Κάποιοι λένε ότι είναι παράφρων, η πρωτοποριακή έρευνά του όμως έχει ήδη τραβήξει το ενδιαφέρον δισεκατομμυριούχων της Σίλικον Βάλεϊ. Ο Ομπρι ντε Γκρέι είναι μια καλτ φυσιογνωμία της βιογεροντολογίας (όπως ονομάζεται το επιστημονικό πεδίο που ασχολείται με την επιμήκυνση της ανθρώπινης ζωής). Ισως υπέρ το δέον καλτ.
Το physique του 52χρονου βρετανού βιολόγου παραπέμπει ταυτόχρονα σε μεσαιωνικό καλόγερο και μέλος της αμερικανικής ροκ μπάντας των ZZ Top. Είναι αυτό το ευμέγεθες άγριο μούσι που εκτείνεται σχεδόν στο ύψος του στήθους του και που, όπως έγραφε πρόσφατα η Ρόζι Κίντσεν στους «Sunday Times» (η οποία είχε την τύχη να το εκτιμήσει ιδίοις όμμασιν), «τον κάνει να μοιάζει είτε σαν ιδιοφυΐα είτε σαν φρενοβλαβή».
Για όσους δεν είχαν την τύχη να ακούσουν για αυτόν, ο Ομπρι ντε Γκρέι είναι γνωστός εξαιτίας του ασίγαστου μίσους του για το γήρας. Θεωρεί ότι είναι η πιο επικίνδυνη μάστιγα για την ανθρωπότητα και είναι κάτι παραπάνω από αποφασισμένος να μην απαγγείλει ποτέ τους στίχους του T. Σ. Ελιοτ «Γερνώ… γερνώ… Γυρισμένους του παντελονιού τους πάτους θα φορώ» (από το «Ερωτικό τραγούδι του Τζ. Αλφρεντ Προύφροκ»).
Ξεκινώντας προ ετών μια ομιλία του στο διεθνές φόρουμ παρουσίασης ιδεών TED (του οποίου είναι τακτικός θαμώνας), ο Ντε Γκρέι, με T-shirt και χοντρό λαστιχάκι στα μαλλιά, ρωτάει έμπλεος αφελείας αν υπάρχει κάποιος στο ακροατήριό του που είναι υπέρ της ελονοσίας. Η ερώτηση είναι σαφώς ρητορική και έτσι προχωρά με σθένος στην επόμενη: «Υπάρχει κάποιος που δεν είναι σίγουρος αν η ελονοσία είναι κάτι καλό ή κακό;».
Μόλις σιγουρεύεται αυτάρεσκα ότι πάλι κανείς δεν έχει σηκώσει το χέρι του, λέει με το ανεπαίσθητο, λίγο «εστέτ», ψεύδισμά του: «Ωραία! Θεωρούμε την ελονοσία κάτι κακό εξαιτίας ενός κοινού χαρακτηριστικού της με το γήρας… Γιατί σκοτώνει ανθρώπους! Η ειδοποιός διαφορά ανάμεσά τους είναι ότι το γήρας σκοτώνει σημαντικά περισσότερους ανθρώπους!». Ο Ντε Γκρέι δηλώνει πεπεισμένος ότι μπορούμε να εξουδετερώσουμε ή να αντιστρέψουμε όλα αυτά που μας κάνουν να γερνούμε (το βιβλίο του «Ending Aging: The Rejuvenation Breakthroughs That Could Reverse Human Aging in Our Lifetime», εκδ. St. Martin’s Press, που εξέδωσε το 2008, είναι απότοκο αυτής της γρανιτένιας επιστημονικής πεποίθησης) και βέβαια χλευάζει ανηλεώς την ανθρωπότητα για τη φαταλιστική παράδοσή της σε αυτό που ο ίδιος αποκαλεί «pro-aging trance» (σε ελεύθερη απόδοση «κατάσταση ύπνωσης στην οποία αναπόφευκτα οδηγεί η άνευ όρων αποδοχή του γήρατος»).
Ο Ομπρι ντε Γκρέι γεννήθηκε στο Λονδίνο το 1963. Ο πατέρας του έφυγε από το σπίτι στο Τσέλσι προτού ο ίδιος έρθει στον κόσμο. Η μητέρα του ήταν μια εκκεντρική καλλιτέχνις που ζούσε νοικιάζοντας ένα δεύτερο σπίτι στο Τσέλσι. Δεν της άρεσε ιδιαίτερα ο συγχρωτισμός με τα άλλα ανθρώπινα όντα και ενθάρρυνε τον γιο της να ασχοληθεί με πεδία στα οποία η ίδια δεν είχε την παραμικρή κλίση: τη φυσική και τα μαθηματικά. Στο Κέιμπριτζ ο Ομπρι σπούδασε Πληροφορική και σκόνταψε επάνω στη μετέπειτα σύζυγό του, την κατά 20 χρόνια μεγαλύτερή του αμερικανίδα γενετίστρια Αντελέιντ Κάρπεντερ (όταν την πρωτοπλησίασε, της ζήτησε απλώς να «δικαιολογήσει την ύπαρξή της»). Δεν άργησε να ανακαλύψει πως ούτε η Αντελέιντ ούτε οι άλλοι βιολόγοι είχαν ασχοληθεί ποτέ με το πρόβλημα της γήρανσης. Θορυβημένος, άλλαξε πεδίο και το 2000 ολοκλήρωσε το δικτατορικό του στη Βιολογία στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ. Την ίδια χρονιά μετακόμισε στη γη της κατασκευασμένης «αθνητότητας», την Καλιφόρνια, και άρχισε να θέτει σε εφαρμογή τη μεγαλεπήβολη επιστημονική ουτοπία του.
Στη δικτατορική διατριβή του, ο αιρετικός βρετανός βιολόγος ασχολήθηκε με τον τρόπο με τον οποίο μερικές μεταλλάξεις στο μιτοχονδριακό DNA αρκούν για να οδηγήσουν τον οργανισμό στη γήρανση. Το μιτοχονδριακό DNA είναι, σύμφωνα πάντα με τον Ντε Γκρέι, ένα από τα επτά ζητήματα που πρέπει να επιλυθούν προκειμένου να αποφύγουμε τη συνοδευτική του γήρατος κατάρρευση της υγείας που οδηγεί στην αναπόφευκτη βόλτα προς το πορθμείο του Αδη. Σε κάποια από τα επτά αυτά ζητήματα η έρευνα έχει ήδη πραγματοποιήσει σημαντικά βήματα. Για παράδειγμα, η θεραπεία με τα βλαστοκύτταρα υπόσχεται να λύσει το πρόβλημα της απώλειας χρήσιμων κυττάρων (με τις κλινικές δοκιμές να βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη, π.χ. για τη νόσο του Πάρκινσον). Ομως o Ντε Γκρέι στο ερευνητικό ινστιτούτο του SENS (Strategies for Engineered Negligible Senescence) στην Καλιφόρνια, στο οποίο είναι επικεφαλής, προτιμά να εστιάζει σε πιο «παραμελημένες» περιοχές, όπως είναι η αντιμετώπιση της συσσώρευσης «μοριακών σκουπιδιών» μέσα και έξω από το κύτταρο, που οδηγεί σε μια σειρά παθήσεων οι οποίες σχετίζονται με το γήρας (π.χ. αθηροσκλήρωση και ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας, η πρώτη αιτία τύφλωσης των ηλικιωμένων). Ο ίδιος καταθέτει στους «Sunday Times» (ρουφώντας, όπως το συνηθίζει, το βασικό ελιξίριο του εγκεφάλου του, μια παγωμένη μπίρα): «Εχουμε αναπτύξει μια μέθοδο ώστε να εντοπίζουμε βακτήρια τα οποία έχουν ένζυμα που διασπούν τις άχρηστες ουσίες. Τώρα θέλουμε να το δοκιμάσουμε σε διαφορετικούς τύπους κυττάρων, θέλουμε να το δοκιμάσουμε σε κύτταρα ποντικών».
Ο Ομπρι ντε Γκρέι δεν φιλοδοξεί να γίνει απλώς ένας σύγχρονος ζαρωμένος Τιθωνός (ο σαγηνευτικός νεανίας της μυθολογίας που ο Δίας έκανε αθάνατο, κατόπιν προτροπής της ερωτοχτυπημένης Ηούς, η οποία δυστυχώς ξέχασε να του ζητήσει να τον διατηρήσει και νέο). Δεν θέλει απλώς να φτάσει στο έσχατο γήρας, θέλει την αιώνια νεότητα. Αντιλαμβάνεται πρωτίστως τη γήρανση σαν ένα σφάλμα της μηχανικής, επιμένει ότι είναι ζήτημα φυσικής, όπως στη μηχανική του αυτοκινήτου. Oπως δηλαδή ένα αυτοκίνητο φθείρεται με το πέρασμα του χρόνου, έτσι ακριβώς συμβαίνει και με το ανθρώπινο σώμα. Οπως ένα παλιό αυτοκίνητο μπορεί να πάει στο συνεργείο και να επανέλθει στην πρώιμη νιότη του, έτσι ακριβώς και εμείς. Πρόκειται για ένα δελεαστικότατο πρότζεκτ που θα φέρει τα πάνω κάτω στη βιογεροντολογία: δεν υπόσχεται απλώς ότι θα ζήσουμε για 1.000 χρόνια (εκτός βέβαια και αν μας χτυπήσει λεωφορείο ή κεραυνός), αλλά θα είμαστε και σε άριστη κατάσταση (δηλαδή με ολοκαίνουργια ελαστικά). Στο πρότζεκτ αυτό ο Ντε Γκρέι θα αφιερώσει ολόκληρη τη ζωή του.
Διόλου περίεργο ότι η Σίλικον Βάλεϊ είναι εκείνη που θα πάρει στα σοβαρά τον νεοχίπη βρετανό βιολόγο-οραματιστή που ψάχνει να θεραπεύσει το γήρας (άλλωστε το 2013 η ίδια η Google ιδρύει την Calico για να πατάξει τον θάνατο, ενώ ο Λάρι Ελισον, ιδρυτής της εταιρείας software Oracle και πέμπτος στη λίστα με τους πιο πλούσιους ανθρώπους του πλανήτη, «επενδύει» εκατομμύρια δολάρια στην έρευνα για την καταπολέμηση των παθήσεων που σχετίζονται με τη γήρανση). Το χρήμα έχει αρχίσει να εισρέει στην έρευνα του SENS από δισεκατομμυριούχους που κυνηγούν την αιώνια ζωή (ο ίδιος ο Ντε Γκρέι «έβαλε» τα τρία τέταρτα από τα 15 εκατομμύρια δολάρια που «τσέπωσε» πουλώντας τα δύο σπίτια που είχε η μητέρα του στο Τσέλσι). Ηδη 6 εκατομμύρια δολάρια έχουν έρθει από τον Πίτερ Τιλ, ιδρυτή του Paypal και βασικό επενδυτή του Facebook, και μικρότερα ποσά από άλλα μεγάλα κεφάλαια εταιρειών ανάπτυξης λογισμικού και δικτύων στην Καλιφόρνια. Θα χρειαστεί όμως αγώνας δρόμου για να ανεβρεθούν και άλλα· ο ίδιος γυρίζει τον κόσμο μιλώντας –και προκαλώντας –σε συνέδρια.
Εξω όμως από την προστατευτική φυσαλίδα της Σίλικον Βάλεϊ, οι επικριτές του Ντε Γκρέι παρατάσσονται για μάχη. Από τη μία εκείνοι που δεν πιστεύουν ότι αυτό που ονειρεύεται είναι πιθανό, από την άλλη εκείνοι που δεν πιστεύουν ότι αυτό που ονειρεύεται είναι επιθυμητό. Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν κυρίως επιστήμονες όπως ο κορυφαίος βρετανός νευροβιολόγος Κόλιν Μπλέικμορ, ο οποίος θεωρεί «ταβάνι» για την ανθρώπινη ζωή τα 120 χρόνια και περιγράφει το επιστημονικό έργο του Ντε Γκρέι ως απύθμενα «αφελές» και «σαχλό». Στην έτερη κατηγορία ανήκουν εκείνοι που τρέμουν τις ολέθριες παρενέργειες που θα έχει μια αποτελεσματική θεραπεία του γήρατος: τον υπερπληθυσμό, το βλάσφημο τέντωμα του προσδόκιμου ζωής, τις συνταξιοδοτικές παροχές για εκατομμύρια συνταξιούχους-τζόβενα.
Για πολλούς ο Ντε Γκρέι, που δεν φορά ποτέ εσώρουχο και δηλώνει ανοιχτά πολυγαμικός (καθότι συγκατοικεί στην Καλιφόρνια με την 26χρονη φίλη του ενώ η σύζυγός του είναι στο Κέιμπριτζ και κάμποσες ακόμη «φίλες» είναι διάσπαρτες σε άλλα σημεία του πλανήτη), προσπαθεί ίσως υπερβολικά να είναι αντισυμβατικός. Ο ίδιος αποπειράται να δώσει μια απάντηση σε σχετική ερώτηση που του θέτει η Ρόζι Κίντσεν στους «Sunday Times»: «Θα το έθετα διαφορετικά: αναζητώ καταστάσεις όπου η σύμβαση κρατάει τους ανθρώπους πίσω. Στην επιστήμη, βασική επιδίωξη πρέπει να είναι πάντα η αντισυμβατικότητα: στόχος του επιστήμονα είναι να ανήκει όσο πιο συχνά γίνεται στη μειονότητα του ενός. Εχω λοιπόν αναπτύξει τη συνήθεια να παρατηρώ πράγματα τα οποία κάνουν οι άνθρωποι και δεν έχουν και πολύ νόημα, όπως το ότι φορούν εσώρουχο». Η Ιστορία θα δείξει αν ο κύριος Ομπρι ντε Γκρέι είναι ιδιοφυΐα ή αν είναι φρενοβλαβής. Ή –γιατί όχι; –και τα δύο.

* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 12 Ιουλίου 2015

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ