Βαθιές αναπνοές κόντρα στο μνημόνιο

Αν αναρωτιέστε τι σχέση μπορεί να έχει η γιόγκα με την κατάσταση της Ελλάδας της κρίσης θα σας παραπέμψουμε στο site του BBC όπου πριν από μερικές ημέρες αναρτήθηκε βίντεο με τίτλο «The Greeks turning to yoga to cope with hard times» («Οι Ελληνες στρέφονται στη γιόγκα για να αντιμετωπίσουν τους δύσκολους καιρούς»). Το ρεπορτάζ του βρετανικού μέσου φιλοξένησε νεαρούς, ως επί το πλείστον, Αθηναίους, οι οποίοι λαμβάνουν μέρος στα ειδικά anti-stress yoga μαθήματα που πραγματοποιούνται στο Ρομάντσο, κάποιες δεκάδες μέτρα από την Ομόνοια, συνήθως δύο φορές την εβδομάδα.

Οσοι μίλησαν στην κάμερα είπαν πόσο τους έχει βοηθήσει να καταπολεμήσουν το άγχος που τους έχουν προκαλέσει η οικονομική ανασφάλεια και η ατμόσφαιρα αβεβαιότητας (σε μια χώρα όπου τα τελευταία χρόνια οι διαγνώσεις κατάθλιψης έχουν διπλασιαστεί) η συμμετοχή τους στη social yoga –ονομάστηκε έτσι γιατί δεν έχουν συγκεκριμένη τιμή τα μαθήματα, αφήνεις όσα χρήματα θέλεις.

Αρκετό καιρό τώρα η γιόγκα, κοινωνική ή μη, έχει κληθεί να συμβάλει στην ηρεμία και στην πνευματική καθαρότητα όλο και περισσότερων στρεσαρισμένων Ελλήνων. Εχει γίνει απαραίτητη, κάτι παραπάνω από μια περαστική μόδα. Οι πιο παρατηρητικοί θα έχουν προσέξει τις αφίσες σε διάφορες περιοχές που καλούν σε ομαδικές συνεδρίες γιόγκα, συχνά σε εξωτερικό χώρο, δωρεάν ή με πολύ χαμηλό αντίτιμο. Υπάρχει όμως κάτι που διαχωρίζει τη γιόγκα από τις παροδικές αθλητικές τάσεις τύπου CrossFit και TRX: η συγκεκριμένη πρακτική αποκτά κατά κανόνα φανατικούς θιασώτες, οι περισσότεροι από τους οποίους ισχυρίζονται ότι τους έχει αλλάξει τη ζωή.

Δεν υπάρχει τίποτε παράλογο σε αυτό. Η γιόγκα, μια πανάρχαια πρακτική με πνευματική, σωματική και ψυχική διάσταση, έχει τις ρίζες της στην Ινδία και πρεσβεύει την ένωση της ψυχής με τον Θεό, μέσω συγκεκριμένων μεθόδων, κυρίως του διαλογισμού. Στον 19ο και 20ό αιώνα φημισμένοι γιόγκι μετάδωσαν το μήνυμά της στην Αμερική. Τη δεκαετία του ’80 άρχισε να γίνεται γνωστή στον δυτικό κόσμο ως μέθοδος ολοκληρωμένης γυμναστικής. Με τα χρόνια, ξεθώριασε η πιο πνευματική πλευρά της, εκείνη που θεωρεί στόχο την ηθική τελείωση του ανθρώπου –μάλιστα μία από τις έξι πιο σημαντικές σχολές της ινδουιστικής φιλοσοφίας ονομάζεται γιόγκα. Ερευνες έχουν συνδέσει τη γιόγκα με ευεργετική επίδραση στην αντιμετώπιση ασθενειών όπως ο καρκίνος, η σχιζοφρένεια, η καρδιοπάθεια και το άσθμα, χωρίς ωστόσο να αποδειχτεί ποτέ κάτι τέτοιο επιστημονικά.

Η Νίκη Χάγια, διευθύντρια σύνταξης στην ιστοσελίδα ladylike.gr και δασκάλα πλέον της γιόγκα, παραδέχεται: «Εκανα πρώτη φορά γιόγκα πριν από δέκα χρόνια, τότε το έβλεπα καθαρά σαν γυμναστική και αποφάσισα να το δοκιμάσω επειδή δεν μου άρεσε η αεροβική άσκηση. Πήρα πρώτη φορά μέρος σε μάθημα σε ένα συνοικιακό γυμναστήριο. Γρήγορα κατάλαβα ότι πρόκειται για κάτι παραπάνω από απλή μέθοδο γυμναστικής, ότι είναι τρόπος ζωής. Για μένα το πιο ωραίο είναι να προσαρμόζεται η κάθε asana, η κάθε στάση δηλαδή, στο σώμα του ανθρώπου και όχι το αντίθετο. Γι’ αυτό, παρότι έχω περάσει από αρκετά συστήματα, πάντα είχα μια ιδιαίτερη αδυναμία στη hatha, τη «μαμά» γιόγκα (σ.σ.: διαδοχή στάσεων σε καθεμία από τις οποίες μένεις για αρκετές αναπνοές). Οταν θέλω να ενεργοποιηθώ με κάτι πιο δυναμικό κάνω vinyasa yoga (σ.σ.: μια δημοφιλής και αρκετά γνωστή μέθοδος είναι και η ashtanga)».

Για τη νεαρή δημοσιογράφο η κρίση έχει συντελέσει στην αυξημένη δημοφιλία της γιόγκα τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα. «Στη γιόγκα η αναπνοή παίζει πολύ σημαντικό ρόλο. Η σωστή αναπνοή βοηθά να οξυγονώνεται ο εγκέφαλος και νιώθεις καλύτερα, σε κάνει ακόμη και να αισθάνεσαι πιο αισιόδοξος. Είναι σαν να βγαίνεις από τον μικρόκοσμό σου και να βλέπεις τα πράγματα πιο σφαιρικά. Επίσης, ας μην ξεχνάμε ότι είναι εύκολο να κάνεις γιόγκα, είναι οικονομικός τρόπος εκγύμνασης, ένα στρωματάκι χρειάζεται μόνο και υπάρχουν τόσα δωρεάν μαθήματα». Οσον αφορά τον εαυτό της, σε ένα πράγμα την έχει πραγματικά βοηθήσει πολύ η γιόγκα. «Στη γιόγκα έχουμε κάποιες αρχές, μία από αυτές λέγεται ahimsa και είναι η μη βία. Αυτή η αρχή της γιόγκα με έχει βοηθήσει κυρίως γιατί κηρύττει πως πρέπει πρώτα να αγαπήσεις τον εαυτό σου, να μην είσαι βίαιος απέναντί του και μετά αντίστοιχα να φέρεσαι με σεβασμό και χωρίς βία σε όλους τους υπόλοιπους».

Φυσικά, δεν μιλάμε για ένα ελληνικό φαινόμενο. Υπολογίζεται πως έχουν ξεπεράσει τα 250 εκατομμύρια παγκοσμίως οι άνθρωποι που ασχολούνται με τη γιόγκα.

Στις ΗΠΑ αποτελεί πλέον βιομηχανία με τζίρο που πλησιάζει τα 30 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως. Αν υπάρχει μια συχνή παρεξήγηση σχετικά με τη γιόγκα, αυτή είναι ότι πρόκειται για αποκλειστικά γυναικεία ενασχόληση (αν και έρευνες δείχνουν πως το 80% των γιόγκι είναι πράγματι γυναίκες). Ετσι νόμιζε παλιά και ο Αθηναίος Αναστάσης Τζανής που ζει έντεκα χρόνια τώρα στο εξωτερικό –τα τελευταία εννέα στη Βρετανία. «Αυτή τη στιγμή δουλεύω ως κλινικός διατροφολόγος (atnutrition.org) και ως δάσκαλος γιόγκα, ξεκίνησα να ασχολούμαι παράλληλα και με τα δύο πριν από πεντέμισι χρόνια. Πιο πριν εργαζόμουν στον τομέα των χρηματοοικονομικών για δώδεκα χρόνια. Εκείνη η δουλειά είχε πάρα πολύ στρες, ένιωθα πως έχανα την υγεία μου. Πριν έρθω σε επαφή με τη γιόγκα νόμιζα ότι είναι άσκηση για γυναίκες. Κάποιος μου πρότεινε να ασχοληθώ με την acro yoga, η οποία συνδυάζει και ακροβατικά, και μου φάνηκε πως αυτό ήταν μια πρόκληση, χρειαζόταν να είσαι δυνατός. Ξεκίνησα τη γιόγκα και είδα πόσο καλό μου έκανε, αρχικά στην ψυχολογία μου. Οταν απολύθηκα από μια εταιρεία, πήρα την απόφαση να μην επιστρέψω στα χρηματοοικονομικά και αφοσιώθηκα στη διατροφολογία και στη γιόγκα». Δεν είναι ο μόνος. Υπάρχουν πολλές αντίστοιχες περιπτώσεις νεαρών επαγγελματιών που παράτησαν αγχώδεις θέσεις εργασίας προκειμένου να ασχοληθούν με κάτι που θεωρούσαν πιο ουσιαστικό.

Η στροφή προς τη γιόγκα ήταν ολοφάνερη και στις εκδηλώσεις που πραγματοποιήθηκαν τον περασμένο μήνα προς τιμήν του εορτασμού της Παγκόσμιας Ημέρας Γιόγκα (21 Ιουνίου) που έχει καθιερώσει ο ΟΗΕ. Στη Θεσσαλονίκη, στη Νέα Παραλία, εκατοντάδες οπαδοί της γιόγκα έκαναν χαιρετισμούς στον ήλιο με θέα τον Θερμαϊκό. Δεν είναι φυσικά όλοι χαρούμενοι με αυτή την εξέλιξη. Η ελληνική Εκκλησία εξέδωσε πρόσφατα την εξής ανακοίνωση: «Στο πλαίσιο του σεβασμού της θρησκευτικής ελευθερίας, η οποία στην Ελλάδα είναι συνταγματικώς κατοχυρωμένη και σεβαστή, αλλά και της ποιμαντικής της ευθύνης για την αποφυγή δημιουργίας κλίματος θρησκευτικού συγκρητισμού, με αφορμή την πρόσφατη καθιέρωση από τον ΟΗΕ της 21ης Ιουνίου ως «Παγκόσμιας Ημέρας Γιόγκα», η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος υπενθυμίζει στο χριστεπώνυμο πλήρωμα ότι η «γιόγκα» αποτελεί θεμελιώδες κεφάλαιο της θρησκείας του Ινδουισμού, έχει ποικιλομορφία σχολών, κλάδων, εφαρμογών και τάσεων και δεν αποτελεί είδος γυμναστικής. Ως εκ τούτου, η «γιόγκα» τυγχάνει απολύτως ασυμβίβαστη με την ορθόδοξη χριστιανική πίστη μας και δεν έχει καμία θέση στη ζωή των χριστιανών».

Πρόκειται βεβαίως για αστειότητες, καθότι εδώ και πολλά χρόνια η γιόγκα έχει αποσυνδεθεί, στη συνείδηση του mainstream κοινού τουλάχιστον, από τις πνευματιστικές, ινδουιστικές ρίζες της. Η πιο συχνή κριτική που δέχεται η γιόγκα πια εστιάζει αλλού. Πολλοί ισχυρίζονται πως, ενώ υποτίθεται ότι ακόμη και σαν μέθοδος σωματικής άσκησης θα έπρεπε να σε ωθεί σε μια εσωτερική διεργασία, έχει καταλήξει σε παιχνίδι ανταγωνισμού για το τέλειο κορμί. Με την άνθηση μάλιστα των social media, έχει επικρατήσει ένας συνήθης ναρκισσισμός, καθώς πολλοί προσπαθούν να κάνουν σωστά τις στάσεις για να ανεβάσουν κατόπιν μια selfie στο Instagram παρά για να νιώσουν το σώμα τους και να έρθουν σε επαφή με τον εαυτό τους. Υπάρχει όμως και μια άλλη παγίδα στην οποία πέφτουν συχνά πολλοί γιόγκι και κυρίως οι άνθρωποι που τη διδάσκουν. Παίρνουν τον εαυτό τους πολύ στα σοβαρά νομίζοντας ότι επιτελούν κάποιο κοινωνικό έργο, ότι κάνουν κάτι πολύ βαθύ. Βλέποντας πάντως τη φωτογραφία της Λούμπα Σουμέικο, μοντέλου από την Ουκρανία και φαν της γυμνής γιόγκα, στο εξώφυλλο του BHMAgazino, όλα τα επιχειρήματα κατά της γιόγκα αποδυναμώνονται. Αυτή την εικόνα την τράβηξε ο σύντροφός της, ο νορβηγός φωτογράφος Πέτερ Χέγκρε.

Ο πρώτος πραγματικά διάσημος καλλιτέχνης που προσπάθησε να μυήσει το παγκόσμιο κοινό στα οφέλη της γιόγκα είναι ο Στινγκ, καθώς δεκαετίες τώρα έχει εντρυφήσει στα μυστικά της φιλοσοφίας της και έχει φωτογραφηθεί πολλές φορές στις αγαπημένες του στάσεις, συνήθως παρέα με τη γυναίκα του, Τρούντι Στάιλερ. Σχεδόν είκοσι χρόνια ασχολείται με τη γιόγκα και το σουπερμόντελ των 90s Κρίστι Τέρλινγκτον. Η σταθερά πανέμορφη αμερικανίδα αποδίδει τη νεανικότητα των 46 χρόνων της στη συγκεκριμένη πρακτική και έχει μάλιστα βάλει την υπογραφή της σε σειρά ρούχων και αξεσουάρ ειδικά για γιόγκι. Ο Μάθιου Μακ Κόναχι και ο Ρόμπερτ Ντάουνι Τζούνιορ αποτελούν επίσης αφοσιωμένους οπαδούς της γιόγκα, το ίδιο και ο Ανταμ Λεβίν, τραγουδιστής του συγκροτήματος Maroon 5.

Η Τζένιφερ Ανιστον έχει δηλώσει πολλές φορές ότι χάρη στη γιόγκα αισθάνεται πανέτοιμη να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες της ζωής. Με γιόγκα διατηρούν την αξιοζήλευτη φιγούρα τους η Ζιζέλ, η Ναόμι Γουότς και η Γκουίνεθ Πάλτροου. Στην Ελλάδα φανατικός της γιόγκα (τη διδάσκει μάλιστα) είναι ο ηθοποιός Αντώνης Φραγκάκης. Αδυναμία σε αυτή τη μέθοδο γυμναστικής έχει και η Ζέτα Δούκα. Με ashtanga yoga (και δασκάλα την Ελευθερία Λαγουδάκη) προθερμαίνει ο Δημήτρης Παπαϊωάννου τους ερμηνευτές που συμμετέχουν στις παραστάσεις του.

* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 12 Ιουλίου 2015