Το άλλο Ισραήλ

Πόσο εύκολο είναι να αρνείσαι το «δίκαιο» του πολέμου σε έναν λαό που αναπνέει με το όπλο στο χέρι; Να αναπτύσσεις αντιμιλιταριστική δράση σε μια κοινωνία όπου οι σχολικές εκδρομές των μαθητών γίνονται σε στρατόπεδα; Να εκφράζεις την αλληλεγγύη σου σε έναν λαό ο οποίος έχει ταυτιστεί από τη στρατηγική της προπαγάνδας με «απειλή» για τη χώρα σου; Να διαδηλώνεις ενάντια στη στρατιωτική μηχανή της χώρας σου υπό τον φόβο των ακροδεξιών ομάδων και της διαπόμπευσής σου ως «αντιπατριώτη»; Καθόλου εύκολο.

Το να μιλάς για ειρήνη και δικαιοσύνη στο κράτος του Ισραήλ, που εθίζεται καθημερινά όλο και περισσότερο στη βία και θεωρεί τον αφανισμό ενός άλλου λαού προϋπόθεση για τη δική του ύπαρξη, δεν είναι καθόλου ανώδυνη επιλογή. Είναι υπαρκτή όμως. Και κάποιοι την κάνουν.

Τον τελευταίο μήνα, καθώς εξελίσσονταν οι επιχειρήσεις του ισραηλινού στρατού στη Λωρίδα της Γάζας με βαρύ φόρο αίματος –πλησιάζει τους 2.000 παλαιστίνιους νεκρούς –σε μεγάλο τμήμα της διεθνούς κοινής γνώμης αναζωπυρώθηκαν αντιισραηλινά αισθήματα. Η σφοδρότητα των επιθέσεων εναντίον ενός ως επί το πλείστον άμαχου πληθυσμού ήταν τέτοια που προκάλεσε ρήγματα ακόμη και στη σχέση με τον πλέον παραδοσιακό σύμμαχο του Ισραήλ, τις ΗΠΑ, και όξυνε τον κριτικό λόγο ενός αρκετά μετριοπαθούς διεθνούς οργανισμού, όπως ο ΟΗΕ. Αυτό που ξέρουμε για το Ισραήλ είναι τα βίντεο της ντροπής με τους ακροδεξιούς να ζητωκραυγάζουν «Δεν έχει σχολείο αύριο στη Γάζα, δεν υπάρχουν άλλα παιδιά», τον επιθετικό εποικισμό του στη Δυτική Οχθη, την πανίσχυρη πολεμική μηχανή του, τον ακραίο σιωνισμό του και τις ιδεοληψίες των υπερορθόδοξων Εβραίων περί «θεϊκής βούλησης».

Αυτό που δεν ξέρουμε είναι το «άλλο Ισραήλ», το Ισραήλ του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του αγώνα για ειρηνική συνύπαρξη με τους γειτονικούς λαούς. Το χειρότερο είναι ότι δεν το ξέρουν στην ίδια του τη χώρα, αφού είναι καταδικασμένο σε μια άτυπη «καραντίνα» και αποκλεισμένο από τον δημόσιο λόγο. Ωστόσο υπάρχει, σχεδόν από τα πρώτα χρόνια της συγκρότησής του ως κράτος, μια μειοψηφία, αρχικά ισχνή, αλλά σταδιακά αυξανόμενη, η οποία αντιστέκεται στα πολεμικά κελεύσματα και αναπτύσσει μια πλούσια δράση, τόσο σε επίπεδο θεωρητικής παραγωγής και πολιτικών ιδεών όσο και σε επίπεδο ενεργού ακτιβισμού.

Ενας από τους επιφανέστερους εκπροσώπους αυτής της μειοψηφίας, ο συγγραφέας, δημοσιογράφος, ακτιβιστής και πρώην βουλευτής Γιούρι Αβνέρι, εξηγεί στο ΒΗmagazino: «Αυτός ο φρικτός πόλεμος είναι απλώς ένα ακόμη επεισόδιο σε μια διαμάχη που διαρκεί ήδη 120 χρόνια. Ξεκίνησε όταν ο εβραϊκός λαός στην Ευρώπη, απειλούμενος από έναν ολοένα αυξανόμενο κίνδυνο αντισημιτισμού, αποφάσισε να οικοδομήσει ένα ασφαλές εθνικό καταφύγιο σε μια χώρα που ήταν το σπίτι ενός άλλου λαού. Εκτοτε, αυτοί οι δύο λαοί σκοτώνουν ο ένας τον άλλον. Δεν πρόκειται για μια μάχη για τη Γάζα. Είναι μια μάχη για μια ολόκληρη χώρα μεταξύ της Μεσογείου και του Ιορδάνη ποταμού. Δεν είναι αρκετό να επιτευχθεί μια εκεχειρία για να τερματίσει τον αφάνταστο πόνο του πληθυσμού στη Γάζα και να βάλει τέλος στον απάνθρωπο αποκλεισμό που είναι σε ισχύ εδώ και πολλά χρόνια. Πρέπει να ξεκινήσουμε μια διαδικασία που θα οδηγήσει σε διαρκή ειρήνη στην πολυβασανισμένη χώρα μας. Για αυτόν τον σκοπό, το κράτος της Παλαιστίνης πρέπει να «γεννηθεί» δίπλα στο κράτος του Ισραήλ, με τα σύνορα του 1967 και με την Ανατολική Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσά του. Η συμφιλίωση μεταξύ των δύο λαών, βασισμένη στην ισότητα και στον αμοιβαίο σεβασμό, μπορεί να οδηγήσει σε ένα λαμπρό μέλλον και για τους δύο».

Στο Ισραήλ ο μιλιταρισμός διαπερνά όλα τα επίπεδα της κοινωνικής ζωής και ανάγεται σε αξία ήδη από την πρώιμη παιδική ηλικία. Η κυρίαρχη αφήγηση που αναπαράγεται είναι ότι σε κάθε Ισραηλινό αντιστοιχεί ένα βαθύ τραύμα που σχετίζεται με τη διαρκή αίσθηση απειλής, γι’ αυτό και πρέπει η χώρα να είναι σε μόνιμο συναγερμό για να υπερασπιστεί τον εαυτό της. Δεν είναι τυχαίο, όσο οξύμωρο και αν ακούγεται, ότι η επίσημη τυπική ονομασία του ισραηλινού στρατού είναι Ισραηλινές Αμυντικές Δυνάμεις. Τα περισσότερα παιδιά έρχονται σε επαφή με τα όπλα στο ίδιο τους το σπίτι επειδή οι γονείς τους ή τα μεγαλύτερα αδέλφια τους είναι είτε στρατιωτικοί είτε έφεδροι. Στα καρναβάλια το πιο σύνηθες μασκάρεμα είναι οι στρατιωτικές στολές, ενώ τα παιδιά από το νηπιαγωγείο επισκέπτονται στρατιωτικές μονάδες για ξενάγηση. Μετά την ηλικία των δέκα ετών, πραγματοποιούνται εκδρομές στο τέλος της σχολικής χρονιάς για να διδαχθούν γεωμετρία μέσα από ένα στρατιωτικό πρίσμα, με μια επίσκεψη στα Υψίπεδα του Γκολάν, όπου υπάρχει και ειδική αίθουσα που προβάλλονται σε τρισδιάστατες εικόνες παλιές μάχες. Η θητεία είναι υποχρεωτική για άνδρες (τρία χρόνια) και γυναίκες (δύο χρόνια), ενώ οι άνδρες παραμένουν σε εφεδρεία για πολλά χρόνια και κάθε χρόνο καλούνται σχεδόν έναν μήνα να πάρουν μέρος σε κάποια επιχείρηση ή να κάνουν μετεκπαίδευση. Σε αυτό το ασφυκτικό πλαίσιο, από τις πιο σημαντικές ίσως πτυχές του ισραηλινού φιλειρηνικού κινήματος είναι η άρνηση στράτευσης.

Τη δεκαετία του 1970 μια πρώτη ομάδα απόφοιτων Λυκείου έστειλε επιστολή στην τότε πρωθυπουργό Γκόλντα Μέιρ προκειμένου να διατυπώσουν την άρνησή τους να υπηρετήσουν στα κατεχόμενα αραβικά εδάφη. Στα χνάρια τους βάδισαν τόσο οι αρνητές στράτευσης του 1987 κατά τη διάρκεια της πρώτης Ιντιφάντα όσο και εκείνοι του 2001 στη δεύτερη Ιντιφάντα. Η πιο διάσημη περίπτωση είναι αυτή της Ομέρ Γκόλντμαν, κόρης ανώτατου αξιωματικού της Μοσάντ που φυλακίστηκε εξαιτίας της άρνησής της. Το 2002 η εμφάνιση της ανοιχτής επιστολής των εφέδρων που αρνούνταν να υπηρετήσουν στα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη προκάλεσε μεγάλη αναταραχή στην πολιτική σκηνή της χώρας. Ακολούθησε η «επιστολή των πιλότων» με τις υπογραφές 27 εφέδρων πιλότων τον Σεπτέμβριο του 2003 και τον Δεκέμβριο η επιστολή, προς τον τότε πρωθυπουργό Αριέλ Σαρόν, των 13 εφέδρων της επίλεκτης μονάδας κομάντοΣαγερέτ Ματκάλ. Δεκάδες είναι οι αρνητές στράτευσης και στην τελευταία εν εξελίξει πολεμική επιχείρηση του Ισραήλ.

Η Yesh Gvul (σε ελεύθερη απόδοση, «Υπάρχει ένα όριο») δημιουργήθηκε το 1982 κατά τη διάρκεια της ισραηλινής εισβολής στον Λίβανο με βασικό αίτημα ότι «κάθε στρατιώτης έχει δικαίωμα να αρνείται τις διαταγές της μαύρης σημαίας» (είναι μια αναφορά στην απόφαση ισραηλινού δικαστηρίου το 1956 μετά τη σφαγή στο Καφρ Κασέμ, που δεν επαναλήφθηκε). Υπάρχουν και άλλες ομάδες που υποστηρίζουν την ολική ή μερική άρνηση στράτευσης, όπως η Profil Hadash (Καινούργιο προφίλ), που αντιτίθεται συνολικά στον στρατό ως μηχανισμό, η Ometz LeSarev (Θάρρος της άρνησης), με μέλη που είχαν υπηρετήσει ήδη στον στρατό, αλλά αρνούνται να πάνε στα κατεχόμενα, και η ομάδα «Shovrim Shtika» (Σπάστε τη σιωπή), με μέλη που καταγγέλλουν δημοσίως όσα είδαν και έκαναν κατά τη θητεία τους. Το αντιμιλιταριστικό κίνημα έχει μια ιδιαίτερη αξία γιατί δημιουργεί τριγμούς στον πιο άκαμπτο θεσμό του Ισραήλ. Εχει, βέβαια, μεγάλο κόστος για όσους συντάσσονται με αυτό. Είναι απόφαση ζωής στην πραγματικότητα, αφού, πέρα από τις ποινές φυλάκισης που μπορεί να τους επιβληθούν, αποκλείονται από την εργασία στον δημόσιο τομέα και συναντούν μεγάλα εμπόδια ακόμη και στον ιδιωτικό. Στο Ισραήλ το απολυτήριο στρατού είναι προϋπόθεση σχεδόν για τα πάντα.

Υπάρχουν μεγάλες φιλειρηνικές οργανώσεις που διακηρύττουν σε μόνιμη βάση την ανάγκη ειρηνικής διευθέτησης της αραβοϊσραηλινής διένεξης, οργανώνουν καραβάνια αλληλεγγύης στις πληγείσες περιοχές της Παλαιστίνης και διαδηλώνουν ενάντια στις πολεμικές επιχειρήσεις. «Αυτή τη στιγμή, οι ειρηνευτικές δυνάμεις στο Ισραήλ είναι περισσότερο απομονωμένες από ποτέ. Την προηγούμενη εβδομάδα 7.000 άνθρωποι διαδήλωσαν στο Τελ Αβίβ κατά της βίας ακροδεξιών χουλιγκανίστικων ομάδων και των διώξεων της Αστυνομίας.

Ο Ανταμ Κέλερ, μέλος της Γκους Σαλόμ, μιας από τις μεγαλύτερες φιλειρηνικές οργανώσεις του Ισραήλ, εξηγεί στο ΒΗmagazino: «Με αφορμή μια ρουκέτα που πέφτει σε μια ισραηλινή πόλη –προκαλώντας μικρή ζημιά στην πραγματικότητα –η κοινή γνώμη και οι στρατιώτες θωρακίζονται γύρω από το επιχείρημα της υπεράσπισης των σπιτιών μας. Εμείς κάθε Παρασκευή οργανώνουμε μια συγκεκριμένη δράση, την αποκαλούμε «το Λεωφορείο της ειρήνης», που κουβαλάει λουλούδια από την Ιερουσαλήμ στη Γάζα. Στη διαδρομή επισκεπτόμαστε παλαιστίνιους τραυματίες και τραυματίες φαντάρους του ισραηλινού στρατού».

Στο Ισραήλ υπάρχει ένα μωσαϊκό από ανθρωπιστικές οργανώσεις, ΜΚΟ και πρωτοβουλίες αλληλεγγύης προς τους Παλαιστινίους οι οποίες εδώ και χρόνια αρθρώνουν μια εναλλακτική φωνή στην κυρίαρχη διήγηση. Ορισμένες από αυτές τις ομαδοποιήσεις είναι θεματικές, όπως ο Γυναικείος Συνασπισμός για την Ειρήνη, μια ριζοσπαστική φεμινιστική φιλειρηνική κίνηση, η οποία, μαζί με τις Γυναίκες με τα Μαύρα, μια διεθνή οργάνωση γυναικών ενάντια στον πόλεμο, διαδήλωσαν την 1η Αυγούστου στην Ιερουσαλήμ απέναντι από συγκεντρωμένους εθνικιστές.

Υπάρχει επίσης το Εναλλακτικό Κέντρο Πληροφόρησης, που συνιστά μια πλατφόρμα εναλλακτικής αντιπολεμικής ενημέρωσης απέναντι στο απολύτως ελεγχόμενο και χειραγωγούμενο μιντιακό ισραηλινό τοπίο. Στα μεγάλα μίντια στο Ισραήλ όποιος δημοσιογράφος ή αρθρογράφος δεν εναρμονίζεται με τη στρατιωτική προπαγάνδα στοχοποιείται. Είναι ευρέως γνωστή η περίπτωση του προοδευτικού αρθρογράφου της «Χααρέτζ», Γκίντεον Λεβί. Τον αποκάλεσαν «τον πιο μισητό άνδρα στο Ισραήλ» και δέχτηκε τόσες απειλές, που αναγκάστηκε να ζητήσει από την εφημερίδα στην οποία εργάζεται να προσλάβει σωματοφύλακα.

Ολον αυτόν τον καιρό πραγματοποιήθηκαν συμβολικές κινήσεις αντίδρασης, όπως η παρέμβαση στην αεροπορική βάση του Χαζόρ, απ’ όπου απογειώνονται τα αεροπλάνα με κατεύθυνση τη Γάζα, αλλά και στο Ανώτατο Δικαστήριο του Ισραήλ, ως ένδειξη διαμαρτυρίας για την «επιλεκτική» δικαιοσύνη. Αντικατοχικές ιδέες πρεσβεύει και η πρωτοβουλία Καλλιτέχνες Ενάντια στον Πόλεμο που παρουσίασε καλλιτεχνικά δρώμενα με αντιπολεμικό περιεχόμενο στις 22 Ιουλίου στην πλατεία Ράμπιν. Στις περισσότερες από αυτές τις περιπτώσεις οι διαδηλωτές είχαν απέναντί τους φανατικές εξτρεμιστικές ομάδες. Οι ακροδεξιές υπερεθνικιστικές ομάδες κρούσης είναι μια πραγματικότητα στο κράτος του Ισραήλ και ενεργοποιούνται κατά τη διάρκεια των μεγάλων αντιπολεμικών διαδηλώσεων, όπως έγινε και πρόσφατα. Με σύνθημα «Κάντε τη Γάζα νεκροταφείο» έφτασαν μέχρι και να ακολουθήσουν τους «αντιφρονούντες» διαδηλωτές στα σπίτια τους και να τους χτυπήσουν.

Σε πολιτικό επίπεδο, το αντιπολεμικό κίνημα εκφράζεται κυρίως από το Κομμουνιστικό Κόμμα Ισραήλ (Χαντάς) που διαθέτει τέσσερις έδρες στη Βουλή και συμμετέχει στο Δημοκρατικό Μέτωπο για την Ειρήνη και την Ισότητα. Είναι μάλλον η πιο αριστερή φωνή στην Κνέσετ και στηρίζει τις αντιπολεμικές κινητοποιήσεις. Εξέδωσε μια πολύ σκληρή καταγγελτική ανακοίνωση για την πολιτική Νετανιάχου στη Μέση Ανατολή, εκφράζοντας τη συμπαράστασή του στον παλαιστινιακό λαό και απαιτώντας τον τερματισμό του αποκλεισμού και της κατοχής. Παρόμοια στάση κρατούν και τα κόμματα των Παλαιστινίων που ζουν στο Ισραήλ (οι Παλαιστίνιοι αποτελούν το 20% του πληθυσμού), όπως το Μπαλάντ με τρεις έδρες.

Ο Γιούρι Βέλτμαν, από την ηγεσία του ΚΚ Ισραήλ, δηλώνει στο ΒΗmagazino: «Παρά το μη ανεκτικό πολιτικό κλίμα απέναντι στην Αριστερά και στην αραβική μειονότητα που ζει στο Ισραήλ, σημειώθηκαν μεγάλες διαμαρτυρίες στις κεντρικές πόλεις. Σύμφωνα με την αστυνομία, πάνω από 640 διαδηλωτές συνελήφθησαν, κυρίως νεαρής ηλικίας. Η ακροδεξιά ρητορική της κυβέρνησης προσπαθεί να εμφανίσει την αντίθεση στον πόλεμο ως αντιπατριωτική στάση. Ο Νετανιάχου ισχυρίζεται ότι ξαναχτίζει την ασφάλεια, αλλά η πραγματική ασφάλεια προϋποθέτει τον τερματισμό της Κατοχής και την ίδρυση ενός ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους». Ο πολιτικός απευθύνει μια ιδιαίτερη έκκληση στη χώρα μας: «Αν ο ελληνικός λαός μπορούσε να κινητοποιηθεί για να σταματήσει η στρατιωτική συνεργασία Ελλάδας – Ισραήλ, θα ήταν μια σπουδαία συμβολή στην υπόθεση της ειρήνης στη Μέση Ανατολή».

Αυτό είναι ένα σημαντικό κομμάτι του «άλλου Ισραήλ», μονίμως υποφωτισμένου και εσαεί διωκόμενου. Μοιάζει με φωνή ρήξης στα σπλάχνα ενός «κράτους Λεβιάθαν». Είναι, όμως, ένα εγχείρημα επανοικειοποίησης του «ανθρώπινου» σε απόλυτη αρμονία με την ιστορική μνήμη αυτού του λαού. Και είναι άξιο σεβασμού και στήριξης.

*Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 10 Αυγούστου 2014