Ισλαμιστές κατέλαβαν εμπορικό κέντρο στο Ναϊρόμπι το περασμένο Σαββατοκύριακο προκαλώντας λουτρό αίματος με περισσότερους από 60 νεκρούς. Ομοϊδεάτες τους εισέβαλαν στο αμερικανικό προξενείο στη Βεγγάζη σκοτώνοντας τον πρέσβη. Γάλλοι τουρίστες απήχθησαν από ακραίους ισλαμιστές στο Καμερούν και οδηγήθηκαν στη Νιγηρία. Οι αιγυπτιακές Αρχές δεν ελέγχουν το Σινά, όπου τζιχαντιστές επιδίδονται σε απαγωγές και εκτοξεύουν πυραύλους εναντίον του Ισραήλ. Η ιδεολογία της Αλ Κάιντα ριζώνει για τα καλά στην Αφρική σχηματίζοντας ένα «τόξο αστάθειας» που εκτείνεται σε όλη τη Βόρεια Αφρική και το Σαχέλ, την περιοχή νοτίως της Σαχάρας, από τη Μαυριτανία στα δυτικά ως τη Σομαλία στα ανατολικά.

Οι ισλαμιστές εξτρεμιστές έβαλαν για τα καλά πόδι στην Αφρική τα τελευταία χρόνια αποδεικνύοντας ότι η Αλ Κάιντα και η ιδεολογία της όχι μόνο δεν δέχθηκαν πλήγμα με τον θάνατο του Οσάμα μπιν Λάντεν αλλά εξαπλώνονται, προσαρμόζονται στα νέα δεδομένα και κερδίζουν περισσότερους οπαδούς.

Η Αλ Κάιντα ίδρυσε πρόσφατα μια περιφερειακή υποοργάνωση, την Αλ Κάιντα στην Αραβική Χερσόνησο (AQAP), καθώς και «θυγατρικές» στο Ιράκ (Αλ Κάιντα στο Ιράκ ή AQI) και στη Βόρεια Αφρική (Αλ Κάιντα στο Ισλαμικό Μαγκρέμπ ή AQIM). Αυτό της επέτρεψε να επανεφεύρει τον εαυτό της ως η ηγετική τρομοκρατική οργάνωση παγκοσμίως. Τα παραρτήματά της στη Μέση Ανατολή και στην Αφρική αποκτούν πρόσβαση στην τεχνογνωσία και στις πηγές χρηματοδότησης της «μαμάς-οργάνωσης» αλλά ως αντάλλαγμα, πέρα από τα τοπικά χτυπήματα, οφείλουν να πραγματοποιούν και επιθέσεις εναντίον δυτικών στόχων.
Η κατάληψη του εμπορικού κέντρου στο Ναϊρόμπι θέτει τη σομαλική Αλ Σαμπάμπ που την πραγματοποίησε αλλά και παρόμοιες οργανώσεις στην Αφρική στο προσκήνιο της παγκόσμιας τρομοκρατίας. «Η Αλ Σαμπάμπ δήλωσε ότι η επίθεση ήταν αντίποινα για τη στρατιωτική δράση της Κένυας στη Σομαλία. Αυτό αφορά κυρίως την περιοχή, αλλά η διεθνής υποστήριξη που εξέφρασαν τζιχαντιστές για την επίθεση στην Κένυα αποτελεί λόγο για επιπλέον ανησυχία παγκοσμίως» λέει στο «Βήμα» ο Αλεξ Βάινς, επικεφαλής του Προγράμματος για την Αφρική στο βρετανικό Chatham House.
Σύμφωνα με τον κ. Βάινς, όλες οι τζιχαντικές οργανώσεις που έχουν ξεφυτρώσει τελευταίως στην Αφρική αποτελούν εν δυνάμει απειλή για τη Δύση. «Ολες τους παρουσιάζουν διαφορετικούς κινδύνους σε διαφορετικές συγκρούσεις. Η Αλ Σαμπάμπ και η Μπόκο Χαράμ επικεντρώνονται κυρίως στη χώρα τους, τη Σομαλία και τη Νιγηρία αντίστοιχα. Η Ανσάρ Ντιν δρα στο Μάλι, ενώ η AQIM είναι μια περιφερειακή οργάνωση με ρίζες στην Αλγερία».
Ο τοπικός χαρακτήρας τους όμως αλλάζει, όπως δείχνει η επίθεση της περασμένης εβδομάδας στην Κένυα –ή τουλάχιστον δείχνει ότι έχουν την ικανότητα να πραγματοποιήσουν μια περίπλοκη επιχείρηση που απαιτεί καλό σχεδιασμό. «Η αδύναμη κυβέρνηση, η απουσία κυβέρνησης ή η ακυβερνησία που χαρακτηρίζει τη Βόρεια Νιγηρία, το Μάλι, τον Βόρειο Νίγηρα, τη Νότια Λιβύη και τη Σομαλία έχουν ριζοσπαστικοποιήσει τις οργανώσεις που δρουν εκεί» συνεχίζει ο κ. Βάινς. «Οι αριθμοί όμως παραμένουν μικροί σε σύγκριση με την Υεμένη, το Αφγανιστάν και αλλού».
Από την άλλη πλευρά, η Ευρώπη και οι ΗΠΑ εκφράζουν την ανησυχία ότι οι ακυβέρνητες αυτές περιοχές της Αφρικής θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως τόποι εκπαίδευσης τζιχαντιστών και διοργάνωσης επιθέσεων σε ολόκληρο τον κόσμο, ρόλο που έπαιζε το Αφγανιστάν την εποχή των Ταλιμπάν. Ως το περασμένο Σαββατοκύριακο πολλοί θεωρούσαν την Αλ Σαμπάμπ ένα σομαλικό πρόβλημα, σήμερα την αντιμετωπίζουν ως μέρος της Αλ Κάιντα και της παγκόσμιας τρομοκρατίας. Αυτή η «αναβάθμιση» της εικόνας της θα βοηθήσει την Αλ Σαμπάμπ να προσελκύσει περισσότερους οπαδούς (και χρηματοδότηση) ανάμεσα σε όσους εχθρεύονται τη Δύση.
Η Ουάσιγκτον εξετάζει την περίπτωση να βάλει στο στόχαστρο των αμερικανικών μη επανδρωμένων αεροσκαφών την Αλ Σαμπάμπ, ιδίως αφότου συγχωνεύθηκε με την Αλ Κάιντα πέρυσι. Αλλά ο Λευκός Οίκος διστάζει να αναμειχθεί ευθέως στην αφρικανική τρομοκρατία και προτιμά τον έμμεσο τρόπο, δηλαδή τη βοήθεια προς τη δύναμη της Αφρικανικής Ενωσης που πολεμά την Αλ Σαμπάμπ στη Σομαλία και στηρίζει την εκεί αδύναμη κυβέρνηση. Η απόφαση αυτή οφείλεται στον φόβο για αντίποινα, είτε εναντίον αμερικανικών στόχων στην Αφρική είτε εντός των ΗΠΑ μέσω της σομαλικής Διασποράς.
Η Γαλλία, αντίθετα, επενέβη στο Μάλι στις αρχές του 2013, όταν το βόρειο τμήμα της χώρας έπεσε στα χέρια της Ανσάρ Ντιν. Τα γαλλικά συμφέροντα είχαν ήδη αποτελέσει στόχο για την οργάνωση αυτή, καθώς και για την AQIM. Αν άφηνε το Βόρειο Μάλι στα χέρια των τζιχαντιστών, θα τους προσέφερε μια βάση για εκπαίδευση και σχεδιασμό χτυπημάτων. Σήμερα η Γαλλία αποτελεί τον υπ’ αριθμόν 1 στόχο των συγκεκριμένων οργανώσεων.

ΙΣΛΑΜΙΚΗ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑ
Αντιαμερικανισμός, απαγωγές και όνειρα για αραβική Ισπανία

Η επίθεση στο Ναϊρόμπι κατέδειξε μια ανησυχητική νέα πραγματικότητα: η ισλαμική τρομοκρατία που επί καιρό πλήττει τη Μέση Ανατολή μετακόμισε και στην Αφρική. Η Αλ Κάιντα στο Ισλαμικό Μαγκρέμπ (AQIM) είναι η θυγατρική της Αλ Κάιντα στη Βόρεια Αφρική. Θεωρείται σήμερα η μεγαλύτερη και πιο επικίνδυνη τρομοκρατική οργάνωση στη Μαύρη Ηπειρο. Στις αρχές του 2012 κατέλαβε το Βόρειο Μάλι μέχρι να την απωθήσει ο γαλλικός στρατός έναν χρόνο αργότερα. Ενας από τους κύριους στόχους της AQIM είναι η ανατροπή της κυβέρνησης της Αλγερίας και η επιβολή του ισλαμικού νόμου στη χώρα –άλλωστε η οργάνωση κατάγεται από την αλγερινή Ενοπλη Ισλαμική Ομάδα (GIA).

Η AQIM εκπαίδευσε τους λίβυους μαχητές της Ανσάρ αλ Σαρία που κατέστρεψαν το προξενείο των ΗΠΑ στη Βεγγάζη σκοτώνοντας τον αμερικανό πρέσβη Κρίστοφερ Στίβενς και άλλους τρεις Αμερικανούς. Η οργάνωση σχεδίασε την πολιορκία του διυλιστηρίου στην Ανατολική Αλγερία τον περασμένο Ιανουάριο που άφησε 81 νεκρούς. Εφέτος το καλοκαίρι επιτέθηκε σε γαλλικό ορυχείο ουρανίου και σε στρατιωτική βάση στον Νίγηρα σκοτώνοντας τουλάχιστον 20 άτομα.
Η AQIM επιθυμεί να κατακτήσει την Ισπανία (την οποία αποκαλεί «η χώρα μας» καθώς θεωρεί ότι ανήκει στους Αραβες που την κατείχαν από τον 8ο ως τον 15ο αιώνα) και έχει κηρύξει τον πόλεμο στη Γαλλία. Οι ηγέτες της οργάνωσης πολέμησαν στο Αφγανιστάν κατά των Σοβιετικών στη δεκαετία του ’80. Η AQIM θεωρείται η πλουσιότερη θυγατρική της Αλ Κάιντα. Συγκεντρώνει χρήματα από το λαθρεμπόριο όπλων, τσιγάρων, ατόμων και ναρκωτικών, καθώς και από τις απαγωγές για λύτρα.
Αλ Σαμπάμπ σημαίνει «Η νεολαία»

Η Αλ Σαμπάμπ («Η νεολαία» στα αραβικά) πρωτοεμφανίστηκε το 2006 στη Σομαλία και τον Φεβρουάριο του 2012 συνδέθηκε επισήμως με την Αλ Κάιντα, το οποίο ανακοίνωσαν σε βίντεο από κοινού ο αρχηγός της Αλ Σαμπάμπ Αχμεντ Αμπντί Γκοντάνε, γνωστός και ως Μουχτάρ Αμπού Ζουμπάιρ, με τον Αϊμάν αλ Ζαουάχρι, διάδοχο του Οσάμα μπιν Λάντεν στην κεφαλή της Αλ Κάιντα.
Μετά την επέμβαση των ξένων δυνάμεων στη Σομαλία για να υποστηρίξουν την αδύναμη κυβέρνηση, η Αλ Σαμπάμπ έχασε πολλά από τα εδάφη που είχε υπό τον έλεγχό της, όχι όμως και την ικανότητά της να εξαπολύει επιθέσεις στο εξωτερικό. Εκτός από το μακελειό στο Ναϊρόμπι την περασμένη εβδομάδα, είναι υπεύθυνη για την επίθεση στην Ουγκάντα το 2010, όπου δύο βομβιστές αυτοκτονίας ανατινάχθηκαν ανάμεσα στο πλήθος που παρακολουθούσε τον τελικό του Μουντιάλ σκοτώνοντας 74 άτομα.
Η Αλ Σαμπάμπ έχει την υποστήριξη της Ερυθραίας, η οποία την εξοπλίζει για να αντισταθμίσει την επιρροή που ασκεί στη Σομαλία ο θανάσιμος εχθρός της, η Αιθιοπία (που υποστηρίζει τη σομαλική κυβέρνηση). Χρηματοδοτείται από τους Σομαλούς της Διασποράς (μεγάλη κοινότητα υπάρχει στη Μινεσότα των ΗΠΑ, από όπου αρκετοί έφυγαν για να καταταγούν στην Αλ Σαμπάμπ), την πειρατεία που κάνει θραύση στην περιοχή, τη Σαουδική Αραβία, το Κατάρ και την Υεμένη.
«Η δυτική παιδεία είναι αμαρτωλή»

Το όνομα της Μπόκο Χαράμ σημαίνει «Η δυτική παιδεία είναι αμαρτωλή» –«μπόκο» από το «book» που παραπέμπει στη δυτική παιδεία σε τοπική διάλεκτο της Νιγηρίας όπου δραστηριοποιείται η οργάνωση. Φιλοδοξεί να ανατρέψει τη νιγηριανή κυβέρνηση και να επιβάλει τη σαρία στη χώρα. Εδρεύει στη Βορειοανατολική Νιγηρία, στο Βόρειο Καμερούν και στον Νίγηρα. Εξαπολύει επιθέσεις εναντίον χριστιανών (που αποτελούν το 40% στη Νιγηρία), Δυτικών (με πρώτη την επίθεση εναντίον κτιρίου του ΟΗΕ που σκότωσε 23 άτομα το 2011) αλλά και μετριοπαθών μουσουλμάνων στη Νιγηρία. Πραγματοποιεί συχνά επιθέσεις σε εκκλησίες, τελευταίως και σε τζαμιά, ενώ τον Ιούλιο σκότωσε 42 άτομα, κυρίως μαθητές, σε επίθεση σε σχολείο.
Τα μέλη της Μπόκο Χαράμ κυκλοφορούν συνήθως με μηχανάκια και ευθύνονται για τον θάνατο 4.000 ατόμων στη Νιγηρία. Η οργάνωση απαγορεύει τη συνδιαλλαγή με τον δυτικό κόσμο. Απορρίπτει την άποψη ότι η Γη είναι σφαιρική, καθώς και τη θεωρία της εξέλιξης του Δαρβίνου, όπως και το ότι η βροχή προέρχεται από νερό που εξατμίζεται λόγω του ήλιου –απορρίπτει, εν ολίγοις, τη δυτική παιδεία. Αρχικά η Μπόκο Χαράμ βασιζόταν στις δωρεές των μελών της, αλλά οι διασυνδέσεις της με την AQIM άνοιξαν πακτωλούς χρηματοδότησης από τη Σαουδική Αραβία και οργανώσεις ισλαμιστών στη Βρετανία.
Η Ανσάρ Ντιν επιβάλλει τη σαρία

Ανσάρ Ντιν σημαίνει «Υπερασπιστές της ισλαμικής θρησκείας». Η οργάνωση επιθυμεί να επιβάλει τον αυστηρό νόμο της σαρία στο Μάλι και αντιμάχεται σφοδρά τους ανεκτικούς σουφιστές της χώρας. Εχει διασυνδέσεις με την AQIM και μάλιστα οι ηγέτες των δύο οργανώσεων είναι ξαδέλφια. Εδρεύει σε περιοχή των Τουαρέγκ και τα μέλη της κατάγονται από το Μάλι, τη Νιγηρία και την Αλγερία.
Η Ανσάρ Ντιν είναι καλά εξοπλισμένη. Στα χέρια της κατέληξαν όπλα από αποθήκες του στρατού της Λιβύης ύστερα από την πτώση του Μοαμάρ Καντάφι. Ελαφρά οπλισμένοι μαχητές της εθεάθησαν να μετακινούνται σε κονβόι 100 οχημάτων. Το οπλοστάσιό της περιλαμβάνει ακόμη και αντιαεροπορικά όπλα. Πολλοί από τους Τουαρέγκ μέλη της οργάνωσης είχαν πολεμήσει στη Λιβύη στο πλευρό του Καντάφι.
Στις αρχές του 2012 η Ανσάρ Ντιν κατέλαβε μεγάλο μέρος του Βορειοανατολικού Μάλι όπου οι μαχητές της κυκλοφορούσαν με μαύρες σημαίες με ισλαμικά σύμβολα. Σύντομα η οργάνωση επέβαλε τη σαρία στο Τιμπουκτού απαιτώντας την κάλυψη του προσώπου των γυναικών, τον λιθοβολισμό των μοιχαλίδων και τον ακρωτηριασμό των κλεφτών. Με το που ανακοινώθηκαν αυτά τα μέτρα από τον αρχηγό της Ανσάρ Ντιν ο χριστιανικός πληθυσμός του Τιμπουκτού εγκατέλειψε αμέσως την πόλη. Η οργάνωση κατέστρεψε μνημεία των σουφιστών στο Τιμπουκτού, μερικά ανακηρυγμένα Παγκόσμια Κληρονομιά από την UNESCO.
Ισλαμικό Μαγκρέμπ (AQIM)
Η μεγαλύτερη απειλή για τη Νότια Ευρώπη

«Η Νότια Ευρώπη, άρα και η Ελλάδα, θα έπρεπε να ανησυχεί κυρίως για την οργάνωση Αλ Κάιντα στο Ισλαμικό Μαγκρέμπ (AQIM)» λέει στο «Βήμα» ο Σεθ Τζόουνς, διευθυντής του Κέντρου Διεθνούς Ασφαλείας και Αμυντικής Πολιτικής της RAND Corporation και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Τζονς Χόπκινς. Και θυμίζει ότι τις πολύνεκρες τρομοκρατικές επιθέσεις στη Μαδρίτη το 2003 τις πραγματοποίησαν βορειοαφρικανοί ισλαμιστές.

Το μακελειό στην Κένυα πρέπει να ανησυχήσει τη Δύση ή είναι υπόθεση της Ανατολικής Αφρικής;
«Από το 2007 που δραστηριοποιείται η Αλ Σαμπάμπ πραγματοποίησε το 85% των επιθέσεών της στη Σομαλία και το 12% στην Κένυα. Το κύριο ενδιαφέρον της Αλ Σαμπάμπ εστιάζεται στη συγκεκριμένη περιοχή, ιδίως στη Σομαλία. Η Κένυα αποτελεί προφανή στόχο επειδή επεμβαίνει στη Σομαλία. Το μακελειό στο εμπορικό κέντρο του Ναϊρόμπι δεν συνιστά ριζική στροφή στην τακτική της οργάνωσης, εμπεριέχει όμως μερικά ανησυχητικά στοιχεία: δείχνει ότι η Αλ Σαμπάμπ είναι ικανή να φέρει εις πέρας επιχειρήσεις τέτοιου βεληνεκούς στο εξωτερικό οι οποίες απαιτούν σχεδιασμό, παρακολούθηση, αναγνώριση –αυτό πρέπει να ανησυχήσει τη Δύση. Επιπλέον ηγέτες της Αλ Σαμπάμπ έχουν δηλώσει το ενδιαφέρον τους να πλήξουν δυτικούς στόχους στην Αφρική, π.χ. εμπορικά κέντρα, αλλά και για απαγωγές. Αλλωστε η οργάνωση έχει στενές διασυνδέσεις με την Αλ Κάιντα. Ενα ακόμη ανησυχητικό στοιχείο είναι ότι δεκάδες Σομαλοί που ζουν στις ΗΠΑ πήγαν να πολεμήσουν στη Σομαλία. Το FBI προχώρησε σε συλλήψεις Σομαλών στην Αμερική. Οπως όλα δείχνουν, όμως, η Αλ Σαμπάμπ θα συνεχίσει να επικεντρώνεται σε επιθέσεις στη Σομαλία και στις γειτονικές χώρες. Περισσότερο πρέπει να ανησυχήσουν πρεσβείες και μέρη όπου συχνάζουν ξένοι στην περιοχή».
Ποια από τις αφρικανικές τρομοκρατικές οργανώσεις πρέπει να ανησυχεί περισσότερο τη Δύση: Αλ Σαμπάμπ, Μπόκο Χαράμ, Ανσάρ Ντιν, AQIM;
«Εξαρτάται από τη χώρα της Δύσης. Για τις ΗΠΑ πιο επικίνδυνη είναι η Αλ Κάιντα στην Αραβική Χερσόνησο, οργάνωση που εδρεύει στον Κόλπο, κυρίως στην Υεμένη, αλλά έχει διασυνδέσεις στην Αφρική. Η οργάνωση αυτή προσπάθησε να ανατινάξει αεροπλάνο της Northwest Airlines που πήγαινε από το Αμστερνταμ στο Ντιτρόιτ τα Χριστούγεννα του 2009. Για τις χώρες της Νότιας Ευρώπης πιο επικίνδυνη είναι η AQIM και οι σύμμαχοί της λόγω της μεταναστευτικής ροής από τη Βόρεια Αφρική προς τον ευρωπαϊκό Νότο. Η Γαλλία ειδικότερα θα έπρεπε σαφώς να ανησυχεί για την Ανσάρ Ντιν και την AQIM».

Η Αφρική τείνει να γίνει το παγκόσμιο κέντρο τρομοκρατίας αντικαθιστώντας τη Μέση Ανατολή;
«Η Αλ Κάιντα και άλλες σουνιτικές εξτρεμιστικές οργανώσεις έχουν εγκατασταθεί στην Αφρική, ιδίως στη Βόρεια αλλά και στην Ανατολική και στη Δυτική Αφρική: στη Λιβύη, στο Μάλι, στην Αλγερία, στη Σομαλία. Σε αυτό συντέλεσε και η Αραβική Ανοιξη που αποδυνάμωσε τα καθεστώτα της περιοχής. Η Μέση Ανατολή όμως παραμένει το κέντρο της διεθνούς τρομοκρατίας, κυρίως λόγω της Συρίας, που αποτελεί σήμερα το άντρο της δραστηριότητας εξτρεμιστικών οργανώσεων όπως το Μέτωπο Αλ Νούσρα. Το Σαχέλ, η περιοχή νοτίως της Σαχάρας που είναι απομακρυσμένη και ερημική, σε συνδυασμό με αφρικανικές χώρες των οποίων μεγάλα τμήματα χαρακτηρίζονται από ακυβερνησία, προσφέρονται για τη φιλοξενία τρομοκρατών, η Μέση Ανατολή όμως θα παραμείνει το σημαντικότερο κέντρο της τρομοκρατίας».

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ