ΤΟ ΒΗΜΑ- THE NEW YORK TIMES

Από όλα τα αρνητικά συναισθήματα που κάποιος μπορεί να νιώσει για τη χώρα του, η ντροπή είναι το πιο επώδυνο. Η οργή όποιου έχει το δίκιο με το μέρος του τον κινητοποιεί να αντιδράσει, η λύπη γεννά αλληλεγγύη, κι ο φόβος ακόμα, είναι ικανός να επιφέρει ομοψυχία. Η ντροπή όμως σε βγάζει εκτός εαυτού και ορίων, εκτός των ορίων της χώρας σου.

Θυμάμαι πολύ καθαρά την τελευταία φορά που ένιωσα ντροπή. Ήταν περίπου πριν ένα χρόνο, όταν παρακολούθησα ένα βίντεο που έδειχνε τη σύλληψη ενός αμερικανού γκέι ακτιβιστή, του υπολοχαγού Νταν Τσόι, τον οποίο είχε αρπάξει η αστυνομία της Μόσχας και τον έσερνε, λίγα μέτρα δίπλα από την Κόκκινη Πλατεία, διότι αποπειράθηκε να πάρει μέρος σε μια παρέλαση ομοφυλόφιλης υπερηφάνειας η οποία είχε κριθεί παράνομη. Θυμάμαι επίσης ποιος ήταν ο λόγος που με έκανε να ντρέπομαι τόσο: φανταζόμουν τους φίλους μου που θα έβλεπαν το βίντεο και θα σκέφτονταν ότι ζω σε κάποια απολίτιστη χώρα.

Φέτος το καλοκαίρι το συναίσθημα αυτό επανήλθε. Η δίκη των τριών μελών του γυναικείου συγκροτήματος Pussy Riot, που «έψαλε» μια «πανκ προσευχή» κατά του προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν σε καθεδρικό ναό της Μόσχας, έχει από πολλούς παρομοιαστεί με την Ισπανική Ιερά Εξέταση, με κυνήγι μαγισσών και, ακόμα πιο εύστοχα, με τις Δίκες της Μόσχας επί Στάλιν. Οι συγκρίσεις αυτές είναι μάλλον ευφημισμοί εν συγκρίσει με αυτό που συμβαίνει αυτή τη στιγμή στη ρωσική πρωτεύουσα. Η Ιερά Εξέταση, οι κυνηγοί μαγισσών, ακόμα και οι εκτελεστές του Στάλιν πίστευαν σε ένα σκοπό και πολεμούσαν γι’ αυτόν. Αυτό που εξελίχθηκε στη δικαστική αίθουσα της Μόσχας ήταν μια υποτονική, σαρκαστική παρωδία δίκης.

Ο θίασος μεγάλος και πρωταγωνίστρια η δικαστής, η οποία δέχθηκε σαν έγκυρη ιατρική γνωμάτευση την κατηγορία «είχε μπει ο διάβολος μέσα τους». Συμπρωταγωνιστής της ο εισαγγελέας, που ζήτησε η δίκη να διεξαχθεί κεκλεισμένων των θυρών λες και έχουμε να κάνουμε με κάποιο κρατικό μυστικό και όχι με ένα γεγονός που παρακολούθησαν τόσοι άνθρωποι. Σε δεύτερους ρόλους ο συνήγορος υπεράσπισης που, όταν η δικαστής τον κάλεσε να προσέχει τον τρόπο που εκφράζεται, ξέσπασε λέγοντάς της: «Δε θα μου πεις εσύ τι θα κάνω!». Αλλά και η δικαστική αστυνομία που πέταξε έξω κάποιους από το ακροατήριο που έστρεψαν το βλέμμα στο παράθυρο, εκεί όπου εξελισσόταν πορεία διαμαρτυρίας.

Πλούσια και η πλοκή της όλης διαδικασίας. Την τέταρτη ημέρα έγινε απειλητικό τηλεφώνημα για βόμβα. Το κτίριο εκκενώθηκε και ομάδα πυροτεχνουργών το έκανε φύλλο και φτερό. Την ώρα που δικηγόροι, μάρτυρες και δημοσιογράφοι περίμεναν εκτός, άφησαν τις τρεις κατηγορούμενες εντός του κτιρίου το οποίο υποτίθεται ότι απειλείτο να τιναχτεί στον αέρα!

Την επομένη, και ενώ η υπεράσπιση ήλπιζε ότι θα μπορέσει επιτέλους να καλέσει τους μάρτυρες της, η δικαστική αστυνομία αποφάσισε να μην επιτρέψει την είσοδο σε κάποιους εξ αυτών. Η δικαστής δήλωσε τότε ότι αφού απουσίαζαν δεν πρόκειται να κληθούν εκ νέου για κατάθεση, και όταν η υπεράσπιση προέβαλε ένσταση εκείνη προσποιήθηκε ότι δεν άκουγε.

Ολη την περασμένη εβδομάδα η δίκη των Pussy Riot βρισκόταν στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων όλου του κόσμου- όχι όμως και της Ρωσίας. Αρκετά από τα άρθρα αυτά μπόρεσαν να αποτυπώσουν την διάσταση της τραγωδίας σε μεγάλο βαθμό: τρεις γυναίκες, δύο εκ των οποίων μητέρες μικρών παιδιών, αντιμετωπίζουν ποινή φυλάκισης έως 7 ετών εξαιτίας μια ειρηνικής μουσικής διαμαρτυρίας. Παρόλα αυτά, η γελοιότητα της όλης υπόθεσης μερικές φορές είναι αδύνατον να αποτυπωθεί. Έχει στηθεί ένα θέατρο του παραλόγου – σίγουρα όχι λόγω της καλλιτεχνικής φύσης των κατηγορουμένων -, το οποίο επιπλέον είναι και πολύ κακά σκηνοθετημένο.

Μόνο ντροπή μπορώ να νοιώσω. Η ντροπή όμως οδηγεί σε αποξένωση, σε αυτό ακριβώς που επιθυμεί και η κρατική ηγεσία: θέλει άνθρωποι σαν κι εμένα να νοιώσουν ότι δεν έχουν κάποια σχέση με τη συγκεκριμένη νομική διαδικασία, ότι δεν έχουν καμία σχέση με τη συγκεκριμένη χώρα. Αυτό όμως μπορεί να προκαλέσει και την οργή μου, τη δική μου και ίσως και κάποιων άλλων!

* Η Massa Gessen είναι συγγραφέας της βιογραφίας του ρώσου πρόεδρου Βλαντίμιρ Πούτιν «Ο άνθρωπος χωρίς πρόσωπο». Ζει και εργάζεται στη Μόσχα.