Προεόρτια απόδραση

Μοιάζει με ένα μεγάλο πέτρινο λουλούδι που έχει τον μίσχο του βαθιά ριζωμένο στη στεριά και τα πέταλά του κοιτάζουν προς τη θάλασσα. Και έρχονται με δύναμη τα κύματα από το πέλαγος (ή τα βάθη των καιρών, αναλόγως πώς τα αισθάνεται ο επισκέπτης) και πέφτουν πάνω στο τείχος της θάλασσας που κρατά τα κτίσματα της καστροπολιτείας να μην κατρακυλήσουν μέσα στα νερά. Και τινάζονται τα μόρια των αφρών –ένα αστραφτερό, πολύτιμο σύννεφο –πιο ψηλά και από τις καμινάδες των σπιτιών, ίσως και μέχρι το οχυρωμένο σοκάκι που ανεβαίνει στο Επάνω Κάστρο ή και στη μυστηριώδη πύλη του ακόμη. Εκεί πάνω ένας άλλος κόσμος παρουσιάζεται μπροστά σου, πιο αινιγματικός και λιγομίλητος. Ομως, από την άκρη της εκπληκτικής εικόνας της Αγίας Σοφίας του ψηλού βράχου μπορείς να αναζητήσεις την καταγωγή των κυμάτων, των αφρών τους και των ιστοριών που εκτοξεύουν στην ατμόσφαιρα της Μονεμβασιάς και λαμποκοπούν στην πρώτη εμφάνιση του ήλιου μέσα από τα πυκνά νέφη.

Αυτό είναι το πιο μεγάλο από τα μεγάλα μυστήρια της Μονεμβασιάς. Οι μύθοι, οι θρύλοι, οι παλιές ιστορίες έχουν κελύφη και ο χειμώνας σε στρέφει να χωθείς, να μείνεις, να φας, να διασκεδάσεις, να ζήσεις μέσα σε αυτά. Εξάλλου, αυτό είναι η ατμοσφαιρική πολιτεία. Κτίσματα που μέσα κατοικείς εσύ και οι μνήμες. Στο «Γιβραλτάρ της Ανατολής», όπως την έλεγαν οι βενετσιάνοι θαλασσοπόροι, όλα πηγαινοέρχονταν, τα καράβια, τα αρώματα, τα χρώματα, οι εικόνες, οι ιδέες, τα συναισθήματα, και διαχέονταν μέσα σε αυτόν τον εξαίσιο λαβύρινθο ομορφιάς, όπου οι δρομικές και οι πόρτες των παλιών σπιτιών ακούν τα κάλαντα από τα παιδιά, τα εκάστοτε παιδιά, για χιλιοστή φορά.

Μνημονεύεται ότι το 1300 πέρασε από εδώ ο βυζαντινός αυτοκράτορας Ανδρόνικος Β’ και ίσως φιλοξενήθηκε σε κάποιο από τα αρχοντικά σπίτια που τώρα λειτουργούν ως ξενώνες. Οπως του Αρδάμη (www.ardamis.gr) με τον ψηλότερο πύργο στο κάστρο που είναι δωμάτιο φιλοξενίας ή τη σουίτα με το οκτακοσίων ετών πηγάδι στο σαλόνι ή το Βυζαντινό Boutique Hotel (www.hotelbyzantino.com/gr) ή το Μαλβάζια Traditional Hotel(www.malvasiahotel-traditional.gr) ή τα Κελιά (www.keliamonemvasia.com). Και, βεβαίως, η βυζαντινή αύρα του Κάστρου απλώνεται και στην ενδοχώρα, στον οικισμό του Αγίου Στεφάνου (7 χλμ. από το Κάστρο), πάντα με θέα τον βράχο, στη βασιλική Κιστέρνα (www.kinsternahotel.gr). Το βυζαντινό αρχοντικό που έχει γίνει πολυτελές ξενοδοχείο 5 αστέρων είναι πλέον ιδιαίτερο κομμάτι της εμπειρίας τής Μονεμβασιάς.

Η λίμνη ανασαίνει και οι γύρω χιονισμένες κορυφές στέλνουν τις κρύες ριπές του ανέμου για να παγώσουν την ανάσα της. Κι αυτό το διάφανο, όσο και ανεξιχνίαστο, πέπλο του χειμώνα απλώνεται πάνω από τον καθρέφτη των νερών, το Νησάκι και την προκυμαία των Ιωαννίνων, από όπου μπορείς να δεις, να ζήσεις και να απολαύσεις τη χειμωνιάτικη συνύπαρξη της πόλης και της λίμνης. Η μία δεν μπορεί να ζήσει χωρίς την άλλη και αυτό το πέπλο του χειμώνα τις ενοποιεί και τις κρατά ζεστές και φιλόξενες. Τα τείχη του κάστρου είναι αιώνες τώρα στη θέση τους. Και τα γλυπτά στον παραλίμνιο δρόμο είναι πάντα εκεί, σύντροφοι σε έναν πολύ αισθαντικό περίπατο πάνω στα πεσμένα φύλλα των θεόρατων πλατανιών που σηκώνουν ικετευτικά τα κλαδιά τους προς τον ουρανό. Το ίδιο και οι ψαράδες, σαν να υπήρχαν πάντα εκεί, να περιμένουν την ευτυχή ανταπόκριση στην άκρη της πετονιάς τους.

Και τα καραβάκια, με τις έντονα βαμμένες με κόκκινο της φωτιάς κουπαστές, είναι καθημερινά εκεί, στην αφετηρία τους, με αναμμένες τις μηχανές τους, υποσχόμενα ένα ταξίδι που πάντα εγκυμονεί νέες εικόνες, νέα εκπαίδευση, νέο βλέμμα. Και όντως εκείνη η πράσινη λωρίδα στον ορίζοντα της λίμνης των Ιωαννίνων, πίσω από τους πυκνούς καλαμιώνες και τις φωλιές των υδρόβιων πουλιών, κρύβει έναν νέο κόσμο υδρόβιων ανθρώπων, που αράζουν τις βάρκες τους στις αυλές των σπιτιών τους, καθώς και ένα νέο βλέμμα πάνω στη σημασία της λέξης «νησί».

Περπατάς στον παραλίμνιο δρόμο και κερδίζεις το ένα μετά το άλλο τα όνειρα. Οπως ανάβουν το ένα μετά τα άλλο τα φώτα της γιορτής στην άκρη της προκυμαίας, στο ξενοδοχείο Du Lac Congress Center & Spa (www.hoteldulac.gr). Από παλιά οι περιηγητές που περνούσαν από τα Ιωάννινα θαύμαζαν τα πλούτη τους, τις επιδόσεις τους στα γράμματα και τις δημιουργίες της κουζίνας τους. Κάποιοι ξεχώριζαν τα κρασιά της Ζίτσας και άλλοι τη νόστιμη κοτόπιτα, τους «καρπούς» της λίμνης, όπως το χέλι ψημένο στο κεραμίδι, και τα μελιστάλαχτα γλυκά του ταψιού. Ολα αυτά εξακολουθούν να υπάρχουν και να δίνουν τον τόνο στη γιορτή. Ενας ύμνος στη ζωή, όπως η τοιχογραφία των Αίνων στη Μονή του Αγίου Νικολάου των Φιλανθρωπηνών στο Νησάκι, στην οποία οι άγγελοι υμνούν «εν χορδαίς και οργάνοις» τον Θεό, δίπλα στους υμνωδούς του ανθρώπου, τους αρχαίους Σόλωνα, Αριστοτέλη, Πλούταρχο, Θουκυδίδη, Χίλωνα, που επίσης εικονίζονται στον νότιο εξωνάρθηκα.

Οι κορυφές του Παρνασσού ελκύουν τους πάντες. Αδύνατο να αντισταθεί κανείς στη γοητεία των σχημάτων των καταρρακτών του χιονιού που κατρακυλούν ανάμεσα στους γυμνούς, γκρίζους βράχους σχεδιάζοντας μύρια σχήματα πάνω στην απέραντη ιχνογραφία, η οποία ξεδιπλώνεται κάτω από την πολυθέσια καμπίνα της Αφροδίτης που αιωρείται από πάνω της, ανηφορίζοντας ήσυχα για την αφετηρία του ανοικτού Βάκχου. Αυτή η εναέρια διαδρομή από τη βάση των Κελαριών στα 1.750 μέτρα από την επιφάνεια της κόλπου της Ιτέας έως την κορυφή στα 2.250 μ. ύψος είναι από τις πιο εντυπωσιακές και απολαυστικές του χειμωνιάτικου τοπίου.

Ακόμη πιο συναρπαστική είναι η πανοραμική θέα από το πιο ψηλό σημείο των Κελαριών. Το κατάλευκο «σεντόνι» σκεπάζει τα πάντα με την αγνότητα και την αθωότητα του χιονιού και αφήνει μόνο τις αιχμηρές κορυφές να προεξέχουν, ως υπόμνηση της γης που συγκεντρώνει δυνάμεις κάτω από το κρύο πέπλο για να τις απελευθερώσει την άνοιξη. Τώρα το χρώμα του βουνού είναι το λευκό με τις πολύχρωμες πινελιές των σκιέρ. Την άνοιξη θα είναι το πράσινο με τα βαθιά κόκκινα, τα ροζ, τα μοβ, τα λευκά των πολύτιμων λουλουδιών, της καμπανούλας των Δελφών, της κενταύριας των Μουσών, της ακριβοθώρητης παιώνιας του Παρνασσού, μικρά ποιήματα και αυτά, ακριβά κομμάτια μιας θαυμάσιας συλλογής χιλίων φυτών που φιλοξενεί το βουνό.

Κάτω στην Αράχοβα, στα ξενοδοχεία Santa Marina Arachova Hotel (santamarina-arachova.gr) και Santa Marina Arachova Resort & Spa (santamarina-arachovaresort.gr) απεργάζονται την εφετινή συνταγή της γιορτής. Το σκηνικό ήδη έχει στηθεί με τα πολύχρωμα λαμπιόνια, με το τζάκι που τριζοβολά εκτοξεύοντας σπίθες χαράς και τα αστραφτερά στολίδια. Μπορεί να είναι κότσι αρνίσιο στη γάστρα με λαχανικά που θυμόμαστε από άλλες γιορτές; Ούτως ή άλλως, το φαγητό εδώ είναι βασικό συστατικό της καλής ζωής. Αναζητώντας το μπαίνεις σε μια από τις πιο χαρακτηριστικές και ατμοσφαιρικές πορείες μέσα στην Αράχοβα, στη σκάλα που σε ανεβάζει στον Αγιο Γεώργιο για να δεις τις κεραμιδένιες στέγες με τον αναθρώσκοντα καπνό να γλιστρούν προς το «φρύδι» της ρεματιάς και μετά να καθίσεις σε ένα από τα τραπέζια της Παναγιώτας» και να αρχίσει ο γευστικός χορός: φορμαέλα στα κάρβουνα, συκωτάκια από αρνάκι γάλακτος και διάφορα χόρτα, χορτόπιτα με χειροποίητο πλαστό φύλλο, ντολμάδες από αμπελόφυλλο σουλτανίνας με κιμά, κόκορας κρασάτος σοταρισμένος με κόκκινο κρασί και αρνί στα κλήματα.

Από το μπαλκόνι του Λαύκου και του ξενώνα Λαγού Ράχη (www.lagouraxi.com) απολαμβάνεις την παιγνιώδη ακτογραμμή του Παγασητικού, μία από τις πιο ωραίες και δυνατές εικόνες που θα περάσουν μπροστά από τα μάτια σου. Η Μηλίνα, η Μαύρη Πέτρα, ο Μαραθιάς, το Τρίκερι, τα νησιά Αλατάς και Τρίκερι συνθέτουν μια έκρηξη του γλαυκού τοπίου, ένα πανηγύρι του βλέμματος κάτω από τους παντοδύναμους καταρράκτες του φωτός. Και όμως, όλα μοιάζουν να ταξιδεύουν ασάλευτα στην ήρεμη θάλασσα. Σύσσωμο το Νότιο Πήλιο είναι ένα χάρμα οφθαλμών που ξεκινά από την ίσαλο γραμμή των ελαιώνων και ανοίγεται σαν κατακόκκινο τρεχαντήρι στο πέλαγος του Παγασητικού.Και πίσω σου το σκηνικό του Λαύκου με τις προσόψεις των πέτρινων σπιτιών με τις κόκκινες κεραμοσκεπές, αμφιθεατρικά στημένων στην πλαγιά, να αγκαλιάζουν μια από τις πιο ωραίες πλατείες μεσόγειου χωριού.

Πιο πέρα, πάντα σε άμεση οπτική επαφή με την ακτογραμμή του Παγασητικού, περπατάς επάνω στις γραμμές του θρυλικού τρένου –που τώρα ξεχειμωνιάζει στην αφετηρία του στα Ανω Λεχώνια –από τον σταθμό της Ανω Γατζέας μέχρι τις Μηλιές. Αψίδες τεχνητές από λαξευμένες πέτρες, φυσικές από τα κλαδιά των δέντρων, γέφυρες και παράθυρα θέας μέχρι το τέρμα στον γοητευτικό σταθμό των Μηλεών, με τις ώχρες των κτιρίων και τις όμπρες των πεσμένων φύλλων.

Και όταν τα μαβιά χρώματα απλώνονται επάνω στον Παγασητικό και την πόλη του Βόλου, είναι η ώρα των κλασικών, της Πορταριάς και της Μακρινίτσας. Ερχεσαι και επανέρχεσαι σε αυτήν την αρχέγονη εικόνα του Πηλίου, των αγέρωχων αρχοντικών στην πλαγιά με την απεριόριστη θέα προς τον κόλπο. Ενας πετροκτισμένος, χειροποίητος κόσμος σε αγκαλιάζει και σε ταξιδεύει προς την καρδιά του μυθικού όρους, που αυτή την εποχή πάλλεται κάτω από το χιόνι, στη σκιά των γλυπτών των γυμνών οξιών.

Ο Θεός έφτιαξε το Ζαγόρι σμιλεύοντας την πέτρα. Θεόρατοι βράχοι όπως οι Πύργοι της Αστράκας ή γραμμικά πετρώματα σαν σχέδιο καλού ζωγράφου στη χαράδρα του Βίκου ή καλοπελεκημένα αγκωνάρια που συναρμολογούν μεγαλόπρεπα αρχοντικά, εκκλησιές και κοντυλογραμμένα γεφύρια ή απλές πέτρες που συνθέτουν καλντερίμια λιτά ή σύνθετα όπως η περίφημη Σκάλα του Βραδέτου.

Καθώς οι Πύργοι της Αστράκας γεμίζουν το παράθυρό σου στο φημισμένο σε όλον τον κόσμο Aristi Mountain Resort (www.aristi.eu), σκέφτεσαι ότι, τελικά, η πέτρα είναι η ουσία του στέρεου ελληνικού τοπίου, ο σκελετός επάνω στον οποίο θεμελιώνονται οι φυσικές εικόνες, όπως η ζωγραφική χτίζεται πάνω στο σχέδιο. Αργότερα, από τον αυλόγυρο των Ταξιαρχών στο Μικρό Πάπιγκο –μιας εκκλησιάς καμωμένης από θραύσματα των πύργων που ορθώνονται επάνω από το κεφάλι σου –συνειδητοποιείς ότι, επιπλέον, η πέτρα είναι και το πιο ακριβές μέτρο της επιβλητικότητας του τοπίου.

Και το ίδιο το ξενοδοχείο είναι ένα νέο άνθος της πέτρας, απ’ όπου αρχίζουν να κατεβαίνουν οι σκεπασμένες με πλάκες σκεπές των σπιτιών της Αρίστης μέχρι την πλατεία με τα καφενεία, τον πλάτανο και το επίσης πέτρινο καμπαναριό. Από εδώ ξεκινά η ωραία διαδρομή μέχρι το Δίλοφο, κοινό τόπο των παλαιών γεφυριών. Τα πέτρινα τόξα εδώ στο Κεντρικό Ζαγόρι δεν ενώνουν μόνο τις όχθες των ρεμάτων και των ποταμών, αλλά και τους καιρούς και τις εποχές: γεφύρι του Κόκκορη, του καπετάν Αρκούδα, το μικρούλι του Αγίου Μηνά, το τρίτοξο του Πλακίδα ή Καλογερικό. Και το ίδιο το Δίλοφο φαντάζει πετροπελεκημένο, ένα από τα πλέον αυθεντικά σύνολα στη χώρα «πίσω από το βουνό» με το πιο σκληρό αλλά και πιο στέρεο τοπίο.

Χανιά, η πύλη ενός κόσμου μαγικού, αλλά και μια αυτόνομη προσωπικότητα, από τις πλέον έντονες στη Μεγαλόνησο, που, όπως έχουν πει, μας επιτρέπει να ονειρευόμαστε εδώ και τρεις χιλιάδες χρόνια. Προτού λοιπόν μπεις στις εσωτερικές διαδρομές του δυτικού άκρου της Κρήτης, πιάνεις την ατμόσφαιρα της περιήγησής σου από την άκρη του «μετώπου» των Χανίων, το Φρούριο Φιρκά, και διατρέχεις βήμα-βήμα το ενετικό πέταλο, μέχρι την άλλη άκρη του που σηματοδοτεί ο χαρακτηριστικός αιγυπτιακός φάρος, ίσως ο παλαιότερος στη Μεσόγειο.

Κομμάτια της καμπύλης, οι προσόψεις των καιρών που περνούν πάνω από τα κτίρια της προκυμαίας, δημιουργώντας το πιο εντυπωσιακό σκηνικό για να δώσει η πόλη την παράσταση της ζωής της που διαχέεται και κυλά στα στενά σοκάκια με τα διάσπαρτα μαχαιράδικα και τα άλλα καταστήματα, τη γραφική, σκεπαστή αγορά και απέναντί της, σε έναν δρόμο, το μαγαζί με την μπουγάτσα του Ιορδάνη, που είναι κατά παράδοση το «καλημέρα» των Χανίων. Οι αμαξάδες μπροστά στο τζαμί και μετά τα βενετσιάνικα αρσενάλια δίνουν την ξεχωριστή πινελιά στην ατμόσφαιρα της πόλης.

Με αυτό το χάδι του Κρητικού Πελάγους στο μάγουλο ανεβαίνεις στις Μαδάρες μέχρι να αισθανθείς την αύρα του Λιβυκού στους τόπους των αγριμιών. Πατάς στα βήματα των ανταρτών και του Ελευθερίου Βενιζέλου, ξεκινώντας από το σπίτι του στη Χαλέπα και μπαίνεις στο φαράγγι του Θερίσου. Ο δρόμος ελίσσεται ανάμεσα στα κάθετα τοιχώματα του φαραγγιού και μετά ανάμεσα στα σπίτια του χωριού και τα εστιατόρια με το αντικριστό στην αναμμένη φωτιά αρνί. Στα βήματα των ανταρτών ο δρόμος ανεβαίνει μέχρι τη Ζούρβα, το παρατηρητήριο του Βενιζέλου, τις Απειραθές και τον Βισαλόπορο των Μαδάρων. Απέναντι, μετά το χωριό Καράνου, ξεκινά ένας ακόμη δρόμος των ανταρτών, η Στράτα των Μουσούρων, που φτάνει μέχρι το οροπέδιο του Ομαλού.

* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 3 Δεκεμβρίου 2017.