Ο Χριστός στην τέχνη

Στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο ο Ιησούς είναι φιλικός με τις γυναίκες και τους φτωχούς. Στο κατά Ιωάννην είναι προσανατολισμένος λιγότερο στην κοινωνική και οικονομική πραγματικότητα και περισσότερο στην εσωτερική σοφία. Στην τέχνη προτιμάται θριαμβευτής, ευγενής και ίσως συχνότερα στον σταυρό του μαρτυρίου.

Υπάρχουν όμως και διάφοροι που τόλμησαν να τον απεικονίσουν διαφορετικά. Και καθεμιά από τις παραλλαγές έχει αντιμετωπιστεί με οργή, εκδικητικότητα, διώξεις. Οταν ο Ρόναλντ Χάρισον ζωγράφισε τον Χριστό μαύρο, το απαρτχάιντ βρισκόταν στο ζενίθ του. Ηταν το 1962 και ο δικός του Ιησούς δεν διέθετε ένα τυχαίο πρόσωπο αλλά εκείνο του Αλμπερτ Λουτούλι, προέδρου του παράνομου Αφρικανικού Εθνικού Κογκρέσου (είχε κηρυχθεί εκτός νόμου από την κυβέρνηση της Νότιας Αφρικής), στον οποίο είχε απονεμηθεί το Νομπέλ Ειρήνης το 1960. Οι δε στρατιώτες στα πόδια του ήταν «ο αρχιτέκτονας του απαρτχάιντ», πρωθυπουργός της Νότιας Αφρικής Χένρικ Φερβούρντ, και ο πρώην υπουργός Δικαιοσύνης Τζον Βόρστερ. Ο Χάρισον συνελήφθη και βασανίστηκε εξαιτίας του συγκεκριμένου έργου, το οποίο απαγορεύτηκε στη Νότια Αφρική. Σήμερα έχει επιστραφεί στην πατρίδα του δημιουργού του και ένα αντίγραφο του πίνακα είναι αναρτημένο στο Nelson Mandela Foundation.

Ο καναδός γλύπτης Τίμοθι Σμαλτζ, ο οποίος δημιουργεί έργα θρησκευτικού περιεχομένου, δεν επεδίωκε ούτε να προκαλέσει ούτε να στηλιτεύσει όταν Τον φαντάστηκε άστεγο, τυλιγμένο σε μια κουβέρτα, ξαπλωμένο πάνω σε ένα παγκάκι. «Δεν είναι ειρωνικό;» διερωτήθηκε ο καλλιτέχνης όταν καθεδρικοί ναοί σε Καναδά και Αμερική αρνήθηκαν να εκθέσουν το γλυπτό του. «Ο Χριστός δεν είχε σπίτι και ήταν ο φτωχότερος όλων μας». Αν το σεμνό και ταπεινό αυτό γλυπτό απορρίφθηκε με διακριτικότητα, δεν συνέβη βεβαίως το ίδιο με το έργο του ούτως ή άλλως «αιρετικού» καλλιτέχνη Αντρές Σεράνο. Το «Piss Christ» (1987) ήταν αυτό ακριβώς που μαρτυρά ο τίτλος του: μια φωτογραφία του Εσταυρωμένου βουτηγμένη στα ούρα του καλλιτέχνη. Ποιος είδε τους οργισμένους χριστιανούς και δεν τους φοβήθηκε… Ο γερουσιαστής Τζέσι Χελμς ξεκίνησε σταυροφορία για να κοπεί ο προϋπολογισμός του National Endowment for the Arts, το οποίο είχε χρηματοδοτήσει τον Σεράνο, ενώ πρόσφατα στη Γαλλία οι φύλακες της γκαλερί όπου είχε αναρτηθεί το έργο δέχθηκαν απειλές κατά της ζωής τους και σημειώθηκαν χτυπήματα με σφυρί από τέσσερις «πιστούς» οι οποίοι κατέστρεψαν το έργο, όπως εξάλλου συμβαίνει σχεδόν κάθε φορά που εκτίθεται.

* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 5 Απριλίου 2015