Η Καταλωνία μπορεί να γίνει ο καταλύτης για ένα νέο κύμα αποσχιστικών τάσεων στην ΕΕ, ενώ στην ουρά περιμένουν επίσης η Σκοτία, η Φλάνδρα και η Λομβαρδία.
Ο Αρτούρ Μας, πρόεδρος της Καταλωνίας, προκάλεσε πρόσφατα αναταραχή στην Ισπανία και στις αγορές υποσχόμενος δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία των Καταλανών από την Ισπανία _ αν και η Μαδρίτη το θεωρεί παράνομο. Η Σκοτία σχεδιάζει δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία της από την Αγγλία το φθινόπωρο του 2014.
Η κρίση έφερε στο προσκήνιο παλαιές έριδες, γράφει ο Στίβεν Ερλάνγκερ στους «New York Times». Πολλοί Καταλανοί και Φλαμανδοί, για παράδειγμα, παραπονιούνται ότι η συμβολή τους στους φόρους της χώρας τους είναι πολύ μεγαλύτερη από τις απολαβές τους από την κεντρική κυβέρνηση. Αναπαράγουν δηλαδή σε μικρότερη κλίμακα τα επιχειρήματα που ανταλλάσσονται στην ευρωζώνη όπου η Γερμανία, η Φινλανδία και η Αυστρία παραπονιούνται ότι ξοδεύουν υπερβολικά πολλά για να κρατήσουν την Ελλάδα, την Ισπανία και την Πορτογαλία εντός ευρώ.
Επιπλέον, η κρίση ευνοεί τα αποσχιστικά κόμματα στις τοπικές εκλογές με τον ίδιο τρόπο που ευνόησε στις εθνικές εκλογές την άνοδο της Χρυσής Αυγής στην Ελλάδα ή του Εθνικού Μετώπου στη Γαλλία.
Παραδοσιακά, οι ηγέτες των αποσχιστικών κομμάτων ήταν ευρωπαϊστές: επιθυμούσαν να αυτονομηθεί η περιοχή τους από την χώρα στην οποία ανήκε αλλά όχι και από την ΕΕ. Όπως λέει ο Τζόζεφ Τζάνινγκ, από το European Policy Center, μιλώντας προς την αμερικανική εφημερίδα, «θεωρούν ότι το να ενισχυθεί η εξουσία των Βρυξελλών ισοδυναμεί με αποδυνάμωση των κεντρικών κυβερνήσεων».
Πολλοί έχουν σχηματίσει περιφερειακούς συνασπισμούς που παρακάμπτουν τις κεντρικές κυβερνήσεις _ η Καταλωνία, η Βάδη-Βυρτεμβέργη στη Γερμανία, η περιοχή του Ροδανού-Αλπεων στη Γαλλία και η Λομβαρδία στην Ιταλία αποκαλούν εαυτούς «οι τέσσερις μηχανές της Ευρώπης» και συνολικά έχουν μεγαλύτερο ΑΕΠ από της Ισπανίας.
«Όμως ενέσκηψε η κρίση», συνεχίζει ο Τζάνινγκ, η οποία έφερε μια επανασυγκέντρωση της εξουσίας στις εθνικές κυβερνήσεις που προσπαθούν πλέον να περικόψουν τους προϋπολογισμούς τους. «Τα μάτια στράφηκαν πάλι στη Μαδρίτη, τη Ρώμη, το Παρίσι και το Βερολίνο γι’ αυτό οι περιφερειακές ευκαιρίες περιορίστηκαν και οι πλούσιοι αναγκάζονται να βάλουν το χέρι στην τσέπη».
Η απάντηση στην κρίση είναι «περισσότερη Ευρώπη» _ πράγμα που κανονικά θα ικανοποιούσε τους ηγέτες των αποσχιστικών κομμάτων. Όμως καθώς οι ευρωπαίοι ψηφοφόροι είναι σήμερα οργισμένοι και με την Ευρώπη, οι ηγέτες των κομμάτων αυτών είναι διχασμένοι.
Το παράδειγμα των Βάσκων είναι χαρακτηριστικό. Μετά την ήττα της ΕΤΑ, που πριν από ένα χρόνο ανακοίνωσε οριστική παύση του ένοπλου αγώνα για ανεξαρτησία, οι Βάσκοι παρακολουθούν προσεκτικά την Καταλωνία και τη Σκοτία. Όμως το επίπεδο της αυτονομίας της Χώρας των Βάσκων είναι τόσο μεγάλο που τυχόν ανεξαρτησία θα μπορούσε να τους αποσταθεροποιήσει.
Λόγω της κρίσης, «η Ευρώπη μοιάζει πιο ασταθής, υπάρχει πολλή αγωνία», λέει η Χέδερ Γκραμπ, πρώην πολιτική σύμβουλος του επιτρόπου για τη Διεύρυνση. «Μερικά από τα ερωτήματα –ταμπού», που είχαν παγώσει την περίοδο του ψυχρού πολέμου, «επανέρχονται στο φως».
Ο Μαρκ Λέοναρντ, διευθυντής του European Council on Foreign Relations, λέει ότι πρόσφατα επισκέφθηκε τη Βαρκελώνη όπου καταλανοί αξιωματούχοι τον ρωτούσαν μανιωδώς για τη Σκοτία: «Οι γνώσεις τους για τις εσωτερικές σκοτσέζικες υποθέσεις ήταν πολύ καλύτερες από τις δικές μου. Είναι σαφές λοιπόν ότι όλοι παρακολουθούν ο ένας τον άλλο».