Τα μεγάλα μυστικά του microfinance

Το κλισέ θέλει τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις να είναι η «ραχοκοκαλιά της ελληνικής οικονομίας». Αλλά δεν είναι μόνο το κλισέ, είναι και οι αριθμοί. Το 99% των επιχειρήσεων στην Ελλάδα είναι μικρές ή μεσαίες. Οι επιχειρήσεις αυτές αντιστοιχούν περίπου στο 75% των θέσεων εργασίας στη χώρα. Ενα άλλο κλισέ θέλει τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις να έχουν πληγεί περισσότερο από τις μεγάλες κατά την ύφεση των τελευταίων εννέα χρόνων. Είτε επειδή οι αγορές μετασχηματίζονται, συχνά βίαια, είτε επειδή το φορολογικό περιβάλλον γίνεται ολοένα και πιο ασφυκτικό, είτε επειδή η πρόσβαση σε τραπεζικό δανεισμό κατέστη εξαιρετικά δύσκολη, η μοιραία κατάληξη προς ένα ακόμη κλισέ φαντάζει αναπόφευκτη: «Η αγορά υποφέρει».

Τι μπορεί, όμως, να γίνει για όλα αυτά; Πώς μπορεί να ξεπεραστεί ένα τέτοιο αδιέξοδο; Προφανώς, μπορεί να έλθει η ανάπτυξη. Εως τότε, πρωτοβουλίες όπως το The People’s Trust του Ιδρύματος Αθανασίου Λασκαρίδη είναι εξαιρετικά πολύτιμες τόσο για την αγορά όσο και, τελικά, για την κοινωνική συνοχή στη χώρα. «Σε όλον τον κόσμο, όπως και στην Ελλάδα, αναδύονται διάφορες μορφές οικονομικής ενίσχυσης πέρα από τον κλασικό τραπεζικό δανεισμό: συμμετοχή στο μετοχικό κεφάλαιο, δανεισμός από ιδιώτες, κοινωνικός δανεισμός (peer lending) και crowdfunding. Με άλλα λόγια, αναζητούνται και εντοπίζονται λύσεις» λέει η Αγγελική Κοσμοπούλου, εκτελεστική διευθύντρια του ιδρύματος και μέλος του ΔΣ του The People’s Trust, εξηγώντας το πλαίσιο μέσα στο οποίο λειτουργούν.

Το The People’s Trust είναι η πρώτη στην Ελλάδα πρωτοβουλία τέτοιας φύσης που εστιάζει στη μικροχρηματοδότηση. Οπως αναφέρεται σχετικά και στην ιστοσελίδα του, «υποστηρίζει νεοσύστατες και υφιστάμενες μικρές επιχειρήσεις όλων των κλάδων, παρέχοντας υπηρεσίες επιχειρηματικής ανάπτυξης και μικροχρηματοδότησης μέχρι το ποσό των 10.000 ευρώ». Οπως εξηγεί η Αγγελική Κοσμοπούλου: «Ο βασικός στόχος του The People’s Trust είναι να συμβάλει αποτελεσματικά στην καταπολέμηση της ανεργίας στην Ελλάδα μέσα από την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας. Ο κόσμος αντιλαμβάνεται όλο και περισσότερο πως δεν υπάρχουν δουλειές, πως δεν μπορεί να περιμένει να προσληφθεί από τον ιδιωτικό ή τον δημόσιο τομέα, αλλά πρέπει να πάρει την κατάσταση στα χέρια του. Σε αυτήν τη συνθήκη απαντούμε».

Η μικροχρηματοδότηση (microfinance, όπως είναι πιο γνωστή ως όρος) συναντάται πρώτη φορά ως πρακτική φορέων στα τέλη της δεκαετίας του ’80, συνήθως σε χώρες που αντιμετωπίζουν οικονομικές κρίσεις και η πρόσβαση σε τραπεζικό δανεισμό είναι περιορισμένη. Επί της ουσίας, βοηθάει τους επιχειρηματίες είτε να εκσυγχρονίσουν την επιχείρησή τους είτε να βρουν κάποιο κεφάλαιο για να αναπτύξουν μια ιδέα που έχουν. Πώς λειτουργούν, όμως, όλα αυτά στην πράξη; «Σε μόλις οκτώ μήνες, σε συνεργασία με τους στρατηγικούς συνεργάτες μας υποστηρίξαμε περισσότερες από 60 μικρές επιχειρήσεις και βοηθήσαμε να δημιουργηθούν 125 νέες θέσεις εργασίας» περιγράφει η Αγγελική Κοσμοπούλου και καταλήγει: «Τα στατιστικά στοιχεία που έχουμε στη διάθεσή μας μάς δείχνουν πως κάθε νέα επιχείρηση που στηρίζουμε δημιουργεί κατά μέσο όρο 2,3 νέες θέσεις εργασίας. Υπολογίζουμε βάσιμα πως οι επιχειρήσεις αυτές θα φέρουν περισσότερα από 2 εκατ. ευρώ στην ελληνική οικονομία» καταλήγει.

Ποιες είναι, όμως, αυτές οι επιχειρήσεις; Προκειμένου να διαπιστώσει κάποιος πώς λειτουργεί η μικροχρηματοδότηση στην πράξη είναι σκόπιμο να δει κάποια συγκεκριμένα παραδείγματα. Είναι ενδεικτική η ιστορία της διαδρομής του Γιάννη Τρίμμη, ο οποίος δημιούργησε ένα μη αλκοολούχο ποτό που ονόμασε Holy Ginger. «Μετά τη γραφιστική, την υποκριτική, την κατασκευή επίπλων, σομπών και γεωδαιτικών θόλων και έπειτα από τρία χρόνια σε μια οικοκοινότητα, αποφάσισα να δώσω και σε άλλους τη χαρά να απολαύσουν το μαγικό τζιντζερόζουμο, ένα μη αλκοολούχο ποτό με τζίντερ, μέλι και λεμόνι» αφηγείται ο ίδιος και συνεχίζει: «Το timing ήταν καλό, καθώς υπάρχει διεθνώς μια τάση για τα λεγόμενα «φαρμακοτρόφιμα». Η δυσκολία ήταν ότι για να γίνει η ιδέα πράξη, εκτός από ιδρώτα, σκέψη και όραμα, χρειάζεται και κεφάλαιο. Για να έλξεις όμως το κεφάλαιο, πρέπει να έχεις υλοποιήσει σε μεγάλο βαθμό την ιδέα. Η κότα και το αβγό». Αυτό ακριβώς το κενό κάλυψε ένας φίλος του αρχικά και έπειτα η χρηματοδότηση που έλαβε από το The People’s Trust. Πλέον, έχοντας αναπτύξει το business plan του και ενταχθεί σε πρόγραμμα ενισχύσεων μέσω ΕΣΠΑ, επικεντρώνεται στην προώθηση του προϊόντος του στην Ελλάδα και στο εξωτειρκό. Οπως χαρακτηριστικά σημειώνει: «Μέσα στα επόμενα χρόνια θέλουμε σταδιακά να παράγουμε μόνοι μας τις πρώτες ύλες ή, όπου αυτό δεν είναι δυνατό, να δημιουργήσουμε προσωπικές σχέσεις με τους παραγωγούς και να γνωρίζουμε ακριβώς τον τρόπο με τον οποίο παράγεται η πρώτη ύλη μας. Υπάρχουν ακόμη πολλά να γίνουν μέσα από σκληρή και δημιουργική εργασία».

Για τον Βασίλη Στεργίου, το «μαγικό ποτό» ήταν η μπίρα. Εχοντας σπουδές ζυθολόγου στο Μόναχο και έχοντας εργαστεί για πολλά χρόνια ως υπεύθυνος παραγωγής σε μεγάλες ζυθοποιίες στην Αυστρία και στη Γερμανία, το 2013 λόγω της εργασίας της συζύγου του χρειάστηκε να επιστρέψει στην Ελλάδα. Και βεβαίως έπρεπε με κάποιον τρόπο να εργαστεί. «Πήρα την απόφαση να δημιουργήσω τη δική μου μικροζυθοποιία γιατί αυτό ξέρω να κάνω και είναι το πάθος μου. Μπορεί οι συνθήκες να μην ήταν ευνοϊκές, λόγω της κρίσης, αλλά ήμουν διατεθειμένος να πάρω το ρίσκο και έτσι τον Μάρτιο του 2016 η Μικροζυθοποιία Βάρης ξεκίνησε τη λειτουργία της» εξιστορεί το πώς έφτασε να παράγει τη δική του μπίρα. «Με τη μικροχρηματοδότηση που μου παρείχε το The People’s Trust μπόρεσα να αγοράσω τον εξοπλισμό που χρειαζόμουν για να μπορέσω να αναπτύξω την παραγωγή μου. Εκτός όμως από την οικονομική υποστήριξη, ο οργανισμός με βοήθησε και σε θέματα μάρκετινγκ και δικτύωσης» συνεχίζει. Πλέον, η «Μπίρα Στεργίου» είναι η μοναδική μπίρα στην Ελλάδα που δεν εμπλουτίζεται με τεχνητή προσθήκη ανθρακικού στη διάρκεια της εμφιάλωσης, αλλά με φυσική, ειδική τεχνική δημιουργίας ανθρακικού που παράγεται στην ωρίμανση στις φιάλες και επηρεάζει έτσι την υφή του αφρού της. «Ο έλληνας καταναλωτής «μαθαίνει» ακόμη τι σημαίνει αφιλτράριστος ζύθος. Είναι ωραίο να βλέπεις από κοντά πώς εξελίσσεται μια νέα τάση γευστικής προτίμησης, ακόμη και μέσα στην κρίση!» καταλήγει.

Ο Παναγιώτης Γκιόκας και ο Γιάννης Παππάς εστίασαν σε έναν άλλον τομέα –στην πολιτιστική διαχείριση. Ιδρυσαν την εταιρεία Mentor/Historic Routes στις αρχές του 2015. Σκοπός ήταν η διοργάνωση θεματικών περιηγήσεων γύρω από τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό σε συνδυασμό με βιωματικά workshops και σεμινάρια στην αρχαία Ελλάδα. Είχαν και οι δύο απασχοληθεί εθελοντικά στην ανάδειξη του αρχαιολογικού χώρου της Ελευσίνας και κάπως έτσι παρατήρησαν αυτό που ο Παναγιώτης Γκιόκας περιγράφει ως «κενό στη ζήτηση των ξένων ιδρυμάτων για υπηρεσίες που άπτονται του πολιτισμού και της εκπαίδευσης» και είδε σε αυτό «μια εξαίσια ευκαιρία». Επιπλέον, η Mentor συμμετέχει πλέον στο πρότζεκτ της Ελευσίνας ως πολιτιστικής πρωτεύουσας της Ευρώπης το 2021. Και υπάρχει μέλλον: «Στόχος μας είναι μέσα στην επόμενη πενταετία να αποτελέσουμε τον κύριο«broker»του πολιτιστικού/εκπαιδευτικού τομέα για φορείς και πανεπιστήμια του εξωτερικού. Ηδη έχουμε συνάψει αποκλειστική συνεργασία με τοHellenic AmericanUniversityτηςΑμερικής και τοHellenic AmericanCollegeπου προσφέρει τις υπηρεσίες του στην Ελλάδα, προσφέροντας σε Αμερικανούς, Αυστραλούς και γενικότερα αγγλόφωνους φοιτητές, θεματικές περιηγήσεις γύρω από τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό. Την ίδια στιγμή, υπάρχει ανοιχτός διάλογος με πανεπιστήμια της Ευρώπης (Ιταλία, Γερμανία, Μ. Βρετανία) και από τα μέσα του 2018 προβλέπεται άνοιγμα στις αγορές της Ρωσίας και της Κίνας».

Είναι σαφές ότι σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις δεν υπήρξε κάποιο μαγικό χέρι που να πήρε κάποιους ανθρώπους και την ιδέα τους και να τους έκανε πλούσιους. Η διαδικασία περιλαμβάνει κόπο, ευρηματικότητα, επαφή με την κάθε αγορά, συνεχή αναθεώρηση των προτεραιοτήτων και κυρίως λεπτομερή επιχειρηματικά σχέδια. Ωστόσο, σε κάθε περίπτωση, ακόμη κι αν υπήρχαν όλα τα παραπάνω, είναι ακριβώς αυτό το πρώτο διάστημα, η «κοιλάδα του θανάτου» όπως έχει επικρατήσει να λέγεται, οπότε λείπει το κεφάλαιο. Επομένως, όλες οι πρωτοβουλίες που εστιάζουν εκεί είναι σπουδαίες και αποδίδουν πολλαπλασιαστικά ωφέλη για μια κοινωνία σε κρίση.

* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino το Σάββατο 3 Ιουνίου 2017.