Ακόμη και οι τυμπανοκρουσίες τους διέθεταν μια κομψότητα. Υπό τους ζωντανούς ήχους του Rebonds για σόλο κρουστά του Ιάννη Ξενάκη σε μια κατάμεστη αίθουσα του Bozar στις Βρυξέλλες, η Ξένια Καλπακτσόγλου μαζί με τον Poka-Yio και τον Βασίλ Τσερεπανίν του Visual Culture Research Center από το Κίεβο της Ουκρανίας παρουσιάστηκαν επί σκηνής για να παραλάβουν το βραβείο ECF Princess Margriet για τον πολιτισμό για το έτος 2015. «Διότι ξεχώρισαν για την ποιότητά τους, το θάρρος και το όραμά τους» επεσήμανε η πριγκίπισσα Laurentien, πρόεδρος του ολλανδικού πολιτιστικού ιδρύματος European Culture Foundation (ECF) και ανιψιά της έτερης πριγκίπισσας Margriet, η οποία έδωσε το όνομά της στην τιμητική διάκριση που θεσμοθετήθηκε το 2008 σε συνεργασία με το υπουργείο Παιδείας, Πολιτισμού και Επιστημών και το υπουργείο Εξωτερικών της Ολλανδίας. Η Margriet ήταν εκείνη που έδωσε και τα βραβεία στους δικαιούχους τους τη βραδιά της απονομής. Πολλές οι πριγκίπισσες λοιπόν σε μια τελετή με όλη την επισημότητα που ταιριάζει στο στάτους τους αλλά και όλη τη διακριτική, σχεδόν αόρατη, πολυτέλεια που επιβάλλει η καλβινιστική καταγωγή τους. Στη μέση οι εκπρόσωποι από την Ελλάδα και η Ουκρανία, δύο χώρες στο επίκεντρο βίαιων κοινωνικοπολιτικών αναταράξεων που αν μη τι άλλο καταφέρνουν να αναδεικνύουν «τολμηρά πολιτιστικά ιδρύματα». Στο Κίεβο η κολεκτίβα του Visual Culture Research Center, που λειτουργεί από το 2008, επιδίδεται σε καλλιτεχνικό ακτιβισμό και λειτουργεί ως πλατφόρμα επικοινωνίας ανάμεσα σε καλλιτέχνες και ακαδημαϊκούς για να διοχετεύσει τη διάθεση για αλλαγή που εκδηλώθηκε στις διαδηλώσεις της πλατείας Μάινταν του Κιέβου, ενώ στην Αθήνα η Μπιενάλε επαναπροσδιορίζει το σχεδόν πανομοιότυπο διεθνώς μοντέλο της διετούς καλλιτεχνικής διοργάνωσης και γίνεται πεδίο φιλοξενίας για συζήτηση περί πολιτισμού και αυτο-οργάνωσης. Μια άτυπη και μια τύποις Agora με κοινό τους στοιχείο τη διάθεση να μετατρέψουν τον παθητικό επισκέπτη σε άμεσα εμπλεκόμενο.
Από αριστερά: Poka-Υio και Ξένια Καλπακτσόγλου, πριγκίπισσα Margriet της Ολλανδίας, πριγκίπισσα Laurentien της Ολλανδίας, Κάθριν Γουότσον, διευθύντρια του ECF, Γκέργκιν Τάνερ, πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου του ECF και γενικός διευθυντής του Istanbul Foundation for Culture and Arts, και Βασίλ Τρερεπανίν, επικεφαλής του VCRC

Να γιατί η πενταμελής επιτροπή που επιλέγει τους νικητές από τις προτάσεις που κατατίθενται κάθε χρόνο από 35 εξέχοντα πρόσωπα της τέχνης και του πολιτισμού διεθνώς κατέληξε σε αυτές τις δύο πρωτοβουλίες –γιατί αναδεικνύουν «πώς ο πολιτισμός μπορεί να ενώσει διαφορετικές κουλτούρες και κοινότητες» όπως είπε η εκπρόσωπος της επιτροπής Ρανά Ζινσίρ Τσελάλ από το Columbia Global Centers της Τουρκίας. Πάντως από όλες τις ομιλίες που ακούστηκαν εκείνη τη βραδιά ξεχωρίζω για άλλη μια φορά εκείνη του τόσο χαρισματικού dandy Ανταμ Σίμτζικ, καλλιτεχνικού διευθυντή της επερχόμενης documenta 14. Καθώς είχε κληθεί να μιλήσει για την ελληνική βράβευση, αναφέρθηκε στο ιστορικό της Μπιενάλε και έφερε έντονα ελληνικό άρωμα στην αίθουσα Horta Hall όταν έκανε μνεία στον ποιητή «της αβύσσου» Γιώργο Βασιλείου-Μακρή, τον διοργανωτή του Συνδέσμου Αισθητικών Σαμποτέρ Αρχαιοτήτων (ΣΑΣΑ), ο οποίος είχε συντάξει το 1944 την προκήρυξη για την ανατίναξη του Παρθενώνα (ένα κείμενο του «καταστατικού» της Destroy Athens, της πρώτης Μπιενάλε της Αθήνας το 2007). Το κυριότερο βέβαια ήταν ότι ανακοίνωσε για πρώτη φορά επίσημα κάτι που ήδη γνωρίζαμε ανεπίσημα. Οτι δηλαδή «η Μπιενάλε της Αθήνας θα είναι ένας εκ των συνεργατών της documenta 14 στην Αθήνα» και ότι πιστεύει πολύ σε αυτή τη συνεργασία.

Στο μεταξύ για να υπάρξει συνεργασία πρέπει να υπάρξει και Μπιενάλε. Ο Σίμτζικ έκανε κλήση για αλληλεγγύη και υποστήριξη της Μπιενάλε προκειμένου να συνεχίσει το έργο της. Τα 25.000 ευρώ που συνοδεύουν κάθε βραβευμένο με το Princess Margriet Αward είναι ένα φιλικό χτύπημα στην πλάτη, οπότε οι διοργανωτές της Μπιενάλε θα πρέπει να περιμένουν μια γερή χειραψία και –γιατί όχι; –μια ζεστή αγκαλιά από άλλους φορείς για να καταφέρουν να πραγματοποιήσουν την επόμενη Μπιενάλε τον Σεπτέμβριο που μας έρχεται. Το βραβείο δεν είναι πανάκεια. «Το βραβείο μάς έδωσε μια σπρωξιά προς τα εμπρός τη στιγμή που είχαμε σταματήσει αποκαρδιωμένοι και σκεφτόμασταν αν πρέπει αλλά και αν μπορούμε πια να συνεχίσουμε» λέει ο Poka-Yio. «Συχνά μας καταβάλλουν η περιρρέουσα μισαλλοδοξία και η τοξική γκρίνια τη στιγμή που μόνο με συνεργασία θα βγούμε από αυτή την εφιαλτική κινούμενη άμμο που έχουμε πέσει. Οταν βλέπεις πως υπάρχουν στο εξωτερικό άτομα και ιδρύματα που αναλύουν, αναγνωρίζουν και υποστηρίζουν το έργο σου, τότε παίρνεις μια βαθιά ανάσα. Είναι ένα σταθερό κράτημα για να πιαστείς και να συνεχίσεις. Ενα μικρό βήμα μπροστά».

* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino τo Μ. Σάββατο 11 Απριλίου 2015

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ