Η πρόσφατη πρωτοφανής επίθεση με οξύ στον καλλιτεχνικό διευθυντή του θεάτρου Μπαλσόι Σεργκέι Φιλίν άνοιξε ξαφνικά ένα παράθυρο στον λιγότερο ορατό, σκληρό κόσμο της θρυλικής σκηνής: οι ίντριγκες, οι εκβιασμοί, τα σκάνδαλα, οι ανυποχώρητες προσωπικές φιλοδοξίες και οι ύποπτες διασυνδέσεις θυμίζουν πολύ αντίστοιχες καταστάσεις στο γειτονικό Κρεμλίνο –μόνο που εδώ τα κοστούμια είναι πολύ πιο εντυπωσιακά. Σε ένα «αυτοκρατορικό» θέατρο που ιδρύθηκε το 1825 και η ανάθεση πρωταγωνιστικού ρόλου ισοδυναμεί με μια θέση στο παγκόσμιο καλλιτεχνικό στερέωμα, ταλέντο, εγωισμός και συμφέροντα συνθέτουν ένα τόσο εκρηκτικό μείγμα που μια μπαλαρίνα θα τολμούσε ακόμη και να ρίξει τριμμένο γυαλί στις πουέντ μιας άλλης.
Ο διορισμός του Φιλίν στη ζηλευτή θέση έγινε τον Μάρτιο του 2011, κανένας όμως δεν περίμενε ότι οι απειλές που δεχόταν ο διάσημος πρώην χορευτής ήδη από τότε θα έφθαναν τόσο μακριά. «Δεχόταν απειλητικά τηλεφωνήματα, του έσκιζαν επανειλημμένα τα λάστιχα του αυτοκινήτου, χάκερ είχαν μπει στο e-mail του και είχαν δημοσιεύσει στο Διαδίκτυο δικά του μηνύματα που τον εξέθεταν. Ωστόσο δεν περίμενε μια σωματική επίθεση, γι’ αυτό είχε απορρίψει τη δυνατότητα να του δοθεί σωματοφύλακας» λέει μιλώντας στο «Βήμα» από τη Μόσχα η εκπρόσωπος του Μπαλσόι Κατερίνα Νοβίκοβα.
Αν και κινδυνεύει να χάσει την όρασή του από το ένα μάτι και υποφέρει από εγκαύματα τρίτου βαθμού που θα χρειαστούν πολυάριθμες χειρουργικές επεμβάσεις, ο 42χρονος που έχει τη φήμη απαιτητικού και αυταρχικού διευθυντή δεν φαίνεται να έχει πτοηθεί ψυχολογικά από την επίθεση –άλλωστε «χρειάζονται πολλά κότσια για να φθάσει κανείς τόσο ψηλά στα Μπαλσόι», αναφέρει σιβυλλικά η Νοβίκοβα.
Ολόκληρη η Ρωσία αναζητεί τον ένοχο και ίσως τον βρει στο πρόσωπο ενός επαγγελματικού αντιζήλου, όμως το ενδεχόμενο το κίνητρο να ήταν προσωπικό ή ακόμη και να αφορά τη διαχείριση των μεγάλων κρατικών κονδυλίων που είχε ο Φελίν στη διάθεσή του δεν μπορεί να αποκλειστεί, ούτε και το ενδεχόμενο τυφλής εκδίκησης από κάποιον αδικημένο χορευτή.
Αλλωστε λίγη τύχη είχαν και οι έξι καλλιτεχνικοί διευθυντές μετά τον Γιούρι Γκριγκορόβιτς, ο οποίος αναγκάστηκε να παραιτηθεί λόγω διαφωνιών με το ιστορικό θέατρο το 1995, ύστερα από 30 χρόνια ως καλλιτεχνικός διευθυντής. Ο Γενάντι Γιανίν εγκατέλειψε τη θέση του το 2011 μετά τη δημοσιοποίηση φωτογραφιών που τον έδειχναν σε ερωτικές περιπτύξεις με άλλους άντρες, ενώ ο Αλεξέι Ρατμάνσκι παραιτήθηκε και εκείνος το 2008 μη αντέχοντας τις παρασκηνιακές πολιτικές παρεμβάσεις.
Το κακό κλίμα αποδίδεται σε μεγάλο βαθμό στη δριμεία σύγκρουση μεταξύ της παλαιάς φρουράς που συνεχίζει να στηρίζει τη «σοβιετική» σχολή Γκριγκορόβιτς και της νέας γενιάς που θέλει το διάσημο θέατρο να διοργανώνει πιο καινοτόμες παραγωγές και να κάνει εισαγωγή ξένων ταλαντούχων χορευτών.
Σε αυτό συνηγορεί και η αιφνίδια παραίτηση το 2011 του μουσικού διευθυντή Αλεξάντρ Βερντένικοφ με την αιτιολογία ότι «το θέατρο τοποθετεί τα γραφειοκρατικά του ενδιαφέροντα πάνω από τα καλλιτεχνικά». «Με 200 χορευτές και δεκάδες άλλους εργαζομένους, αποκλείεται να ικανοποιήσει κανείς τους πάντες» βιάζεται να μας εξηγήσει η Νοβίκοβα.

Τζούντιθ Μάκρελ, κριτικός χορού του «Guardian»
«Η σοβιετική φρουρά συγκρούεται με τη νεωτεριστική»

«Το Μπαλσόι έχει παράδοση σε ιστορίες εκδίκησης και σίγουρα δεν αποτελεί θύλακο αθωότητας, ξεκομμένο από την πολιτική και την υπόλοιπη κοινωνία» τονίζει η κριτικός χορού της εφημερίδας «The Guardian» Τζούντιθ Μάκρελ.

Ποιος ωφελείται από την επίθεση κατά του Φελίν;
«Είναι αδύνατο να γνωρίζουμε. Το ζήτημα έχει πολλές αθέατες πλευρές. Το Μπαλσόι δεν είναι απλά ένα θέατρο. Η παλιά «σοβιετική φρουρά» συγκρούεται καλλιτεχνικά, αλλά και πολιτικά με τη νεωτεριστική του φρουρά. Εκείνος βέβαια ως πρώην χορευτής των Μπαλσόι αλλά και συγκρατημένα νεωτεριστής έμοιαζε να συμβιβάζει αρκετά επιτυχημένα τις δύο πλευρές. Υπάρχουν επίσης φήμες για κατάχρηση των κρατικών κονδυλιών του θεάτρου. Σε αυτό το περιβάλλον, μια προσωπική ή άλλη αντιζηλία είναι φυσικό να διογκωθεί. Αλλωστε το Μπαλσόι είναι μικρογραφία της ρωσικής κοινωνίας, όπου ολοένα και περισσότερο οι διαμάχες, οικονομικές ή καλλιτεχνικές, λύνονται με τη βία».
Υπάρχει πράγματι κάτι νοσηρό στα παρασκήνια του θεάτρου;
«Ναι, και όχι απλώς σε επίπεδο αντιζηλίας μεταξύ των χορευτών για τους ρόλους –γίνεται σωστός πόλεμος για τους ρόλους. Οι μαζικές αποχωρήσεις καλλιτεχνικών διευθυντών αποτελούν αναμφίβολο σημάδι ότι κάτι πολύ στραβό υπάρχει στο θέατρο. Ο Αλεξέι Ρατμάνσκι (2004-2008) εκτόξευσε το Μπαλσόι στην κορυφή με τις μεταρρυθμίσεις του κι όμως δάσκαλοι και χορευτές τού έκαναν πόλεμο, δυσκολεύοντας ακατάπαυστα το έργο του. Από την άλλη, όταν ο «σταρ» χορευτής Νικολάι Τσισκαρίντζε παραπονέθηκε ευθαρσώς μετά την ανακαίνιση των Μπαλσόι για τα καμαρίνια χωρίς παράθυρα και το κιτς ντεκόρ, ουσιαστικά εξορίστηκε από το θέατρο, παρά την ένταξή του στην παλαιά συντηρητική σχολή».

Δολοπλοκίες

Ηταν «πολύ βαριά» και την απέλυσαν

«Διοργανώνονταν πάρτι για τους ολιγάρχες, τους σπόνσορες του θεάτρου και προσκαλούσαν μπαλαρίνες από τα Μπαλσόι. Αυτό δεν γινόταν ιδιωτικά, αλλά μέσω της διοίκησης. Μας έλεγαν ότι αν πάμε στο πάρτι θα έχουμε μέλλον» είχε δηλώσει η πρώην μπαλαρίνα των Μπαλσόι Αναστασία Βολότσκοβα, η οποία απολύθηκε το 2003. «Μετά την απόλυσή μου έκανα αγωγή κατά του θεάτρου, επειδή όλοι οι χορευτές είχαν υπογράψει ένα χαρτί που έλεγε ότι ήμουν πολύ βαριά για να με σηκώνουν. Μετά ήρθαν όλοι και μου ζήτησαν συγγνώμη, λέγοντας ότι τους είχαν εξαναγκάσει να το υπογράψουν» έχει πει.
Πού πήγαν 500 εκατ. ευρώ;

Το θέατρο Μπαλσόι επέζησε από τρεις πυρκαγιές, την Οκτωβριανή Επανάσταση και τους βομβαρδισμούς κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, παραλίγο όμως να μην αντέξει την εξαετή του ανακαίνιση (2005-20011), η οποία κόστισε τελικά 500 εκατ. ευρώ –περίπου 16 φορές τον αρχικό προϋπολογισμό. Πανάκριβα συμβόλαια, κάποια με απευθείας αναθέσεις, κακοδιαχείριση και χαμένα κονδύλια, κατηγορίες για απάτες και δωροδοκίες κατάφεραν τελικά να επισκιάσουν μόνο εν μέρει τη φαντασμαγορική του πρεμιέρα, καθώς το ηλικίας 188 ετών έλαμψε με όλο το προσοβιετικό του μεγαλείο.
Δεν φεύγει από εδώ κανένας!

Με εξαίρεση κάποιες αυτομολήσεις στη Δύση κατά τη σοβιετική εποχή, κανένας χορευτής δεν διανοούνταν να εγκαταλείψει την κορυφή, δηλαδή το Μπαλσόι. Κι όμως, αναζητώντας μεγαλύτερη καλλιτεχνική ελευθερία και τη δυνατότητα να εμφανίζεται σε ξένες σκηνές της επιλογής του το κορυφαίο του χορευτικό ζευγάρι, η Νατάλια Οσίποβα και ο Ιβάν Βασίλιεφ, δύο από τους διασημότερους χορευτές στον κόσμο, έφυγε τον Νοέμβριο του 2011 –και μάλιστα για το σχετικά άσημο θέατρο Μιχαϊλόφσκι στην Αγία Πετρούπολη.
Δύο κύκνοι στο Χόλιγουντ

Ο εξαιρετικά ανταγωνιστικός και απαιτητικός κόσμος του μπαλέτου εκτέθηκε στο ευρύ κοινό μέσω της ταινίας του Ντάρεν Αρονόφσκι «Μαύρος Κύκνος» που βγήκε στους κινηματογράφους το 2010 και περιέγραφε μια παραγωγή της «Λίμνης των Κύκνων», όπου μια μπαλαρίνα καλείται να παίξει και τον Λευκό και τον Μαύρο Κύκνο. Στην ταινία η Νάταλι Πόρτμαν, που κέρδισε και Οσκαρ καλύτερης ηθοποιού, προσπαθεί με κάθε τρόπο να υπονομεύσει την αντίζηλό της για τη θέση Μίλα Κούνις, δίνοντάς της ναρκωτικά, ακόμη και μαχαιρώνοντάς τη –μόνο για να ανακαλύψει ότι όλα αυτά τα κάνει στον εαυτό της.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ