Υβρίδια στα όρια τέχνης και τεχνολογίας

Μπαίνεις σε μια κάψουλα και ο ρυθμός της καρδιάς σου συντονίζεται με μια αποικία μυκητικών μυκηλίων και επηρεάζει την κίνησή τους. Παραδίπλα, αν το επιθυμείς, μπορείς να δεις τη ροή των μηνυμάτων από τον λογαριασμό Twitter να προβάλλεται μέσα από 50 οθόνες-καθρέφτες ως η τρισδιάστατη αναπαράσταση της ψηφιακής του περσόνας. Είναι ηλίου φαεινότερο. Αυτή η έκθεση δεν έχει καμία σχέση με τις άλλες. Και αυτό επειδή τα «Υβρίδια: Στα όρια τέχνης και τεχνολογίας», στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών από τις 7 Νοεμβρίου, μας φέρνουν τις τελευταίες εξελίξεις από την τέχνη που συνομιλεί, συνυπάρχει και ενίοτε ταυτίζεται απόλυτα με την τεχνολογία, τον ακτιβισμό και την ποπ κουλτούρα. Αυτό δε που την καθιστά ένα απόλυτο must see είναι ότι διοργανώνεται σε συνεργασία με το καινοτόμο ερευνητικό και πολιτιστικό κέντρο νέων μέσων Ars Electronica του Λιντς της Αυστρίας, το οποίο αριθμεί 37 χρόνια λειτουργίας και έχει αναδείξει και βραβεύσει τεχνολογικές εφαρμογές και animations που περιλαμβάνουν τη Wikipedia, την Pixar αλλά και πολύ λιγότερο γνωστούς καινοτόμους επαγγελματίες ή και ερασιτέχνες. Παράδειγμα τρανταχτό: μία από τις φετινές χρυσές «Νίκες» (Golden Nicas) που απονέμονται, όπως κάθε χρόνο, σε νεωτεριστές δημιουργούς δόθηκε σε έναν 17χρονο που δημιούργησε ένα ηλεκτρονικό παιχνίδι για τον καρκίνο με γραφικά αισθητικής από τη μακρινή εποχή των 80s!

Μια πολύ καλή γεύση από τα πεπραγμένα της Ars Electronica θα πάρουμε, λοιπόν, μέσα από 15 «έργα» που θα δούμε στη Στέγη, ανάμεσά τους και δύο Ελλήνων, της Αφροδίτης Ψαρρά και του Μαρίνου Κουτσομιχάλη. «Εργα» με την αντισυμβατική έννοια του όρου, καθώς όπως υποδηλώνεται και στον τίτλο της έκθεσης και εξηγεί η επιμελήτρια Μανουέλα Ναβό «πρόκειται για μια έκθεση νέων μέσων που υπερβαίνει τα όρια μεταξύ τέχνης και επιστημονικής έρευνας». Αλλωστε, όπως συμπληρώνει ο συντονιστής της έκθεσης, Χρήστος Καρράς: «Η διεπιστημονικότητα συνυπάρχει με την υβριδική διαδικασία. Συχνά, στο πλαίσιο αυτής της συνύπαρξης, μιλάμε περισσότερο για τη διαδικασία παρά για το ίδιο το έργο τέχνης, το είδος του οποίου τελικά δεν μπορεί να προσδιοριστεί με ευκολία. Θέλουμε να διαρρήξουμε τους δεσμούς με τις παλιές θεωρήσεις γύρω από την τέχνη και να επαναπροσδιορίσουμε το έργο τέχνης».

Το «Ship Adrift» του Τζέιμς Μπριντλ είναι ένα έργο τέχνης που χρησιμοποιεί τον καιρό της περιοχής προκειμένου να οδηγήσει ένα πλοίο στα νερά ενός ψηφιακού ωκεανού.

Ολα τους, πλην ενός, έχουν κάποια στιγμή παρουσιαστεί στην Ars Electronica και περιμένουν το ελληνικό κοινό να διαδράσει μαζί τους, ακριβώς όπως συμβαίνει χρόνια τώρα στο Λιντς, την πόλη που το φιλοξενεί από τις απαρχές της δημιουργίας της. Μια πόλη βιομηχανική και αρκετά άχαρη για τα κεντροευρωπαϊκά δεδομένα, με 200.000 κατοίκους, όπου εφέτος οι ανήσυχοι εκπρόσωποι του «κλάδου» συναντήθηκαν στο πάλαι ποτέ Ταχυδρομείο της πόλης, Post City, στα μέσα Σεπτεμβρίου, και παρουσίασαν ή παρακολούθησαν στα 80.000 τ.μ. του τις τελευταίες εξελίξεις των νέων μορφών καλλιτεχνικής έκφρασης μέσα από την τεχνολογία και την επιστήμη. Είτε στην επιφάνειά του είτε στο λαβυρινθώδες και ατελείωτο υπόγειο καταφύγιό του, στα έγκατα του Post City, όπου εκτέθηκαν έργα εκτός ορίων και ταξινόμησης –από τρομπόνια τα οποία σε κάθε βαρύτονη νότα τους έβγαζαν τεράστιες μπουρμπουλήθρες, μέχρι την καταγραφή του τρόπου επικοινωνίας των μεδουσών.

Η Ars Electronica είναι μια διοργάνωση που φέρνει κοντά ανθρώπους σε διεπιστημονική συνύπαρξη και ώσμωση. Ξεκίνησε ως το όραμα ενός ανθρώπου, του δημοσιογράφου Χάνες Λιπολντσέντερ, ο οποίος δούλευε στη ραδιοτηλεόραση της Ανω Αυστρίας αλλά κάπου στα τέλη του ’70 διαπίστωσε ότι η επόμενη μεγάλη βιομηχανία της μικρής πόλης μετά τον σίδηρο και το ατσάλι θα μπορούσε να είναι η τεχνολογία και συγκεκριμένα οι υπολογιστές. Βρήκε, λοιπόν, έναν επιστήμονα και έναν μουσικό και έστησαν το πρώτο φεστιβάλ «ηλεκτρονικής τέχνης» το 1979 μαζί με μια μεγάλη, δημόσια μουσική εκδήλωση που πολύ ευχαρίστησε τους κατοίκους της πόλης και τον ίδιο τον δήμαρχο. Το φεστιβάλ άρχισε να διοργανώνεται κάθε δύο χρόνια και το 1987 καθιερώθηκαν τα βραβεία Ρrix Ars Electronica που απονέμονται εφεξής σε υβριδικούς καλλιτέχνες από όλον τον κόσμο, ενώ το 1997 δημιουργήθηκαν το Ars Electronica Center, κοινώς το μουσείο του φεστιβάλ, στις όχθες του ποταμού Δούναβη, όπου φιλοξενούνται μόνιμες και περιοδικές εκθέσεις, με μασκότ του μια ρομποτική φώκια, καθώς και το Ars Electronica Futurelab, το οποίο σύντομα άρχισε να ανιχνεύει και να στρώνει τον δρόμο για τις μελλοντικές δραστηριότητες του υπερδραστήριου πολιτιστικού κέντρου νέων μέσων.

«Υβρίδια: Στα όρια τέχνης και τεχνολογίας»: Στον εκθεσιακό χώρο και στην κεντρική είσοδο της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση, από 07.11.16 έως 15.01.17.

* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 16 Οκτωβρίου 2016