ΠΟΥ ΠΑΝΕ οι δικτάτορες όταν πέφτουν από την εξουσία; Στο εδώλιο ενός δικαστηρίου, κατηγορούμενοι για τα εγκλήματα που διέπραξαν σε βάρος του λαού τους; Στο κελί μιας φυλακής, καταδικασμένοι στην απομόνωση για το υπόλοιπο της ζωής τους; Στο εκτελεστικό απόσπασμα, στην αγχόνη; Ή μήπως στην εξορία, για να ζήσουν τις τελευταίες ημέρες τους με την ασυλία που τους προσφέρει ένα φιλικό καθεστώς και την πολυτέλεια που τους εξασφαλίζουν τα εκατομμύρια που έχουν κατακλέψει από τα δημόσια ταμεία της πατρίδας τους; Τίποτα από αυτά: η «ανίερη τριάς» των ηλικιωμένων πρώην τυράννων της Αιγύπτου, της Τυνησίας και της Υεμένης έχει πέσει στο κρεβάτι. Ο Χόσνι Μουμπάρακ κάνει απεργία πείνας, ο Μπεν Αλι περνάει τις ημέρες του ξαπλωμένος σε μια κλινική στη Σαουδική Αραβία, το ίδιο και ο Αμπντουλάχ Σάλεχ. Φαίνεται ότι ελάχιστοι δικτάτορες έχουν την καλή τύχη του Φράνκο, που άφησε την τελευταία του πνοή στην κρεβατοκάμαρα, στο απόγειο της δόξας του, έπειτα από 36 χρόνια τρόμου και δυστυχίας.
O Χίτλερ αυτοκτόνησε. Τον Μουσολίνι τον κρέμασαν από τους αστραγάλους. Τους Τσαουσέσκου τους εκτέλεσαν. Τον Σαντάμ τον απαγχόνισαν. Σε σύγκριση με όλους αυτούς, τα θύματα της αραβικής άνοιξης μάλλον καλοπερνάνε.
Ο 83χρονος Μουμπάρακ νοσηλεύεται στο Σαρμ ελ Σεχ από τις 13 Απριλίου, όταν υπέστη καρδιακή προσβολή που την προκάλεσε η απόπειρα σύλληψής του. Ο 74χρονος Μπεν Αλι δέχεται ιατρικές φροντίδες σε μια ακριβή κλινική στην Τζέντα της Σαουδικής Αραβίας έπειτα από εγκεφαλικό. Και ο 69χρονος Σάλεχ φωτογραφήθηκε τον περασμένο μήνα σε νοσοκομείο στο Ριάντ, τυλιγμένος με επιδέσμους και ανήμπορος κατά τα φαινόμενα να κουνήσει τα χέρια του.
Sic transit gloria mundi… Πολλοί βλέπουν στη μοίρα τους την αναπόφευκτη κατάρρευση της προσωπολατρίας που χτίστηκε γύρω από αυτούς τους τυράννους επί δεκαετίες, όπου το πανταχού παρόν επίσημο πορτρέτο είχε υποστεί ανελέητο ρετούς, με τα μαλλιά βαμμένα μαύρα και τις ρυτίδες σβησμένες για να φαίνονται στην ακμή της νιότης τους. Εννοείται βέβαια ότι όποιος τολμούσε να αμφισβητήσει την ικανότητα του γηραιού ηγέτη να κυβερνήσει για άλλα 50 ένδοξα έτη το μετάνιωνε πικρά, σαπίζοντας στη φυλακή.
«Τώρατους βλέπουμε για πρώτη φορά όπως είναι πραγματικά:αξιοθρήνητα γερόντια που είχαν γαντζωθεί στην εξουσία με τη βία και τη διαφθορά» έγραψε ένας αιγύπτιος μπλόγκερ.
Μήπως φταίει και το σοκ της εξορίας; Ενας από τους κινδύνους της απόλυτης εξουσίας είναι ότι εκείνος που την ασκεί αρχίζει να πιστεύει στον ίδιο του τον μύθο. Αυτοί οι τρεις δικτάτορες (και οι οικογένειές τους) είχαν πιστέψει ότι τα παλάτια, οι λιμουζίνες, οι αυλικοί και οι πιστωτικές κάρτες θα ήταν στη διάθεσή τους επ΄ αόριστον και θα τα κληρονομούσαν, σαν κειμήλια, τα παιδιά τους. Μπορεί και να ζούσαν με την ψευδαίσθηση ότι ήταν πράγματι δημοφιλείς. Και ξαφνικά, τα έχασαν όλα. Οι τραπεζικοί λογαριασμοί πάγωσαν, οι εκκλήσεις στους «φίλους» έμειναν αναπάντητες και τα διεθνή εντάλματα σύλληψης άρχισαν να καταφθάνουν.
Κάποτε τα πράγματα ήταν πιο ρόδινα για τους πρώην δικτάτορες. Ο Ιντι Αμίν, ο χασάπης της Ουγκάντα, πέρασε 24 χρόνια πολυτελούς εξορίας στην Τζέντα, υπό την προστασία της βασιλικής οικογένειας της Σαουδικής Αραβίας, μετά την ανατροπή του το 1979.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες άνοιξαν τα σύνορα και τα νοσοκομεία τους στον σάχη του Ιράν το 1980, και στον Φερντινάντ Μάρκος των Φιλιππίνων που αναζήτησε καταφύγιο εκεί έξι χρόνια αργότερα. Εκείνος πέθανε στη Χαβάη, αλλά η χήρα του, η 82χρονη Ιμέλντα Μάρκος, επέστρεψε στις Φιλιππίνες το 1991, όπου εξελέγη μέλος του Κογκρέσου. Ηταν υποψήφια για την προεδρία σε δύο εκλογικές αναμετρήσεις, όπου συγκέντρωσε αξιοπρεπή ποσοστά.
Αλλά οι καιροί έχουν αλλάξει. Σήμερα, οι πρώην δικτάτορες βρίσκουν κλειστά τα περισσότερα σύνορα και παγωμένους τους λογαριασμούς τους στις ελβετικές τράπεζες. Και η ημέρα της κρίσεως δεν περιμένει καν την ανατροπή τους. Τα περιουσιακά στοιχεία του Μοαμάρ Καντάφι της Λιβύης και του Μπασάρ αλ Ασαντ της Συρίας βρίσκονται ήδη στο στόχαστρο, αν και οι ίδιοι δεν έχουν πέσει ακόμη από την εξουσία.
Ο «φαραώ της σύγχρονης Αιγύπτου» ήλπιζε να χρίσει διάδοχο τον νεότερο γιο του Γκαμάλ, αλλά η λαϊκή εξέγερση στην πλατεία Ταχρίρ, με 800 νεκρούς σε 18 ημέρες, έβαλε τέλος στα 30 χρόνια της εξουσίας του. Ο Μουμπάρακ επικαλείται λόγους υγείας για να αποφύγει τη δίκη. Εμφανίστηκε στο δικαστήριο το οποίο ανέβαλε τη διαδικασία ως τον Σεπτέμβριο και παρά την πίεση της κοινής γνώμης αρνήθηκε την τηλεοπτική κάλυψη.
Επί 25 χρόνια δικτάτορας της Τυνησίας, ευθύνεται για καταπίεση και διαφθορά βιομηχανικής κλίμακας. Διέφυγε στη Σαουδική Αραβία στις 14 Ιανουαρίου για να γλιτώσει από το εξεγερμένο πλήθος.
Εκτοτε νοσηλεύεται σε κλινική. Στις 20 Ιουνίου καταδικάστηκε ερήμην σε κάθειρξη 35 ετών για ξέπλυμα βρώμικου χρήματος και διακίνηση ναρκωτικών. Σε βάρος του έχουν εκδοθεί και διεθνή εντάλματα σύλληψης.
Κυβέρνησε την Υεμένη από το 1978. Οταν ο συνδυασμός φτώχειας, καταπίεσης και διαφθοράς τον έριξε από την εξουσία, αναζήτησε σωτηρία στη Σαουδική Αραβία όπου εισήχθη σε νοσοκομείο στις 4 Ιουνίου. Ισχυρίζεται ότι θα επιστρέψει. Πήρε μαζί του 35 στενούς συγγενείς, αλλά ο γιος του Αχμέντ είναι ακόμη επικεφαλής της προεδρικής φρουράς και το κόμμα του παραμένει στην εξουσία.
Επικεφαλής στρατιωτικού πραξικοπήματος το 1997 και πρόεδρος του Πακιστάν ως το 2008, εγκατέλειψε τη χώρα για προσκύνημα στη Μέκκα αντιμέτωπος με την απειλή της καθαίρεσης.
Εγκαταστάθηκε στο Λονδίνο παρά την έκδοση εντάλματος σε σχέση με τον φόνο της Μπεναζίρ Μπούτο. Δίνει διαλέξεις αντί 100.000 δολαρίων και λέει ότι θα επιστρέψει στην πατρίδα τον Μάρτιο του 2012 για να είναι υποψήφιος στις προεδρικές εκλογές.
Διαδέχθηκε τον δικτάτορα πατέρα του «Παπά Ντοκ» το 1971 στην Αϊτή, την πιο φτωχή χώρα στο δυτικό ημισφαίριο. Μετά την ανατροπή του, το 1986, βρήκε καταφύγιο στη Γαλλία- αν και δεν του έδωσαν ποτέ επισήμως πολιτικό άσυλο. Εζησε με πολυτέλεια σε μια βίλα έξω από τις Κάννες.Τον Ιανουάριο του 2011 έκανε αιφνιδιαστική επιστροφή στην πατρίδα.Τον συνέλαβαν και παραμένει προφυλακισμένος, εν αναμονή της δίκης του για διαφθορά.
Προτεζέ του Καντάφι, πολέμαρχος και πρόεδρος της Λιβερίας από το 1997 ως το 2003,βύθισε τη χώρα του σε αιματηρό εμφύλιο και ενεπλάκη σε πόλεμο με τη γειτονική Σιέρα Λεόνε.Ο ΟΗΕ εξέδωσε σε βάρος του ένταλμα σύλληψης για εγκλήματα πολέμου.
Κατέφυγε στη Νιγηρία, όπου έζησε πολυτελώς σε παραθαλάσσια βίλα ως το 2006 όταν τον έστειλαν πίσω στη Λιβερία όπου παραδόθηκε.Η δίκη του στη Χάγη άρχισε το 2007. Η ετυμηγορία αναμένεται.
Κ αλώς ήλθατε στο κλαμπ της Ιμέλντα Μάρκος. Το όνομα της πρώην πρώτης κυρίας των Φιλιππίνων έγινε συνώνυμο με τη χλιδή που απολαμβάνουν οι σύζυγοι δικτατόρων, κατά τη διάρκεια της εξουσίας των ανδρών τους και μετά την ανατροπή τους.
Η 82χρονη χήρα του Φερντινάντ Μάρκος είναι πηγή ελπίδας για κάθε ανατραπέντα δικτάτορα. Οταν ακολούθησε τον άνδρα της στην εξορία στη Χαβάη άφησε πίσω της 3.000 ζευγάρια παπούτσια και βουνά από πανάκριβα ρούχα, γούνες και αξεσουάρ. Εγινε σύμβολο διαφθοράς στη δεκαετία του 1980, αλλά επέστρεψε στις Φιλιππίνες το 1991, όπου εξελέγη μέλος του Κογκρέσου και υπήρξε υποψήφια για την προεδρία σε δύο εκλογικές αναμετρήσεις.
Η Σούζαν Μουμπάρακ και η Λεϊλά Τραμπελσί είναι οι νεότερες αφίξεις και άξια μέλη της λέσχης. Αφού υπέστη κρίση πανικού, η κυρία Μουμπάρακ συνήλθε γρήγορα και διαπραγματεύθηκε με τους διώκτες της: παρέδωσε τα κλειδιά πολυτελών επαύλεων και τους κωδικούς λογαριασμών στο εξωτερικό με αντάλλαγμα την ελευθερία της.
Η Λεϊλά, δεύτερη σύζυγος του Μπεν Αλι, ήταν εξίσου καλά προετοιμασμένη. Η 53χρονη πρώην κομμώτρια και κόρη μανάβη, που κατάφερε να γίνει η πιο ισχυρή γυναίκα της Τυνησίας, πήρε μαζί της ράβδους χρυσού αξίας 37,5 εκατ. δολαρίων προτού πετάξει στη Σαουδική Αραβία μέσω Ντουμπάι.
Αλλες υπήρξαν πιο άτυχες. Η Ελενα Τσαουσέσκου προσπάθησε να το σκάσει μαζί με τον σύζυγό της Νικολάε, με ελικόπτερο. Επαναστάτες στον στρατό της εξεγερμένης Ρουμανίας τους ανάγκασαν να προσγειωθούν και τους εκτέλεσαν, αφού τους πέρασαν από δίκη με συνοπτικές διαδικασίες, το 1989.
Η Σάρα Αμίν, πέμπτη σύζυγος του δικτάτορα της Ουγκάντα, έμεινε άφραγκη μετά το διαζύγιο. Εργάστηκε ως μοντέλο για εσώρουχα στη Γερμανία προτού μετακομίσει στη Βρετανία και ανοίξει ένα καφενείο στο Λονδίνο.
Η κομψή Μισέλ Μπένετ έγινε κυρία «Μπέιμπι Ντοκ» Ντιβαλιέ το 1980 με έναν γάμο που κόστισε 3 εκατ. δολάρια. Το καθεστώς του πεθερού και του άνδρα της κατέρρευσε το 1986 και το ζευγάρι διέφυγε από την Αϊτή στη Γαλλία, σε μια πολυτελή βίλα στη Ριβιέρα. Σε έφοδο της αστυνομίας εκείνη τη χρονιά βρέθηκαν αποδείξεις για έξοδα 170.000 δολ. για ρούχα Givenchy και 270.000 δολ. για κοσμήματα από τον οίκο Βoucheron. Χώρισαν έπειτα από μία δεκαετία. Ο Ντιβαλιέ έχασε το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας του με το διαζύγιο.
Το 1980, η Μπόμπι Λαντάουα έγινε η δεύτερη σύζυγος του Μομπούτου Σέσε Σέκο (αν και λέγεται ότι ο δικτάτορας του Ζαΐρ είχε αποκτήσει νόθα τέκνα με τη δίδυμη αδελφή της). Το 1997, το ζεύγος εγκατέλειψε τη χώρα έπειτα από 32 χρόνια εξουσίας του Μομπούτου, στα οποία πιστεύεται ότι καταχράστηκε 6,5 δισ. δολάρια. Βρήκαν καταφύγιο στο Μαρόκο, αλλά ο Μομπούτου πέθανε από καρκίνο του προστάτη λίγους μήνες αργότερα.
Δ ίκη ή εξορία; Αυτό είναι το ερώτημα κάθε φορά που πλησιάζει το τέλος για έναν δικτάτορα. Για τον Σκοτ Χόρτον, καθηγητή στη νομική σχολή του Πανεπιστημίου Κολούμπια, δεν υπάρχει δίλημμα: «Αν ο Μουμπάρακ και οι γιοι του καταδικαστούν, με αποδείξεις, θα γυρίσει μια σελίδα στην ιστορία της Αιγύπτου.Η δίκη θα δείξει ότι και οι ισχυροί είναι υπόλογοι για τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και για την απληστία τους. Θα είναι το τέλος της νεοφιλελεύθερης κλεπτοκρατίας των τελευταίων 30 ετών» λέει μιλώντας στο «Βήμα».
«Η δίκη του Μουμπάρακ στην Αίγυπτο θα είναι σημαντική δοκιμασία για την αραβική άνοιξη. Η δίωξη υπονομεύει πολλούς ισχυρούς παίκτες στη μεταβατική περίοδο, σημαντικές προσωπικότητες στον στρατό και στις μυστικές υπηρεσίες που επωφελήθηκαν από τις ίδιες συμβάσεις που επέτρεψαν στον Μουμπάρακ και στους γιους του να πλουτίσουν. Η πίεση για να περιοριστεί το εύρος των ερευνών θα είναι τεράστια. Από την άλλη πλευρά υπάρχει ο κίνδυνος να μετατραπούν οι δίκες σε πολιτικό τσίρκο, με τον Μουμπάρακ στο αναπηρικό καροτσάκι. Ο δικαστής ορθώς απαγόρευσε την τηλεοπτική κάλυψη, αν και απογοήτευσε τον κόσμο που θέλει διαφάνεια, και ίσως εκδίκηση» λέει ο καθηγητής Χόρτον. «Οι πρώην δικτάτορες πρέπει να οδηγούνται στη Δικαιοσύνη στην πατρίδα τουςκαι να κρίνονται σε μια δίκαιη δίκη που θα τους αναγνωρίζει πλήρως το δικαίωμα να υπερασπίζονται τον εαυτό τους» λέει στο «Βήμα» ο Τζον Νόρις, διευθυντής του Center for Αmerican Ρrogress, ενός προοδευτικού think tank, και αρθρογράφος της «Wall Street Journal» για ζητήματα Διεθνούς Δικαίου.
«Σε περιπτώσεις όπου οι τοπικοί θεσμοί είναι απρόθυμοι ή ανίκανοι να προσφέρουν μια δίκαιη δίκη, και αν υπάρχουν σαφή στοιχεία για εγκλήματα πολέμου ή εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, οι πρώην δικτάτορες θα πρέπει να οδηγούνται ενώπιον του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου. Το ΔΠΔ είναι το πιο αξιόπιστο μέσο που διαθέτει ο πολιτισμένος κόσμος για να κρίνει τέτοιες υποθέσεις. Οι δίκες των πρώην δικτατόρων είναι σημαντικές δηλώσεις αξιών. Οταν οδηγούμε τυράννους ενώπιον της Δικαιοσύνης δεν επιβάλλουμε μόνον την κυριαρχία του νόμου,αλλά τιμούμε κατά κάποιον τρόπο τα θύματα των εγκλημάτων τους» καταλήγει.
«Κάποιοι ισχυρίζονται ότι η εξορία μπορεί να σώσει ζωές.Λένε ότι η προοπτική μιας δίκης ενώπιον του ΔΠΔ μπορεί να πείσει έναν τύραννο σαν τον Καντάφι ή τον Ασαντ να γαντζωθεί με κάθε τρόπο στην εξουσία, αιματοκυλώντας χειρότερα τον λαό του. Ηδη έχουμε ακούσει ότι το ενδεχόμενο της εξορίας, ακόμη και του εσωτερικού εκτοπισμού,θα ήταν μια λύση για τον Καντάφι ή για τον Λοράν Γκμπαγκμπό της Ακτής του Ελεφαντοστού. Δεν συμφωνώ.Ο Μουμπάρακ και οι λοιποί πρέπει να λογοδοτήσουν για τα εγκλήματά τους » λέει στο «Βήμα» η Αλεξ ντε λα Ροκέτα, του Αmerican Εnterprise Ιnstitute.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
