Βαθιές ρυτίδες, μαύροι κύκλοι και κατακόκκινα μάτια. Αυτή ήταν η –όχι και τόσο κολακευτική –εικόνα της καγκελαρίου Μέρκελ μετά το τέλος της Συνόδου Κορυφής των ηγετών της Ευρωζώνης την προηγούμενη Δευτέρα. Δεκαεπτά ώρες διαπραγμάτευσης ήταν σίγουρα πολλές. Οι πιατέλες με τα φρέσκα φρούτα και το ψητό κοτόπουλο με πουρέ που σερβιρίστηκαν δεν μπορούσαν να κάνουν και θαύματα. Ο Γερούν Ντάισελμπλουμ, αν και έμοιαζε εξίσου ταλαιπωρημένος με τη Μέρκελ, ομολόγησε ότι κατάφερε να κοιμηθεί κάποιες ώρες, ενώ ο Αλέξης Τσίπρας, που φάνταζε περισσότερο ακμαίος από τους υπόλοιπους, σύμφωνα με τις παραπολιτικές στήλες ήταν τόσο κουρασμένος και εκνευρισμένος που έφυγε ξεχνώντας να χαιρετήσει τον Φρανσουά Ολάντ αλλά και τον Νίκο Αναστασιάδη.
Ηταν λογικό η «ολονυχτία» των ηγετών να σχολιαστεί ποικιλοτρόπως. Ετσι, για παράδειγμα, η γερμανική εφημερίδα «Die Welt» έκανε λόγο για την προσηλωμένη καγκελάριο που κατάφερε να ανταποκριθεί επάξια στα καθήκοντά της. Σημειωτέον, η ίδια η Μέρκελ έχει δηλώσει παλαιότερα ότι διαθέτει δυνατότητες αντάξιες μιας καμήλας –συσσωρεύει δυνάμεις, τις οποίες χρειάζεται βέβαια να αναπληρώσει μετά.
Αν προσπεράσουμε τις «υπερφυσικές» δυνατότητες της καγκελαρίου, το ερώτημα τίθεται: είναι σωστό να παίρνει κανείς αποφάσεις έχοντας στερηθεί ύπνο; Η απάντηση του καθηγητή Μάικλ Τσι, διευθυντή του Κέντρου Γνωστικής Νευροεπιστήμης της Ιατρικής Σχολής Duke-NUS στη Σιγκαπούρη, είναι αποστομωτική, καθώς παρομοιάζει τις μεταμεσονύχτιες διαπραγματεύσεις με βασανιστήριο. «Είναι ένας απαίσιος τρόπος να παίρνεις αποφάσεις» προειδοποιεί, προσθέτοντας πως «η ικανότητα να στρέφεις και να κρατάς την προσοχή σου σε ένα σημείο, όπως και το να αντιστέκεσαι στη διάσπασή της, μειώνεται όταν έχεις στερηθεί ύπνο. Οι συνθήκες αυτές είναι αναντίστοιχες της λήψης πολύ σοβαρών αποφάσεων που επηρεάζουν εκατομμύρια ανθρώπους. Αλλά αυτό το πρότυπο των ολονύχτιων συναντήσεων ακολουθείται εδώ και χρόνια. Είναι μια τακτική να αδυνατίζεις την απέναντι πλευρά μέχρι κυριολεκτικά να συνθηκολογήσει». Ο ερευνητής του ινστιτούτου Future of Humanity του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης Aντερς Σάντμπεργκ πηγαίνει ένα βήμα παραπέρα με μια ενδιαφέρουσα αναλογία: «Εφόσον δεν θα ήθελες να διαπραγματευτείς πιωμένος, τότε γιατί να θέλεις να διαπραγματευτείς μένοντας ξάγρυπνος; Οταν κάποιος προσπαθεί να «ανακατέψει την τράπουλα» με την ελπίδα ότι θα βγει από πάνω εξαιτίας της εξάντλησης του αντιπάλου, θα πρέπει να αρνηθείς να συμμετάσχεις στο παιχνίδι: όλοι χάνουν από αποφάσεις που λαμβάνονται με τέτοιον τρόπο».
Και τα λεγόμενά του έρχεται να επιβεβαιώσει μια σύντομη αναδρομή σε μεγάλα ατυχήματα που συντάραξαν την ανθρωπότητα και συνδέονται με την έλλειψη ύπνου. Πρώτα πρώτα στη λίστα φιγουράρουν το Τσερνόμπιλ αλλά και το ατύχημα του «Exxon Valdez» στην Αλάσκα.
ΗΕλενα Τσιόλκα, ψυχίατρος και μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Ερευνας Υπνου, εξηγεί στο ΒΗΜAgazino: «Η έλλειψη ύπνου επηρεάζει αρνητικά την ικανότητά μας ως προς τη λήψη αποφάσεων. Εχει διαπιστωθεί ότι ο επικλινής πυρήνας, μια περιοχή του εγκεφάλου μας που ασχολείται με την προσδοκία ανταμοιβής, ενεργοποιείται περισσότερο κατά τη διάρκεια παιγνίων τζόγου όταν ο παίκτης παίρνει ριψοκίνδυνες αποφάσεις σε κατάσταση έλλειψης ύπνου. Τι σημαίνει αυτό; Οτι ο άυπνος παίκτης έχει αυξημένες προσδοκίες ότι θα κερδίσει, είναι δηλαδή περισσότερο αισιόδοξος, ακόμη και αν οι πιθανότητες είναι εναντίον του». Μάλιστα, σύμφωνα με την ίδια, τα άτομα σε κατάσταση στέρησης ύπνου χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να ανταποκριθούν σε ηθικά διλήμματα, γεγονός που τους δυσκολεύει στο να αποφασίσουν το σωστό.
«Στην κατάσταση της αϋπνίας, εκτός από σκέλος των γνωστικών και ανώτερων νοητικών λειτουργιών που μερικώς διαταράσσεται, υπάρχει και η επίδραση των ενδογενών ουσιών (π.χ. κατεχολαμίνες) που υπερεκκρίνονται για να νικήσουν το φυσικό αίσθημα της υπνηλίας και της κόπωσης και που επηρεάζουν την –ιδεωδώς –κατάσταση νηφαλιότητας υπό την οποία επιτελείται πιο σωστά η κριτική λειτουργία του εγκεφάλου» συμπληρώνει η Ελενα Τσιόλκα, τονίζοντας πως έχει διαπιστωθεί από σχετικές έρευνες ότι η υπνική αποστέρηση οδηγεί σε μεγαλύτερη ευερεθιστότητα και πρόσμειξη συναισθηματικών και συγκινησιακών παραμέτρων στις αντιδράσεις μας, στην αντίληψη της πραγματικότητας και εν τέλει στις αποφάσεις που παίρνουμε.
Τουτέστιν ο ύπνος αποτελεί μια απαραίτητη διαδικασία για την αποκατάσταση των λειτουργιών του εγκεφάλου, για την εμπέδωση της μνήμης και γενικότερα για την ξεκούραση του οργανισμού σύμφωνα με τους επιστήμονες. «Ο ανθρώπινος οργανισμός είναι μια μηχανή που δουλεύει ακατάπαυστα καταναλώνοντας ενέργεια. Αυτά τα αποθέματα ενέργειας δεν είναι ανεξάντλητα, γι’ αυτό χρειαζόμαστε κατά διαστήματα ανάπαυση για να ξαναγεμίσουμε, όπως λέμε, τις μπαταρίες μας. Αυτή την έννοια έχει ο καθημερινός νυxτερινός ύπνος, η ανάπαυση τα Σαββατοκύριακα και οι διακοπές» επιβεβαιώνει στο ΒΗΜΑgazino και ο παθολόγος και διδάκτορας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών Αναστάσιος Σπαντιδέας, τονίζοντας ότι τα άτομα που δεν δίνουν την ευκαιρία στον οργανισμό τους να ξεκουραστούν τη νύχτα με έναν καλό ύπνο διατρέχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να νοσήσουν από καρδιαγγειακά νοσήματα, υπέρταση, Αλτσχάιμερ, σακχαρώδη διαβήτη και άλλα. «Επίσης, το προσδόκιμο επιβίωσης των ατόμων που απολαμβάνουν έναν καλό καθημερινό νυχτερινό ύπνο είναι σαφώς μεγαλύτερο από αυτό των ατόμων που πάσχουν ή εθίζονται στην αϋπνία» καταλήγει.
Σε ένα ενδιαφέρον άρθρο στην εφημερίδα «Τhe Times» ο δημοσιογράφος Eντ Κόνγουεϊ κάνει μια ενδιαφέρουσα ιστορική αναδρομή αναφέροντας ότι ο Χιου Ντάλτον, πρώτος μεταπολεμικός υπουργός Οικονομικών στη Βρετανία, προκειμένου να αντέχει την εποχή εκείνη τις μεταμεσονύχτιες διαπραγματεύσεις έκανε χρήση σπιντ και ότι ο εμβληματικός οικονομολόγος Τζον Μέιναρντ Κέινς χρησιμοποιούσε κάποιο είδος βαρβιτουρικού, όταν διαπραγματευόταν το μεταπολεμικό δάνειο της Βρετανίας από τις ΗΠΑ. Ο Εντ Κόνγουεϊ τελικά φτάνει στους σημερινούς ηγέτες της Ευρωζώνης, οι οποίοι, σύμφωνα με τις πηγές του, στις πρόσφατες διαπραγματεύσεις δεν χρησιμοποίησαν κάτι δυνατότερο από απλό καφέ ή στη χειρότερη περίπτωση λίγη δόση από μπράντι. Ο ίδιος δημοσιογράφος ωστόσο αναφέρει χαριτολογώντας ότι εκείνη την Κυριακή οι δανειστές μας ίσως είχαν κάνει χρήση κάποιου «εκδικητικού ψυχεδελικού». Αυτό όμως είναι μια άλλη, μεγάλη, πολιτική συζήτηση.

* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 19 Ιουλίου 2015

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ