Μια νέα εικόνα και νέες ισορροπίες αρχίζουν να σχηματίζονται στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου με την ανασύσταση του άξονα Τουρκίας – Ισραήλ, τη στενότερη προσέγγιση Αγκυρας – Ουάσιγκτον και την ενεργότερη αμερικανική παρουσία στο Παλαιστινιακό καθώς η κυβέρνηση του προέδρου των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα «απομακρύνεται» από την Ευρώπη και στρέφει τη στρατιωτική και πολιτική προσοχή της στην περιοχή Ειρηνικού – Ινδικού Ωκεανού. Ενδεικτικά σημεία των εξελίξεων είναι η νέα επίσκεψη του αμερικανού υπουργού Εξωτερικών Τζον Κέρι σε Τουρκία, Ιορδανία, Ισραήλ και Παλαιστίνη και ο καθορισμός ημερομηνίας –για τις 16 Μαΐου –της επίσκεψης του τούρκου πρωθυπουργού Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στον Λευκό Οίκο.
Εφθασε χθες στην Αγκυρα και αρχίζει σήμερα τις συνομιλίες του ο Τζον Κέρι προωθώντας την υλοποίηση μιας νέας στρατηγικής των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή, το περίγραμμα της οποίας έδωσε η επί τόπου παρέμβαση του προέδρου Μπαράκ Ομπάμα στις σχέσεις Αγκυρας – Ιερουσαλήμ, πριν από δύο εβδομάδες. Ο κ. Κέρι, ο οποίος είχε επισκεφθεί την Αγκυρα και τον Φεβρουάριο, θα προετοιμάσει την επίσκεψη του κ. Ερντογάν στην Ουάσιγκτον και «θα ρίξει το συμμαχικό βάρος του», όπως γράφει η ισραηλινή «Haaret’z», στις συνομιλίες των υφυπουργών Εξωτερικών του Ισραήλ και της Τουρκίας για τη διπλωματική επανασύνδεση των δύο χωρών. Οι συνομιλίες αρχίζουν την ερχόμενη Πέμπτη, υπό την «παρακολούθηση» του αντιπροέδρου της τουρκικής κυβέρνησης Μπιλέντ Αρίντς. Πιστεύεται ότι ως τον Ιούνιο θα έχει επέλθει συμφωνία για ανταλλαγή πρεσβευτών και πλήρη αποκατάσταση των σχέσεων, οι οποίες είχαν διακοπεί μετά την ισραηλινή επίθεση σε τουρκικό σκάφος έξω από τη Γάζα τον Μάιο του 2010.
Τουρκικές και ισραηλινές πηγές σημειώνουν ότι δεν θα υπήρχε καμία τέτοια εξέλιξη αν δεν είχε γίνει η «αλλαγή της στάσης του Ισραήλ» με τη δήλωση συγγνώμης για την επίθεση στο τουρκικό σκάφος την οποία, με άμεση προσωπική παρέμβαση του Μπαράκ Ομπάμα, διάβασε στο τηλέφωνο ο ισραηλινός πρωθυπουργός Μπέντζαμιν Νετανιάχου στον κ. Ερντογάν στις 22 Μαρτίου.
Τουρκικές και ισραηλινές πηγές ισχυρίζονται ότι ήταν η πιθανότητα χρήσης χημικών όπλων στη Συρία, που προβάλλει αυτόν τον καιρό, καθώς και η πυρηνική απειλή του Ιράν που ώθησε τις δύο χώρες να ανασυνδέσουν τις σχέσεις τους, αλλά στην Ουάσιγκτον υπογραμμίζουν ότι ήταν η «πίεση» Ομπάμα στους δύο πρωθυπουργούς που επέδρασε. Καταγράφουν διπλωματική επιτυχία στον αμερικανό πρόεδρο. Ο κ. Νετανιάχου υποσχέθηκε επίσης στον κ. Ερντογάν «πλήρη αποζημίωση» στις οικογένειες των εννέα Τούρκων, θυμάτων της επίθεσης. Τουρκικές πηγές δηλώνουν ότι από την εκπλήρωση αυτής της υπόσχεσης θα εξαρτηθεί η αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων.
Ο κ. Κέρι θα έχει σήμερα (Κυριακή) συνομιλία με τον τούρκο ομόλογό του Αχμέτ Νταβούτογλου και τον κ. Ερντογάν για «να διευκρινιστούν» θέματα της ατζέντας της συνάντησης του τούρκου πρωθυπουργού με τον αμερικανό πρόεδρο. Πρόκειται για υπερφορτωμένη ατζέντα όπου, κατά τις τουρκικές πηγές, δεσπόζουν ζητήματα όπως οι εξελίξεις στη Συρία, οι τουρκικές «παραχωρήσεις» στους Κούρδους, ο ρόλος της Τουρκίας στη «στρατηγικά σημαντική περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου», τα (φιλόδοξα) σχέδια της Αγκυρας για τα ενεργειακά αποθέματα της περιοχής και τη μεταφορά τους στην Ευρώπη, το Κυπριακό κ.ά.
Μετά την προσέγγιση
Κέρδη για Ερντογάν, πλήγμα για Νετανιάχου
Οι νέες εξελίξεις και η προοπτική τους ικανοποιούν την Τουρκία, ενισχύουν πολιτικά τον πρωθυπουργό της, διευκολύνουν και εξασφαλίζουν την Αμερική στη νέα στρατηγική της στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, αλλά καταφέρουν πλήγμα προσωπικά στον ισραηλινό πρωθυπουργό.
Η ισραηλοτουρκική προσέγγιση βοηθά προσωπικά τον κ. Ερντογάν. Η σκληρή αμετάβλητη τακτική του απέναντι στο Ισραήλ θριάμβευσε, υποχρέωσε τον κ. Νετανιάχου να κάνει αυτό που εκείνος ήθελε: να του ζητήσει «συγγνώμη».
Αυτό ενισχύει σημαντικά τον κ. Ερντογάν στην προσπάθειά του να κατακτήσει την προεδρία της Τουρκίας με αυξημένες αρμοδιότητες και εξουσίες. Η επανασύνδεση των σχέσεων Ισραήλ – Τουρκίας αλλάζει και την ενεργειακή ισορροπία στην περιοχή, καθώς επιτρέπει στο Ισραήλ να κάνει χρήση τουρκικών αγωγών για μεταφορά αερίου προς και από το εξωτερικό. Μια τέτοια επιλογή είναι η επιδίωξη της Αγκυρας και ο τούρκος πρωθυπουργός θα φροντίσει να εξασφαλίσει την υποστήριξη της Αμερικής κατά τη συνάντησή του με τον αμερικανό πρόεδρο.
Θα είναι βιώσιμη η νέα εξέλιξη; Επιφυλάξεις διατυπώνονται και από τις δύο πλευρές, ενώ η Ουάσιγκτον αποφεύγει τις προβλέψεις.
Στο Ισραήλ ιδιαίτερα «οι περί τον Νετανιάχου» αισθάνονται άσχημα. Η σκληρή τακτική τους απέναντι στην Αγκυρα όχι μόνο απέτυχε, αλλά και τους οδήγησε σε «πράξη εξευτελισμού» («Jerusalem Post») –να ζητήσουν «συγγνώμη». Δυτικές διπλωματικές πηγές στο Τελ Αβίβ δεν αποκλείουν «η συγγνώμη να κοστίσει πολύ στην πολιτική καριέρα όχι μόνο του κ. Νετανιάχου (…) αλλά και πολλών μετριοπαθών πολιτικών» («Le Monde»). Οι ίδιες πηγές διαπιστώνουν «κύμα αντιαμερικανισμού» στην ισραηλινή κοινή γνώμη, ενώ η δημοτικότητα του προέδρου Ομπάμα έπεσε στο 41% από 54% τον Φεβρουάριο.
Στην Αγκυρα σημείωσαν ότι η ανακοίνωση στην ιστοσελίδα του ισραηλινού υπουργείου Εξωτερικών δεν κάνει λόγο για τη «συγγνώμη» που ζήτησε ο πρωθυπουργός ούτε και αναφέρει οτιδήποτε για την αποζημίωση στα θύματα που υποσχέθηκε ο κ. Νετανιάχου. Με παρέμβαση της τουρκικής κυβέρνησης οι οικογένειες των θυμάτων απέσυραν την προσφυγή τους στα δικαστήρια που είχαν κάνει πριν από ένα χρόνο. Δημιουργήθηκε όμως ένα ζήτημα όταν οι οικογένειες ανακοίνωσαν ότι θα προσφέρουν την αποζημίωση που θα λάβουν στους ισλαμιστές της οργάνωσης Χαμάς. Είναι αμφίβολο αν θα δεχθεί αυτή τη «χειρονομία» το Ισραήλ.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ