«Τα λεφτά μου τα έχω βγάλει σε φορολογικούς παραδείσους στο εξωτερικό, αλλά η καρδιά μου χτυπάει εδώ, στην Αμερική». Είναι ένα από τα ανέκδοτα που κυκλοφορούν για τον Μιτ Ρόμνεϊ. Το άλλο; «Τι κοινό έχει με τον τυφώνα Αϊζακ; Μπορεί να αλλάξει κατεύθυνση ανά πάσα στιγμή». Εκατομμυριούχος πρώην επιχειρηματίας, και φτερό στον άνεμο ως προς την ιδεολογία, ο υποψήφιος των Ρεπουμπλικανών επιμένει ότι είναι ο μόνος που έχει την απάντηση για το πιο καυτό θέμα σήμερα στις ΗΠΑ: ανάκαμψη από το τέλμα της οικονομίας με δημιουργία 12 εκατ. θέσεων εργασίας. Λέει επίσης ότι θα μειώσει τους φόρους και θα ξηλώσει γενικώς ό,τι έκανε ο Ομπάμα. Ποιος τον πιστεύει και, το κυριότερο, πώς θα μοιάζει η Αμερική αν εκλεγεί πρόεδρος τον Νοέμβριο;

Είναι παρακινδυνευμένο, αλλά ας πούμε ότι θα μπορούσαμε να κοιτάξουμε μέσα σε μια κρυστάλλινη σφαίρα για να δούμε το μέλλον με τον Μιτ Ρόμνεϊ στον Λευκό Οίκο. Τι θα βλέπαμε; Αν πάρουμε τοις μετρητοίς όσα λέει προεκλογικώς, η εικόνα στην οικονομία είναι ξεκάθαρη. Ορκίζεται ότι ξέρει ακριβώς πώς θα μειώσει ανεργία, έλλειμμα, χρέος και τη φορολογία των επιχειρήσεων.

Εχει δεσμευθεί ότι θα περικόψει κατά 5% τις ομοσπονδιακές δαπάνες, παντού εκτός από την Αμυνα, και θα γκρεμίσει «το τεράστιο οικοδόμημα των ρυθμίσεων» που έχει επιβάλει ο Μπαράκ Ομπάμα. Χτυπάει, πάντα και παντού, τον πρόεδρο για την ανεργία, που εκτινάχθηκε κάποια στιγμή στο 10,2%, και δεν έχει πέσει κάτω από 8% επί Ομπάμα.

Το «τεστ του Ρίγκαν»
Πράγματι, οι επιχειρήσεις έχουν κέρδη δισεκατομμυρίων, το τραπεζικό σύστημα είναι πλέον σταθερό, αλλά δεν δημιουργούνται θέσεις εργασίας όσο γρήγορα θα έπρεπε. Και μετά μιλάει για τα 5 τρισ. δολάρια με τα οποία φούσκωσε ο πρόεδρος το χρέος. Μόνο το πρόγραμμα του Ομπάμα για το εθνικό σύστημα υγείας θα κοστίσει 1 τρισ.
Γι’ αυτό του αρέσει να κάνει στους ψηφοφόρους το «τεστ του Ρίγκαν»: «Είστε πιο πλούσιοι σήμερα απ’ ό,τι πριν από τέσσερα χρόνια;». Για τους περισσότερους η απάντηση είναι «όχι». Εκεί θα κριθούν όλα. «Οσο αυξάνεται η ανεργία και πέφτει ο Dow Jones τόσο θα ανεβαίνουν τα ποσοστά του Ρόμνεϊ» λέει στο «Βήμα» ο Μάικλ Στάφορντ, οικονομικός σχολιαστής στο ABC και αρθρογράφος.
Αλλά η ανεργία, το πιο δυνατό χαρτί του, μπορεί να γίνει μπούμερανγκ. Ο Ρόμνεϊ έχει ιστορικό εξαγωγής θέσεων εργασίας σε χώρες με φτηνά εργατικά χέρια. Εχει επίσης ιστορικό επενδύσεων σε επιχειρήσεις που δεν βρίσκονται επί αμερικανικού εδάφους. Οπως η Bain Capital, που διατηρεί 138 λογαριασμούς στις νήσους Κέιμαν.
«Φορο-ασυλία»
Οι αντίπαλοί του τον παρουσιάζουν συστηματικά ως «αρπακτικό» και ως ανελέητο καπιταλιστή που ένιωθε νοσηρή ικανοποίηση όταν έκλεινε εργοστάσια και απέλυε κόσμο. Είναι γεγονός ότι όταν ήταν επικεφαλής του Bain, ενός επενδυτικού κεφαλαίου που αγόραζε και αναδιάρθρωνε προβληματικές επιχειρήσεις, εκατομμύρια εργαζόμενοι έχασαν τη δουλειά τους.
Μέγας θόρυβος δημιουργήθηκε και με την πρόσφατη δημοσιοποίηση της φορολογικής του δήλωσης, όταν φάνηκε ότι πληρώνει φόρο μόλις 15% για μια τεράστια περιουσία 260 εκατ. δολαρίων, την ώρα που ο μέσος Αμερικανός πασχίζει να τα βγάλει πέρα.
Ακόμη και πολλοί Συντηρητικοί έχουν εκνευριστεί από τις μεταβαλλόμενες θέσεις του σε κοινωνικά ζητήματα, όπως οι αμβλώσεις. Τη δεκαετία του 1980 ήταν υπέρ του δικαιώματος των γυναικών στην επιλογή, σήμερα είναι κατά. Τα ίδια και με τους ομοφυλόφιλους. Τώρα λέει ότι θα απαγορεύσει, διά νόμου, την ομοσπονδιακή αναγνώριση των γάμων τους.
Στροφή 180 μοιρών έχει κάνει και στο θέμα της κοινωνικής ασφάλισης. Εχοντας καταθέσει ως κυβερνήτης στην προοδευτική Μασαχουσέτη ένα νομοσχέδιο υπέρ της ασφαλιστικής κάλυψης όλων ανεξαιρέτως, τώρα κατηγορεί τον Ομπάμα για τη δική του μεταρρύθμιση στην περίθαλψη. Εχει πει ότι το πρώτο πράγμα που θα κάνει μόλις πατήσει το πόδι του στο Οβάλ Γραφείο είναι να καταργήσει το «Obamacare».

Ασυνέπεια
Αυτή η ασυνέπεια είναι πρόβλημα γιατί δεν μπορεί να πείσει ότι έχει όραμα. Η ιδεολογία του είναι μεν φιλελεύθερη, αλλά πολύ γενικώς και αορίστως. Λέει απλώς ότι θέλει να αποκαταστήσει το είδος του καπιταλισμού που υπήρχε προτού αρχίσει να το καταστρέφει ο Ομπάμα – μια κοινωνία βασισμένη στην αξιοκρατία και στις ευκαιρίες, όπου η επιτυχία του καθενός λειτουργεί προς όφελος όλων των άλλων.
«Αντίθετα, ο Ομπάμα φαίνεται να έχει πεποίθηση στην κοινωνική δικαιοσύνη. Απευθύνεται στα μεσαία εισοδήματα, σε νέους, γυναίκες, ανέργους, μειονότητες, μετανάστες και τους λέει ότι αν εκλεγεί ο Ρόμνεϊ θα κάνει πιο πλούσιους τους πλούσιους, παντοδύναμη τη Γουόλ Στριτ και θα αφήσει όλους τους άλλους στη μοίρα τους» λέει στο «Βήμα» ο δρ Κόντι Γκρέι, του τμήματος Πολιτικών Επιστημών στο Πρίνστον.
Παραδόξως για Ρεπουμπλικανό υποψήφιο, ο Ρόμνεϊ δεν μιλάει πολύ για εξωτερική πολιτική και άμυνα, γιατί σε αυτά δεν έχει μεγάλες διαφορές από τον Ομπάμα. Συμφωνεί με την απόσυρση στρατιωτών από το Ιράκ και το Αφγανιστάν, θα συσφίξει περισσότερο τις σχέσεις με το Ισραήλ και θα είναι πιο σκληρός απέναντι στο Ιράν.
Για τους μετανάστες λέει ότι δεν θέλει να περνάει ούτε κουνούπι από τα σύνορα με το Μεξικό.

Ποσοστά, δωρεές και σκάνδαλα στον δρόμο προς τις εκλογές

47% δίνουν στον Ρόμνεϊ τα γκάλοπ του Αυγούστου και 48% στον Ομπάμα. Στον σύνθετο δείκτη, από το Real Clear Politics, το προβάδισμα του προέδρου είναι στα όρια του στατιστικού λάθους. Στην ερώτηση «Ποιος έχει τις σωστές απόψεις για την ανάκαμψη της οικονομίας;» το 44% απάντησε ο Ρόμνεϊ και το 38% ο Ομπάμα.

$587 εκατ. έχει στο ταμείο του ο Ομπάμα και προηγείται, ακόμα, στα προεκλογικά δολάρια έναντι 524 εκατ. του Ρόμνεϊ. Αλλά μετά το χρίσμα που πήρε από το Συνέδριο ο Ρεπουμπλικανός θα ρίξει στην εκστρατεία χρήματα από την προσωπική του περιουσία, που ανέρχεται σε 260 εκατ. δολάρια.

21 εξωχώριες εταιρείες στις οποίες ο Ρόμνεϊ είχε επενδύσει εκατομμύρια ως το 2011 σύμφωνα με το αμερικανικό site Gawker, που έκανε φύλλο και φτερό τα φορολογικά του και λέει ότι βρήκε στοιχεία. Σχεδόν όλες συνδέονται με το επενδυτικό κεφάλαιο Bain Capital, του οποίου ήταν συνιδρυτής και επικεφαλής επί 15 χρόνια, ως το 1999.

15 ετών μόλις ήταν η σύζυγός του, κόρη πλούσιου επιχειρηματία από το Μίσιγκαν, όταν της έκανε πρόταση γάμου. Στο Συνέδριο, η Ανν Ρόμνεϊ μίλησε για 43 ευτυχισμένα χρόνια στο πλευρό «του άνδρα που έχει ανάγκη η Αμερική». Εχουν πέντε γιους, και 15 εγγόνια. Δεν υπάρχει ούτε υποψία ροζ σκανδάλου στη ζωή του.

Μάθιου Μπάουμ, καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Χάρβαρντ
Θα αναγκαστεί να κρατά δεξιά το τιμόνι

«Τις εκλογές δεν τις κερδίζει η αντιπολίτευση. Τις χάνει η κυβέρνηση. Πιστεύω ότι η τύχη της υποψηφιότητας του Ρόμνεϊ εξαρτάται από το πώς θα κρίνουν, ως την τελευταία στιγμή, οι Αμερικανοί την προεδρία του Ομπάμα» λέει μιλώντας στο «Βήμα» ο Μάθιου Μπάουμ, καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Χάρβαρντ.
«Αν αρκετοί ανεξάρτητοι ψηφοφόροι καταλήξουν στο συμπέρασμα ότι ο Ομπάμα απέτυχε στην οικονομία και τον θεωρήσουν υπεύθυνο, τότε θα εκλέξουν τον αντίπαλό του, όποιος και αν είναι αυτός. Το επιτελείο του Ρόμνεϊ το ξέρει και μιλάει με γενικότητες που κάνουν πολύ κόσμο να ελπίζει: μείωση των φόρων, ισοσκελισμός του προϋπολογισμού, συρρίκνωση του μεγέθους της κυβέρνησης κτλ. Αλλά ο Ρόμνεϊ δεν έχει εξηγήσει ποτέ πώς ακριβώς θα τα κάνει όλα αυτά. Φαίνεται να πιστεύει ότι αρκεί η ασάφεια, σε συνδυασμό με την επιλογή του Πολ Ράιαν, ενός ιδεολόγου της σκληρής Δεξιάς, ως υποψηφίου αντιπροέδρου.
Επιπλέον, έχει αλλάξει τις θέσεις του τόσο πολλές φορές, για τόσο πολλά ζητήματα επί τόσα χρόνια, που είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς τι θέλει να κάνει πραγματικά. Μπορούμε να υποθέσουμε ότι θα είναι υπόλογος στους οπαδούς του, σε κάποιο βαθμό, για όσα είπε στην εκστρατεία. Ετσι, ανεξαρτήτως από το τι πιστεύει κατά βάθος, μάλλον θα αναγκαστεί να κυβερνήσει από τα δεξιά, παρά από το κέντρο, αν εκλεγεί» λέει ο Μπάουμ.
Στην ερώτηση αν εκτιμά ότι έχει τα προσόντα για να γίνει ένας καλός πρόεδρος, λέει: «Δεν θα μπορούσα να απαντήσω από τώρα. Υπάρχουν ένα σωρό σύνθετοι και αστάθμητοι παράγοντες που καθορίζουν αν ένας πρόεδρος θα είναι επιτυχημένος ή όχι. Πολλοί δεν έχουν σχέση με τις προσωπικές ικανότητές του και μπορεί να είναι πέραν του ελέγχου του.
Δεν νομίζω ότι ο Ρόμνεϊ είναι σε ισχυρή θέση για να διεκδικήσει την προεδρία, με δεδομένες τις ασαφείς απόψεις και υποσχέσεις του. Αλλά αν οι Ρεπουμπλικανοί κερδίσουν την πλειοψηφία στη Γερουσία και διατηρήσουν τον έλεγχο στη Βουλή, αυτό μπορεί να μην έχει μεγάλη σημασία. Τότε ο Ρόμνεϊ θα μπορούσε να εφαρμόσει το πρόγραμμά του, όποιο και αν ήταν αυτό. Και η επιτυχία της προεδρίας του θα κρινόταν τελικά από τα αποτελέσματα της πολιτικής του.
Αφού τα είπα όλα αυτά: Ναι, πιστεύω ότι έχει σοβαρές πιθανότητες να κερδίσει. Ειλικρινά μου φαίνεται αξιοσημείωτο ότι ο Ομπάμα είναι μπροστά ή ισόπαλος στις περισσότερες δημοσκοπήσεις, δεδομένου του πόσο αρνητικά βλέπει ο μέσος αμερικανός την κατάσταση της οικονομίας. Το γεγονός αυτό δείχνει πόσο αποτυχημένη ήταν μέχρι τώρα η προεκλογική εκστρατεία του Ρόμνεϊ. Δείχνει επίσης ότι πολλοί ψηφοφόροι πιστεύουν ότι δεν φταίει αναγκαστικά ο Ομπάμα για την οικονομική κρίση, τουλάχιστον όχι εντελώς ή όχι ακόμα».

Μονοδιάστατη εκστρατεία
Κανείς δεν ξέρει τι έχει στο μυαλό του

Ποιος είναι στ’ αλήθεια ο Μιτ Ρόμνεϊ; Δεν το ξέρουμε, επειδή ο ίδιος αρνείται πεισματικά να το πει ξεκάθαρα. Ακόμη και μετά το Εθνικό Συνέδριο των Ρεπουμπλικανών, που του έδωσε πανηγυρικά το χρίσμα πριν από τρεις ημέρες, δεν γίναμε πιο σοφοί.
Ολοι οι υποψήφιοι πρόεδροι παρουσιάζουν κάποιο βιογραφικό αφήγημα για να συστηθούν στους ψηφοφόρους: βιβλία, άρθρα, απομνημονεύματα, δοκίμια περί πολιτικής, μαρτυρίες από παλιούς φίλους, εκ βαθέων συνεντεύξεις. Αλλά ο Ρόμνεϊ κάνει μια μονοδιάστατη εκστρατεία του τύπου «Δεν είμαι ο Ομπάμα».
Ο Ομπάμα κέρδισε τις εκλογές επειδή ήταν το Νέο Πρόσωπο από το Πουθενά, που ενσάρκωνε το αμερικανικό όνειρο. Ο Τζον ΜακΚέιν, αντίπαλός του το 2008, ήταν ο Γενναίος Βετεράνος που Υπέφερε για την Πατρίδα. Εφέτος, ο Ρεπουμπλικανός υποψήφιος δεν φωτίζει καμία από τις πιο σημαντικές πτυχές της προσωπικής του ιστορίας.
Και όμως, μέχρι τα 65 του είχε μια πολύ ενδιαφέρουσα ζωή: γιος πλούσιου και διάσημου επιχειρηματία και πολιτικού, σπούδασε Νομικά και Οικονομικά στο Χάρβαρντ, έφτιαξε τεράστια περιουσία μόνος του, μεγάλωσε μια ωραία και μεγάλη οικογένεια και γενικώς έχει πετύχει σε ό,τι έχει δοκιμάσει.
Το πρόβλημα είναι ότι τίποτα από αυτά δεν τον βοηθάει πραγματικά στην κούρσα για την προεδρία. Δεν μπορεί, ας πούμε, να πει πολλά για το θρήσκευμά του, που είναι πυξίδα για τις ηθικές επιλογές και το φιλανθρωπικό έργο στη ζωή του. Πολλοί Αμερικανοί, ιδίως της χριστιανικής Δεξιάς, θεωρούν τους μορμόνους αιρετικούς.
Ούτε του αρέσει να μιλάει για τα χρόνια που ήταν κυβερνήτης στη Μασαχουσέτη, επειδή θέλει να παρουσιαστεί ως υποψήφιος που βρίσκεται εκτός του πολιτικού κατεστημένου, των συμβιβασμών και της διαφθοράς. Και κυρίως επειδή τότε είχε προωθήσει μια μεταρρύθμιση στο σύστημα Υγείας που έμοιαζε πολύ με το… ΕΣΥ του Ομπάμα.
Δεν αναφέρεται πια ούτε στους Χειμερινούς Ολυμπιακούς, τους οποίους διηύθυνε το 2002 στο Σολτ Λέικ Σίτι, για να μην τραβήξει την προσοχή στις τεράστιες ομοσπονδιακές επιχορηγήσεις που πήρε για αμφίβολες βελτιώσεις σε υποδομές.
Ακόμη και τα χρόνια που πέρασε στην Bain Capital, το μεγαλύτερο επίτευγμά του, έχουν προκαλέσει σκληρά ερωτήματα για το αν δημιούργησε χιλιάδες θέσεις εργασίας, όπως λέει ο ίδιος, ή απλώς εκατομμύρια δολάρια για τους επενδυτές της Bain και για τον εαυτό του.
«Δεν είναι ένας πολιτικός με βαθιές φιλοσοφικές ή ιδεολογικές ρίζες. Φυσικά ως Ρεπουμπλικανός προτιμάει τον ιδιωτικό τομέα, χαμηλότερους φόρους και μικρότερο κράτος. Πέραν τούτων; Ουδέν. Ο Ρόμνεϊ είναι αυτό και μόνο που δείχνει η καριέρα του: ένας πολύ επιτυχημένος, εκατομμυριούχος επιχειρηματίας» λέει στο «Βήμα» ο Μάικλ Τάνερ, αναλυτής στο Ινστιτούτο Cato, στην Ουάσιγκτον.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ