Την τελευταία φορά που κάποιος προσπάθησε να κάνει συμφωνία με τους Ταλιμπάν για να τερματιστεί ο πόλεμος δεν πέτυχε και πολλά. Ηταν το καλοκαίρι του 2008 και ο βασιλιάς Αμπντάλα της Σαουδικής Αραβίας ζήτησε από κάποιον μεσολαβητή να μεταφέρει προσωπική έκκληση προς τον μουλά Μοχάμεντ Ομάρ, τον ηγέτη των αφγανών Ταλιμπάν. Σύμφωνα με διπλωμάτη στην Καμπούλ, γνώστη των διαπραγματεύσεων εκείνων, ο βασιλιάς Αμπντάλα ζήτησε από τον μουλά Ομάρ υπογεγραμμένη επιστολή αποκήρυξης της Αλ Κάιντα- της οποίας οι ηγέτες, ο Οσάμα Μπιν Λάντεν και ο Αϊμάν αλ Ζαουάχρι, πιστεύεται ότι ζουν στο Πακιστάν υπό την προστασία των αφγανών Ταλιμπάν. «Οι Ταλιμπάν δεν ήρθαν ποτέ και δεν μετέφεραν ποτέ την επιστολή» λέει ο διπλωμάτης που θέλησε να διατηρήσει την ανωνυμία του. Ο πρώην αξιωματούχος των αφγανών Ταλιμπάν Αρσαλάν Ραχμάνι επιβεβαίωσε την ιστορία του διπλωμάτη.
Δεδομένης αυτής της εμπειρίας, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι ο αμερικανός υπουργός Αμυνας Ρόμπερτ Γκέιτς, που επισκέφθηκε πρόσφατα την Ινδία, σχεδόν απέκλεισε το ενδεχόμενο να πραγματοποιηθεί ποτέ συμφωνία με τους ηγέτες των Ταλιμπάν. «Κατά την άποψή μας, ώσπου η ηγεσία των Ταλιμπάν να αρχίσει να αντιλαμβάνεται ότι δεν πρόκειται να νικήσουν, η πιθανότητα συμφιλίωσης σε ανώτατο επίπεδο είναι αμελητέα».
Ομως από τις αρχές του 2010 επανήλθε η ιδέα για απευθείας διαπραγματεύσεις με τους ηγέτες των Ταλιμπάν. Σε συνέντευξή του προς τον ιδιωτικό τηλεοπτικό σταθμό της Καμπούλ «Τόλο», εκπρόσωπος του αφγανού προέδρου Χαμίντ Καρζάι είπε ότι «μάλλον» θα ζητήσουν από τον ΟΗΕ να αφαιρέσει το όνομα του μουλά Ομάρ από τη μαύρη λίστα που παγώνει τους τραπεζικούς λογαριασμούς και απαγορεύει τα ταξίδια σε όσους περιλαμβάνονται σε αυτή. Η αφαίρεση του ονόματός του από τη μαύρη λίστα πιστεύεται ότι είναι ένας από τους κυριότερους όρους που θέτει ο μουλάς Ομάρ για να συμφωνήσει να προσέλθει σε συνομιλίες.
Επί εβδομάδες κυκλοφορούν φήμες στην Καμπούλ για παρασκηνιακές συνομιλίες ανάμεσα στην αφγανική κυβέρνηση και τη Σούρα της Κουέτα, ένα συμβούλιο της ηγεσίας των Ταλιμπάν που εδρεύει στην Κουέτα του Πακιστάν. Πολλές από τις φήμες είναι ανεπιβεβαίωτες. Αναφέρουν διάφορα, από τη μαύρη λίστα ως μια συμφωνία που θα δίνει μερίδιο της εξουσίας στους Ταλιμπάν, ενώ θα παραμείνει πρόεδρος ο Καρζάι.
«Εχουμε στείλει πολλά μηνύματα» λέει ο Αμπντούλ Σαλάμ Ζαΐφ, πρώην πρεσβευτής των Ταλιμπάν που ζει σήμερα στην Καμπούλ. Αυτός αποτελεί ένα από τα κυριότερα κανάλια για την αποστολή μηνυμάτων στην ηγεσία των Ταλιμπάν.
Παρά τις μάχες και τους σκοτωμούς στο Αφγανιστάν, οι ηγέτες των ΗΠΑ και του Αφγανιστάν πιστεύουν ότι οι σφαίρες δεν πρόκειται να οδηγήσουν στην ειρήνη. «Μπορούμε να σκοτώνουμε Ταλιμπάν επ΄ αόριστον επειδή δεν έχουν πεπερασμένο αριθμό» λέει ο στρατηγός Στάνλεϊ Μακ Κρίσταλ, επικεφαλής των αμερικανικών και ΝΑΤΟϊκών δυνάμεων στο Αφγανιστάν.
Ο μοναδικός δρόμος προς την ειρήνη, λένε αμερικανοί και αφγανοί αξιωματούχοι, είναι μέσω πολιτικής συμφωνίας την οποία θα αποδέχονται όλες οι πλευρές: όπερ σημαίνει κάποια διευθέτηση για τη μοιρασιά της εξουσίας. Αυτό εννοούσε αναμφίβολα ο Γκέιτς όταν, στην ίδια επίσκεψη στο Πακιστάν, δήλωσε ότι οι Ταλιμπάν αποτελούν μέρος του «πολιτικού ιστού» του Αφγανιστάν. Ο ΟΗΕ ενισχύει το μήνυμα αυτό. Το περασμένο Σαββατοκύριακο ο επικεφαλής της αποστολής του ΟΗΕ στην Καμπούλ ζήτησε από αφγανούς αξιωματούχους να επιδιώξουν την αφαίρεση τουλάχιστον μερικών ανώτατων ηγετών των Ταλιμπάν από τη μαύρη λίστα ως ένα πρώτο βήμα για την έναρξη απευθείας διαπραγματεύσεων. Σε συνέντευξή του προς τους «Νew Υork Τimes», ο ειδικός απεσταλμένος του ΟΗΕ Κάι Εϊντε παρακάλεσε επίσης τον αμερικανικό στρατό να επισπεύσει την αξιολόγηση των περίπου 750 φυλακισμένων που κρατούνται σε στρατιωτικές φυλακές στο Αφγανιστάν- έτερο βασικό παράπονο των ηγετών των Ταλιμπάν. Ως τα τέλη του 2009 οι Αμερικανοί κρατούσαν τους φυλακισμένους αυτούς σε ένα αυτοσχέδιο κέντρο κράτησης στην Αεροπορική Βάση Μπαγκράμ και αρνιόνταν να δώσουν στη δημοσιότητα τα ονόματά τους. Ο Εϊντε εξέφρασε την ελπίδα ότι ο συνδυασμός των δύο αυτών βημάτων θα ανοίξει τελικά τον δρόμο για απευθείας συνομιλίες ανάμεσα σε αφγανούς αξιωματούχους και ηγέτες των Ταλιμπάν.
«Αν θες ουσιώδη αποτελέσματα,τότε πρέπει να απευθυνθείς στα ουσιώδη άτομα που κατέχουν εξουσία» είπε ο Εϊντε. «Πιστεύω ότι έφθασε ο καιρός να το κάνουμε».
Πρόσφατα ο ειδικός απεσταλμένος της Ουάσιγκτον για το Αφγανιστάν και το Πακιστάν Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ άφησε να εννοηθεί η περίπτωση να επιτραπεί η αφαίρεση μερικών ονομάτων Ταλιμπάν από τη μαύρη λίστα, αρκεί να μην είναι υπεύθυνοι για κτηνωδίες και να μην έχουν διασυνδέσεις με την Αλ Κάιντα. Απέκλεισε όμως το ενδεχόμενο να χαλαρώσουν τα πράγματα για τους ηγέτες των ανταρτών, όπως τον μουλά Ομάρ και τον Γκουλμπουντίν Χεκματιάρ , ηγέτη της αντάρτικης οργάνωσης Ισλαμικό Κόμμα. «Δεν μπορώ να φανταστώ τι θα δικαιολογούσε κάτι τέτοιο αυτή τη στιγμή και δεν γνωρίζω κανέναν που να το προτείνει» είπε.
Οι Ταλιμπάν και η αφγανική κυβέρνηση έχουν ανταλλάξει μηνύματα στο παρελθόν και μάλιστα με επιτυχία. Πέρυσι ο Ραχμάνι, που ήταν υφυπουργός Παιδείας όταν οι Ταλιμπάν βρίσκονταν στην εξουσία και πιο πρόσφατα διετέλεσε μέλος της αφγανικής Γερουσίας, έστειλε μήνυμα στη Σούρα της Κουέτα ρωτώντας αν θα επέτρεπε σε εργαζομένους της UΝΙCΕF να χορηγήσουν εμβόλια κατά της πολιομυελίτιδας σε χωριά του Αφγανιστάν. Ο Ραχμάνι λέει ότι έγραψε το σημείωμα σε ένα χαρτί και το παρέδωσε σε αγγελιοφόρο στην Καμπούλ. Πήρε την απάντησή του- οι Ταλιμπάν υποσχέθηκαν ότι θα τραβούσαν πίσω- και οι εμβολιασμοί πραγματοποιήθηκαν. «Ποτέ δεν χρησιμοποιώ κινητό τηλέφωνο» λέει ο Ραχμάνι. «Μόνο χαρτί».
Ομως το πραγματικό πρόβλημα για τη συνεννόηση βρίσκεται στο διπλωματικό κομμάτι αλλά στο πεδίο της μάχης. Οι Ταλιμπάν πολεμούν σήμερα πιο σκληρά από όσο πολέμησαν ποτέ μετά το 2001. Οι αμερικανοί στρατιώτες πεθαίνουν πιο γρήγορα από ποτέ: διπλάσιος αριθμός σκοτώθηκε το 2009 σε σχέση με το 2008. Ο Καρζάι μοιάζει ανήμπορος στις δοσοληψίες με το κοινοβούλιο μετά την τεραστίων διαστάσεων νοθεία που διέπραξε τον περασμένο Αύγουστο για να εξασφαλίσει την επανεκλογή του. Υπό αυτές τις συνθήκες, ποιο κίνητρο έχουν οι Ταλιμπάν για να συνάψουν συμφωνία; Οπως όλα δείχνουν, πιστεύουν πως κερδίζουν.
