Δίον, «σεμνά κλιτύς Ολύμπου»

Το δράμα αναδύεται πάντα από τους πιο ειδυλλιακούς τόπους. Και το Δίον είναι από τα πιο όμορφα και ατμοσφαιρικά αρχαιολογικά πάρκα που μπορεί να περιδιαβάσει ο επισκέπτης με άκρα αγαλλίαση και άφατη χαρά. Γιατί το δράμα δεν είναι ένα σκοτεινό βάραθρο λύπης, αλλά μια φωτεινή ορχήστρα παιδείας. Τουλάχιστον όπως το δίδαξαν οι μεγάλοι αρχαίοι έλληνες τραγικοί, προεξάρχοντος του Ευριπίδη, ο οποίος αυτοπροσώπως προλόγισε εδώ τις «Βάκχες» του στην πρεμιέρα τους στο θέατρο του Δίου. Αναλογιστείτε μόνο ότι η πολιτεία των Αθηναίων, κάπου τριάντα αιώνες πριν, είχε μεριμνήσει για τα «θεωρικά», τη χορηγία προς τους φτωχούς πολίτες για να πληρώσουν το εισιτήριο για το θέατρο και να μη μείνουν αμέτοχοι αυτής της σπουδαίας παιδείας. Και πράγματι οι τραγικοί και οι σατυρικοί ποιητές κατέθεσαν στην ορχήστρα μεγάλες αλήθειες, εφάμιλλες ή και πιο προχωρημένες από τις λαμπρές ιδέες των φιλοσόφων. Ο Ευριπίδης έχει πει ότι «δεν υπάρχει τίποτα βέβαιο στην ανθρώπινη ζωή γιατί κανένας δεν ζει όπως αυτός θα ήθελε», αλλά «πάνω στην ελπίδα πρέπει οι σώφρονες να στηρίζουν τη ζωή τους».

«Ξέρετε, το πάθος είναι δύσκολα διαχειρίσιμο» είπε κάποτε ο ανασκαφέας του Δίου, διευθυντής του Μουσείου της Ακρόπολης τώρα, Δημήτρης Παντερμαλής. Και οι γυναίκες των κλιτύων του θεϊκού βουνού πίστευαν ότι ο Ορφέας, που ξεκινούσε με τη γλυκόλαλη λύρα ανά χείρας από το θεατρικό πλατανόδασος των Λειβήθρων για να απλώσει τα μυστήριά του στις σκιερές χαράδρες, έπαιρνε τον νου των ανδρών τους και τον έστρεφε στα πάθη. Και παθιάστηκαν και αυτές εναντίον του, τον μίσησαν θανάσιμα και τον διαμέλισαν. Μετά έπλυναν τα ματωμένα χέρια τους στο επίσης ειδυλλιακό φαράγγι του Ορλιά, στον ποταμό Ελικώνα, που κατεβαίνει με χίλια τσαλίμια –μικρούς και μεγάλους καταρράκτες και λιμνούλες όπου κάποτε λούζονταν οι Νύμφες και τώρα οι θερινοί περιηγητές –από τις κορυφές του Ολύμπου. Ο ζωηρός ποταμός δεν άντεξε το ανοσιούργημα και κρύφτηκε κάτω από τη γη. Βγήκε ξανά στο φως στο Δίον, κατακόκκινος, με το όνομα πια Βαφύρας.

Σαν αρτηρίες του δράματος ο Βαφύρας το μεταφέρει και το απλώνει μέσα στο αρχαιολογικό πάρκο. Το νερό είναι που δημιουργεί την ατμόσφαιρα και τον χαρακτήρα του αρχαιολογικού πάρκου. Ακόμη και η μουσική του Ορφέα ακουγόταν εδώ, από μια ύδραυλι, ένα μοναδικό αρχαιολογικό εύρημα, το καμάρι του Μουσείου του Δίου. Η ύδραυλις, μουσικό όργανο του 1ου αιώνα μ.Χ., λειτουργούσε με αέρα, ο οποίος περνούσε μέσα από δοχείο με νερό για να εξισορροπηθεί η πίεση και να φτάσει στους 40 χάλκινους αυλούς οι οποίοι «τραγουδούσαν».

Το αρχαίο μουσικό όργανο βρέθηκε στο οικοδομικό τετράγωνο που ονομάστηκε «Τομέας Υδραύλεως». Αλλά δεν χωρίζουν μόνο οι αρχαιολόγοι σε τομείς το Δίον. Το χωρίζει και ο Βαφύρας και οι περιηγητές περνούν πάνω από γεφύρια για να κρατήσουν γερά το νήμα της περιήγησής τους στον αρχαιολογικό χώρο. Ετσι φτάνουν στις Μεγάλες Θέρμες του τέλους του 2ου αιώνα μ.Χ. και μένουν με την απορία τι είναι αυτό το μικρό δάσος των πεσσίσκων που βλέπει. Ηταν το «υπόκαυστον», που πάνω σε αυτόν τον κάναβο των πεσσίσκων στηρίζονταν τα κτίρια με τα χλιαρά και τα θερμά λουτρά. Ζεστός αέρας από την καύση ξύλων κυκλοφορούσε ανάμεσα στους πεσσίσκους και ζέσταινε το δάπεδο των λουτρών. Και όπως κάθε σπα που σέβεται τον εαυτό του, έχει και την κολυμπήθρα με το ψυχρό λουτρό.

Αλλά υπάρχουν και πραγματικά άλση στο Δίον με πολλά είδη δέντρων. Δίπλα στην είσοδο του αρχαιολογικού χώρου υπάρχει μεγάλη πηγή και γύρω της απλωνόταν το ιερό άλσος των Μουσών. Η αρχαία παράδοση ήθελε τις κόρες του Διός και της Μνημοσύνης να γεννιούνται εδώ στην Πιερία. Η λατρεία του πατέρα των θεών και των Μουσών ήταν κοινή και στα εν Δίω Ολύμπια, όπου ο Ευριπίδης δίδαξε τις «Βάκχες» του, κάθε ημέρα ήταν αφιερωμένη και σε μία κόρη του Δία. Και τα άφθονα νερά έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην ίδρυση του ιερού, καθώς το υγρό στοιχείο ήταν βασικό συστατικό των λατρειών που είχαν να κάνουν με τα καιρικά φαινόμενα, τη φύση, τη γονιμότητα και την ίαση.

Την πρώτη φορά που πήγα στο Δίον μου έκανε εντύπωση μια θαλασσινή βάρκα μέσα σε μια λίμνη. Φωτογράφιζα ξανά και ξανά αυτή την ασυνήθιστη εικόνα με φόντο τις κορυφές του Ολύμπου. Τα νερά των πηγών του Δίου ενίσχυαν τον Βαφύρα, ο οποίος ήταν πλωτός και τα σκάφη έφταναν ακολουθώντας τον ρουν του ως τον Θερμαϊκό κόλπο. Στα νερά εκείνης της λιμνούλας καθρεφτίζεται και ένα δικό μου, μικρό, δράμα. Ηταν η αρχή των περιηγήσεών μου στην Πιερία με σύντροφο τον Τάκη Σφήκα. Τις συνεχίσαμε για είκοσι τόσα χρόνια, δύο και τρεις φορές κάθε χρόνο. Αλλά ο Τάκης έφυγε για το μεγάλο ταξίδι πριν από λίγους μήνες και άφησε εμένα ορφανό στις περιηγήσεις μου στην Πιερία και πολλά σχέδιά μας απραγματοποίητα. Ας είναι κοντά του όλοι οι προστάτες άγιοι των οδοιπόρων στο ταξίδι του.

Οι αρχαίοι βασιλιάδες της Μακεδονίας ήθελαν πάντα βοηθούς τους θεούς στο πλευρό τους και σεμνύνονταν τις κλιτύς του θεϊκού βουνού που στέκει πάνω από το Δίον, όπως και ο αθάνατος τραγικός ποιητής. Ο Αλέξανδρος, προτού εκστρατεύσει στην Ανατολή, έστησε μια τεράστια σκηνή με 100 ανάκλιντρα στον ελεύθερο χώρο μπροστά από το θέατρο και περιποιήθηκε αυτοπροσώπως τους στρατηγούς του και τους πρεσβευτές των ελληνικών πόλεων σε ένα βασιλικό συμπόσιο. Για το στράτευμα διοργάνωσε θεατρικούς αγώνες και έκανε μεγαλόπρεπη θυσία στους ολύμπιους θεούς στο ιερό του Διός. Από εδώ μπορούσε πιο εύκολα η ιερή τσίκνα να φτάσει ως την κατοικία των θεών, στις ορατές από το Δίον κορυφές του Ολύμπου, περνώντας πάνω από τα άλση των Μουσών.

* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 01 Μαρτίου 2015