22 Ιουλίου 2011. Το οικοδομικό τετράγωνο όπου στεγάζονται πολλά κυβερνητικά κτίρια στο ‘Οσλο και η κατασκήνωση της νεολαίας του εργατικού κόμματος στο νησί Ουτέια γίνονται στόχος επίθεσης από τον Άντερς Μπρέιβικ. Ο συνολικός απολογισμός είναι 77 νεκροί, στην πλειοψηφία τους έφηβοι.
Το σοκ στην νορβηγική κοινωνία είναι τεράστιο, ειδικά αν γίνει αντιληπτό οτι η βία και η ένταση είναι σχεδόν άγνωστα φαινόμενα στην χώρα που απονέμεται το Νόμπελ Ειρήνης. Η Νορβηγία είναι ένα από τα λιγοστά κράτη στον κόσμο που ανεξαρτητοποιήθηκε χωρίς πολεμική σύρραξη. Η ένωση με την Σουηδία διαλύθηκε ειρηνικά το 1905. Τα κοιτάσματα πετρελαίου που ανακαλύφθηκαν μερικές δεκαετίες αργότερα την έκαναν από μια φτωχή Ευρωπαϊκή χώρα σε μια από τις πλουσιότερες στον κόσμο.
Για τις κοινωνικές επιστήμες η Νορβηγία είναι οτί ο Αϊνστάιν για την φυσική. Έχει ένα από τα μεγαλύτερα κατά κεφαλήν ΑΕΠ στον κόσμο, είναι πρώτη στον δείκτη ανθρώπινης ανάπτυξης του ΟΗΕ και στους περισσότερους δείκτες που αξιολογούν την ισότητα, είτε αυτή είναι κοινωνική, οικονομική ή μεταξύ φύλων. Αν και τα έσοδα από την εκμετάλλευση του πετρελαίου βοήθησαν αρκετά στην ανάπτυξη της χώρας, δεν είναι ο μόνο λόγος πίσω από αυτήν. Εξάλλου κοντινά κοιτάσματα εκμεταλλεύτηκαν από άλλα κράτη χωρίς να έχουν το ίδιο αντίκτυπο στις οικονομίες τους. Στην Ολλανδία για παράδειγμα, το πετρέλαιο έγινε αιτία κατάρρευσης μεγάλου μέρους της βιομηχανίας, φαινόμενο που είναι γνωστό στην οικονομία με τον όρο ολλανδική ασθένεια.
Ίσως το σημαντικότερο χαρακτηριστικό της Νορβηγίας που βοήθησε αρκετά στην ανάπτυξη της χώρας, είναι η εκνευριστικά μεγάλη πίστη των πολιτών της στους θεσμούς, στους νόμους και στο κοινωνικό σύνολο. Οι λέξεις κράτος ή πολιτεία δεν χρησιμοποιούνται για να αναφερθούν σε μια ανεξάρτητη, ξένη οντότητα, όπως συχνά συμβαίνει σε άλλους τόπους. Το Κοινωνικό Συμβόλαιο για την Νορβηγία είναι κάτι παραπάνω από ένα κεφάλαιο του Διαφωτισμού σε κάποιο βιβλίο πολιτικής επιστήμης. Το αποδεικνύουν τα πολύ χαμηλά επίπεδα φοροδιαφυγής, διαφθοράς και άτυπης οικονομίας. Το αποδεικνύει επίσης ότι ενώ από το 1961 κανένα κόμμα δεν είχε την απόλυτη πλειοψηφία στο Κοινοβούλιο, ποτέ δεν υπήρξαν σημαντικά προβλήματα διακυβέρνησης, ενώ συχνή ήταν η παρουσία κυβερνήσεων μειοψηφίας.
Γίνεται αντιληπτό πόσο απροετοίμαστη ήταν μια τέτοια χώρα για μια τρομοκρατική επίθεση, και δυστυχώς αυτό φάνηκε στους συνεχείς λάθος χειρισμούς της αστυνομίας την ώρα της επίθεσης. Η τελευταία έφτασε με σημαντική καθυστέρηση στο νησί της Ουτέια, κάτι που συνέβαλλε ώστε να ανέβει ακόμα περισσότερο ο αριθμός των νεκρών. Το αρχικό πλάνο του Μπρέιβικ ήταν να εκτελέσει το πρώτο μέρος της επίθεσης στα γραφεία μιας μεγάλης εφημερίδας. Αποφάσισε όμως ότι ήταν ευκολότερο και πιο ασφαλές, ώστε να μην συλληφθεί στο πρώτο σκέλος, να τοποθετήσει την βόμβα στο σύμπλεγμα κυβερνητικών κτηρίων στο κέντρο του Όσλο. Το γεγονός πως τα κεντρικά κυβερνητικά κτίρια είναι ευκολότερος στόχος τρομοκρατικής επίθεσης από τα γραφεία μιας εφημερίδας πρέπει να αποτελεί άλλη μια διεθνή πρωτιά της Νορβηγίας.
Οι αξίες της νορβηγικής κοινωνίας όμως χαρακτήρισαν και την συνέχεια της ακραίας υπόθεσης Μπρέιβικ. Αν και ελάχιστοι είναι αυτοί που θα ζητούσαν εκδίκηση, ο Μπρέιβικ βρίσκεται προσωρινά σε απομόνωση από τους υπόλοιπους κρατούμενους σε τρία διαθέσιμα κελιά για να προστατευτεί η ασφάλεια του. Σε περίπτωση παράτασης αυτής της απόφασης, θα προσληφθεί ειδικό προσωπικό για να του κάνει παρέα!
Μακριά από την φυλακή, στην ηλεκτρονική μορφή κάποιας μεγάλης εφημερίδας, υπάρχει η επιλογή Breivik-free έκδοσης ως ένδειξη σεβασμού σε όσους προτιμούν να ξεχάσουν την επίθεση. Κάθε απόφαση σχετική με την υπόθεση –όπως για παράδειγμα οι επισκευές των κτιρίων στο Όσλο ή το μνημείο για τα θύματα στην Ουτέια- λαμβάνεται με μεγάλη καθυστέρηση για τα νορβηγικά δεδομένα, έτσι ώστε να ακουστούν και να γίνουν σεβαστές όλες οι απόψεις.
Στην δίκη, που βρίσκεται στο τελικό της στάδιο, το κεντρικό δίλημμα είναι αν τελικά ο κατηγορούμενος είναι σχιζοφρενής ή όχι. Το πρώτο πόρισμα των ψυχίατρων ήταν θετικό. Αμφισβητήθηκε ωστόσο από νέα μελέτη που απλά χαρακτηρίζει τον Μπρέιβικ, ως ναρκισσιστή. Η απόφαση του δικαστηρίου θα λύσει την διαμάχη των ειδικών και θα σημάνει την ποινή που τελικά θα του επιβληθεί. Σε κάθε περίπτωση, η αβεβαιότητα που έχει προκαλέσει στον κατηγορούμενο είναι η πιο δημοκρατική «εκδίκηση» της Νορβηγίας σε κάποιον που προσπάθησε να επιβάλλει τις ακραίες απόψεις του με τόσο απόλυτο τρόπο.
– Κωνσταντίνος Περιστεράς
