Πού μπορεί να σε ταξιδέψει ένα Νομπέλ; Αν είναι Λογοτεχνίας, παντού. Οι συγγραφείς και οι ποιητές είναι υπέροχοι συνταξιδιώτες σε μαγικά ταξίδια. Πόσες συνωμοτικές αποδράσεις στη μεγάλη θάλασσά μας, τη Μεσόγειο, πετύχαμε το εφετινό θέρος με τον Αλμπέρ Καμύ, τον Οδυσσέα Ελύτη, τον Γιώργο Σεφέρη: «Ανήκω σε μια χώρα μικρή. Ενα πέτρινο ακρωτήρι στη Μεσόγειο, που δεν έχει άλλο αγαθό παρά τον αγώνα του λαού του, τη θάλασσα, και το φως του ήλιου» είπε ο Σεφέρης στην ομιλία του στη Στοκχόλμη, στην τελετή απονομής του βραβείου Νομπέλ το 1963.
Ο αγώνας του λαού, το φως του ήλιου, η θάλασσα, η Κύπρος, η Τυνησία. Σε αυτή την τελευταία μάς ταξιδεύει τώρα ένα Νομπέλ, και μάλιστα Ειρήνης. Στα ρωμαϊκά ψηφιδωτά με τις σκηνές της καθημερινής ζωής που κυλά ειρηνικά· σαν σε ντοκιμαντέρ, στην Τύνιδα και στο Μουσείο Μπαρντό, αλλά και στο Αρχαιολογικό Πάρκο της Πάφου, με συνεκτική ουσία τη Μεσόγειο που την ταξιδεύουμε και μας ταξιδεύει.
Τα γιασεμιά ανθίζουν και εφέτος στην Τυνησία, εκεί από όπου ξεκίνησε η Αραβική Ανοιξη –τι και αν οι ξέχειλοι από μίσος άνθρωποι σπέρνουν κατά καιρούς αίμα στον δρόμο της. Το πνεύμα της Ανοιξης ζει, επιβραβεύεται και υποστηρίζεται από όλον τον πλανήτη. Και αυτό το Νομπέλ Ειρήνης στο Κουαρτέτο Εθνικού Διαλόγου της Τυνησίας, το οποίο δρομολόγησε τις δημοκρατικές εξελίξεις στη χώρα, έχει πραγματικό νόημα. Σε πείσμα των εφετινών πολύνεκρων τρομοκρατικών επιθέσεων στο Μουσείο Μπαρντό της Τύνιδας και σε κατάμεστη παραλία της τουριστικής πόλης Σους από τζιχαντιστές, ο λαός της Τυνησίας επιλέγει να κερδίσει σε Δημοκρατία και ζωή και να μη βυθιστεί στο χάος της ανθρωποσφαγής, όπως έγινε στη γειτονική Λιβύη, στην Αλγερία, στην Αίγυπτο και στη Συρία, εκεί όπου τα μνημεία και ο πολιτισμός θρυμματίζονται με βαριά σφυριά. Η Τυνησία γυρίζει σελίδα. Και τα υπέροχα ψηφιδωτά του Μουσείου Μπαρντό λάμπουν εκεί, στη θέση τους, σαν ένας ύμνος στο ιδανικό της ειρηνικής ζωής. Εκεί με ταξίδεψε το εφετινό Νομπέλ Ειρήνης, στο τραγούδι της ζωής που ψιθυρίζουν τα ρωμαϊκά ψηφιδωτά του Μουσείου Μπαρντό της Τύνιδας.
Πράγματι, αυτή είναι η ουσία της ειρήνης. Η συνύπαρξη τόσων διαφορετικών πολιτισμών μέσα σε ένα πραγματικό παλάτι στα προάστια της πρωτεύουσας της Τυνησίας, κάτω από τα περίτεχνα, ξυλόγλυπτα, ταβάνια. Σαν τα φιδωτά μονοπάτια συναντώνται οι κουλτούρες στη Μεσόγειο και περπατούν παράλληλα, διασταυρώνονται, παντρεύονται. Και εδώ συνυπάρχουν 3.000 χρόνια ο ιθαγενής καρχηδονιακός πολιτισμός, ο ρωμαϊκός, ο ισλαμικός, των Βανδάλων, των Εβραίων, των Χριστιανών, των Αράβων, με τους πιο σύγχρονους, τον τουρκικό και τον γαλλικό. Πραγματικό ψηφιδωτό.
Τα ψηφιδωτά είναι χαρά Θεού. Ναι, η Μεσόγειος είναι χαρά, με τους μύθους της, με τους θεούς της, με την καθημερινή, ενάλια κυρίως, ζωή της. Οι άνθρωποι αρμενίζουν στη θάλασσα και ψαρεύουν παρέα με τα δελφίνια που βουτούν αδιάκοπα δίπλα τους. Α, όλα τα ενάλια καλά φτάνουν στο τραπέζι, αλλά φαίνεται ότι το χταπόδι κατέχει ξεχωριστή θέση. Παρακολουθείς να το ψαρεύουν με ένα σωρό τρόπους. Ακόμη και με «παραγάδι». Ξέρετε, καλάρουν το παραγάδι με αμφορείς δεμένους στη «μάνα», στη σειρά, αντί για παράμαλλα με αγκίστρια. Τα χταπόδια προτιμούν πάντα για θαλάμια τα κεραμικά σκεύη. Και αμέσως τα κάνουν σπίτι τους μόλις τα βρουν στον βυθό. Και βέβαια, ανεβαίνουν στο σκάφος μαζί τους όταν ο ψαράς μαζεύει το «παραγάδι» του. Από τις ιδιαίτερες γεύσεις της Τυνησίας είναι το μαγειρεμένο με φλογάτη χαρίσα χταπόδι. Και ενώ οι άνδρες απασχολούνται στη θάλασσα, οι κυράδες καλλωπίζονται στο σπίτι. Από τα πλέον εντυπωσιακά ψηφιδωτά είναι εκείνο με το τελετουργικό ντύσιμο της κυρίας από την ακμάζουσα Καρχηδόνα. Η μία θεραπαινίδα κρατά το πανέρι με τα στολίδια και η άλλη τον καθρέφτη, για να βλέπει η κυρία ότι τα φορά σωστά και όμορφα. Μια σωστή Αφροδίτη, που κάνει την τουαλέτα της…
Στις γειτονιές της Αφροδίτης, λοιπόν, στην Πάφο της Μεγαλονήσου, λάμπουν εξίσου ο αγώνας του λαού, το φως του ήλιου και η θάλασσα. Αλλά και ο Θρίαμβος του Διονύσου. Αυτή είναι η κεντρική ψηφιδωτή παράσταση στον χώρο υποδοχής της Οικίας του Διονύσου (2ος-4ος αιώνας μ.Χ.), ειρηνική, γεμάτη κέφι και ενδιαφέρον, όπου εικονίζονται για πρώτη φορά οι οινοπαρμένοι, «Οι πρώτοι οίνον πίοντες» που τρεκλίζουν μεθυσμένοι. Και μετά, σαν σκηνές σινεμά, οι μύθοι, ο Διόνυσος και η Ακμή, ο Ικάριος και οι βοσκοί, ο Ποσειδώνας και η Αμυμώνη, ο Πύραμος και η Θίσβη, ο Ιππόλυτος και η Φαίδρα, ζευγάρια-σύμβολα, όμως πάνω απ’ όλα στέκει αυτό του Απόλλωνα και της Δάφνης. Ο θεός ειρωνεύτηκε τον Ερωτα γιατί μεταχειρίζεται τόξο και βέλη που δεν ταιριάζουν σε παιδικά χέρια, αλλά στα δικά του, τα επιδέξια, τα αντρίκεια. Ο Ερωτας του έστειλε ένα βέλος και ο Απόλλωνας κυνηγούσε ασταμάτητα τον πόθο του στα δάση. Οταν πλησίασε πολύ τη Νύμφη Δάφνη, εκείνη άρχισε να μεταμορφώνεται στο ευωδιαστό δέντρο για να μην υποκύψει στον έρωτα του Απόλλωνα. Ακριβώς αυτή η στιγμή αποτυπώνεται στο υπέροχο ψηφιδωτό. Αν έχουν δύναμη ακόμη τα ποτάμια να ανοίγουν νέους δρόμους στη Γη και τα ψηφιδωτά να χαράζουν αισθαντικά μονοπάτια που διασταυρώνονται στη Μεσόγειo των μεγάλων πολιτισμών, τότε θα περνούν εκείνοι καλά κι εμείς καλύτερα…
* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 18 Οκτωβρίου 2015
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
