερες από μία φορά. Υπολογίζεται ότι τον 18ο αιώνα μόνο στην Κωνσταντινούπολη λειτουργούσαν περισσότερα από 14.000 μικρά και μεγάλα χαμάμ. Σήμερα στην Πόλη υπάρχουν περίπου 130 και συχνά αποτελούν πόλο έλξης για ειδικές περιστάσεις. Λ.χ., οι γυναίκες συγκεντρώνονται, εν είδει γυναικείου… μπάτσελορ πάρτι, πριν από έναν γάμο, μετά τη γέννηση ενός παιδιού ή με αφορμή κάποια γενέθλια.

Αντίστοιχα, και οι άντρες, προτού πάει κάποιος φαντάρος ή προτού νυμφευτεί, το γιορτάζουν με μια έξοδο σε ένα πολυτελές χαμάμ –καθ’ ότι το… στριπτιζάδικο, συνηθισμένο μέρος για αντρικά μπάτσελορ πάρτι στη Δύση, απαγορεύεται από την αυστηρή ισλαμική παράδοση.

Το κόστος ανά άτομο κυμαίνεται από 18 ως 30 ευρώ, ανάλογα με τη φήμη του χαμάμ και τις παρεχόμενες υπηρεσίες.

Συνήθως στο υπόγειο καίει ένας λέβητας που ζεσταίνει ολόκληρο το χαμάμ. Στην Τουρκία υπάρχουν δύο τύποι λουτρών: τα λεγόμενα «δημόσια» και τα λεγόμενα «μεικτά». Τα «δημόσια» (αν και πρόκειται για ιδιωτικές επιχειρήσεις) παρέχουν τις υπηρεσίες τους στους άντρες ορισμένες ημέρες της εβδομάδας και στις γυναίκες τις υπόλοιπες ημέρες, ενώ τα μεικτά αποτελούνται από δύο τμήματα, ένα για τους άντρες και ένα για τις γυναίκες, και λειτουργούν όλες τις ημέρες για όλους.

«Η έμφαση που δίνει το Ισλάμ σε έννοιες όπως η καθαριότητα και η αυτοκάθαρση συνετέλεσε στο χτίσιμο εκατοντάδων τέτοιων χώρων σε κάθε γωνιά της Κωνσταντινούπολης» γράφει χαρακτηριστικά σε εκτενές άρθρο της η τουρκική εφημερίδα «Hurriyet», προσθέτοντας πως «τα εναπομείναντα χαμάμ λειτουργούν, εκτός από τον ρόλο τους ως λουτρών, και ως μέρη χαλάρωσης και κοινωνικής συναναστροφής».

Περιήγηση

«Τα τέσσερα πιο παλιά και πιο γνωστά χαμάμ της Κωνσταντινούπολης είναι το Τσεμπερλίτας, το Χουρέμ Σουλτάν, το Γαλατάσαραϊ και το Τσαγάλογλου, τα οποία πήραν το όνομά τους από την αντίστοιχη συνοικία στην οποία βρίσκονται» τονίζει το άρθρο της «Hurriyet».

Το χαμάμ Τσεμπερλίτας, γνωστό επίσης ως Γκιουλ χαμάμ, χτίστηκε με εντολή της Νουρμπανού Σουλτάν, συζύγου του σουλτάνου Σελίμ Β’ και μητέρας του σουλτάνου Μουράτ Γ’, το 1584, σε σχέδια του διάσημου οθωμανού αρχιτέκτονα Μιμάρ Σινάν, που κάποιοι ιστορικοί θεωρούν ότι ήταν γενίτσαρος χριστιανικής (ελληνικής ή αρμενικής) καταγωγής. «Το ενδιαφέρον των τουριστών για το χαμάμ μας είναι εξαιρετικά μεγάλο. Ειδικά οι Ισπανοί λατρεύουν να επισκέπτονται το Τσεμπερλίτας» επισημαίνει ο υπεύθυνος επικοινωνίας και ΜΜΕ του χαμάμ Τουγκμπά Ουγιάρ.

Το χαμάμ Τσαγάλογλου, ένα από τα μεγαλύτερα μεικτά χαμάμ κοντά στο Βασιλικό Υδραγωγείο, χτίστηκε την περίοδο του σουλτάνου Μαχμούτ Α’ (1740-1741) στη θέση του παλατιού του Νεβσεχιρλί Νταμάτ Ιμπραήμ Πασά που κάηκε το 1740. «Μέσα εδώ έχουν κάνει το μπάνιο τους διάσημα ιστορικά πρόσωπα και αστέρες του σινεμά, από τη (νοσοκόμο του Κριμαϊκού Πολέμου) Φλόρενς Νάιτινγκεϊλ ως τους ηθοποιούς Ομάρ Σαρίφ, Κάμερον Ντίαζ και Χάρισον Φορντ» λέει ο υπεύθυνος του χαμάμ Ομέρ Τολκούν.

Οσον αφορά το χαμάμ Γαλατάσαραϊ στην περιοχή Μπέιογλου, χτίστηκε το 1481 από τον σουλτάνο Μπεγιαζίτ Β’. Σύμφωνα με την παράδοση, μια μέρα ο σουλτάνος περιπλανιόταν στην περιοχή όταν είδε ένα καταφύγιο που ανήκε στον Γκιουλ Μπαμπά, έναν σημαντικό άντρα της εποχής εκείνης. Ο Μπεγιαζίτ ρώτησε τον Γκιουλ Μπαμπά τι επιθυμεί και εκείνος αποκρίθηκε: «Θα ήθελα ένα συγκρότημα που να αποτελείται από ένα ωραίο σχολείο και ένα χαμάμ με έναν μεγάλο θόλο». Τότε ο Μπεγιαζίτ διέταξε την κατασκευή του συγκροτήματος αυτού, το οποίο ωστόσο άνοιξε για το κοινό μόλις το 1715, την περίοδο του σουλτάνου Αχμέτ Γ’.

Τέλος, το Χουρέμ χαμάμ, γνωστό και ως Αγια-Σοφιά Χαμάμ, βρίσκεται ανάμεσα στο Μπλε Τζαμί και στην Αγια-Σοφιά, στην περιοχή Σουλτάναχμετ της Κωνσταντινούπολης. Το λουτρό, επίσης έργο του αρχιτέκτονα Μιμάρ Σινάν, χτίστηκε το 1556 με εντολή της Χουρέμ, συζύγου του σουλτάνου Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς. Και τα τέσσερα αυτά λουτρά προσφέρουν, σύμφωνα με την τουρκική εφημερίδα, υπηρεσίες υψηλής ποιότητας σε συνδυασμό με το προφανές ιστορικό βάρος τους.

Τρεις απλές συμβουλές έχει να δώσει ο Τολκούν στους νεόκοπους επισκέπτες ενός τουρκικού χαμάμ: «Πρώτον, χαλαρώστε, δεύτερον, αφεθείτε και, τρίτον, ιδρώστε ελεύθερα».

Δημοσιεύτηκε στο helios plus στις 6 Φεβρουαρίου 2014