Δαλάι Λάμα: Η δύναμη της σιωπής

Δαλάι Λάμα θα πει ωκεανός σοφίας. Απέραντος και δριμύς, αλλά ήρεμος. Γιατί στη μορφή του βουδισμού που αποκαλείται λαμαϊσμός η βία δεν ήταν ποτέ η λύση.

Ο 14ος κατά σειρά Δαλάι Λάμα, δηλαδή η 14η μετενσάρκωση του Βούδα, ο οποίος ταυτίστηκε με αυτή τη φιλοσοφία, μπορεί να είναι και ο τελευταίος. Θα είναι μια θεαματική έξοδος από τον επίγειο κόσμο για τον θρησκευτικό ηγέτη των βουδιστών, ο οποίος έχει ταυτιστεί με τη συμπόνια, την ανοχή, τον διάλογο των θρησκειών.

Γιατί αυτός που μπορεί να είναι ο τελευταίος είναι ο πρώτος Δαλάι Λάμα που ταξίδεψε στη Δύση για να μεταφέρει το μήνυμα αγάπης που κηρύσσει. Ακόμη και σήμερα, που είναι 79 ετών, το πρόγραμμα των επισκέψεών του είναι εξοντωτικό. Είναι όμως ακμαιότατος, έχει μεγάλη ζήτηση και, ας μη γελιόμαστε, αυτό δεν οφείλεται στην απήχηση που έχουν τα διδάγματά του στον Ρίτσαρντ Γκιρ και στους υπόλοιπους σελέμπριτι.

Η χρόνια εξορία του στην Νταραμσάλα της Βόρειας Ινδίας από τότε που έφυγε από το κατεχόμενο Θιβέτ το 1959 για να σχηματίσει την εξόριστη κυβέρνηση του Θιβέτ, οι συνεχιζόμενες τεταμένες σχέσεις μεταξύ Θιβέτ και Κίνας, οι περιβόητες αυτοπυρπολήσεις των Θιβετιανών σε ένδειξη δραματικής διαμαρτυρίας για την αντιμετώπισή τους από την Κίνα, όλα αυτά τον φέρνουν διαρκώς στο προσκήνιο, καθώς ως το 2011 αυτός ήταν επισήμως και ο πολιτικός ηγέτης τους, ο εκπρόσωπός τους στη μάχη που δίνουν για δικαιοσύνη. Ερήμην του, προσθέτουν ένα δραματικό φορτίο στην εξωτικότητα που, άθελά του, πρεσβεύει.

Ο ίδιος αρνείται ότι οι δοσοληψίες με τη Δύση γίνονται βάσει μιας πολιτικών αποχρώσεων ατζέντας. «Ταξιδεύω για να προωθήσω τις ανθρωπιστικές αξίες και τη θρησκευτική αρμονία» λέει και τα μάτια του γελάνε. Αξίες όπως η συμπόνια, η συγχώρεση, η ανοχή, η αυτοπειθαρχία. Γιατί «όλοι οι άνθρωποι είναι ίδιοι. Ολοι αποζητούμε την ευτυχία και δεν θέλουμε να υποφέρουμε. Ως θρησκευτικός λειτουργός θεωρώ χρέος μου να προωθήσω την αρμονία και την κατανόηση μεταξύ των διαφορετικών θρησκευτικών παραδόσεων. Παρά τις διαφορές φιλοσοφικού χαρακτήρα, όλες οι μεγάλες θρησκείες έχουν τη δυναμική να συμβάλουν στη διαμόρφωση καλύτερων ανθρώπων». Το λέει και το πράττει, τουλάχιστον στις δηλώσεις του, όταν ερωτάται για καίρια έως και καυτά θέματα της επικαιρότητας. Ο Δαλάι Λάμα δεν ζει σε άλλον κόσμο, αλλά στον δικό μας. Οποτε τον ρωτούν σχετικά, εκδηλώνει την ανησυχία του για την κλιματική αλλαγή, δηλώνει υπέρ της χρήσης της μαριχουάνας για ιατρικούς λόγους, τοποθετείται στο ζήτημα του γάμου μεταξύ ομοφυλοφίλων, το οποίο πιστεύει ότι «είναι μια προσωπική υπόθεση», και δεν διστάζει να στηλιτεύσει την ομοφοβία ως παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

«Πώς διασκεδάζετε;» ρωτήθηκε κάποτε. «Μπορείς να χρησιμοποιήσεις τη νοημοσύνη σου και να σκεφτείς πολλά πράγματα, αυτό είναι από μόνο του διασκεδαστικό» απάντησε ο μοναχός. Γελαστός, προσιτός και συγχωρητικός, ο Δαλάι Λάμα αποτελεί ο ίδιος ένα ευφρόσυνο παράδειγμα, ιδίως όταν οι δημοσιογράφοι επιμένουν να αναπαράγουν τα λόγια του όπως ακριβώς τα εκφέρει, με τα κουτσουρεμένα αγγλικά του – θα είμαστε κακόβουλοι αν σκεφτούμε ότι υπάρχει μια ελαφρώς καρικατουρίστικη υπονόμευση απέναντί του… Τον ίδιο δεν τον νοιάζει, είναι ούτως ή άλλως συμφιλιωμένος με την ανθρώπινη φύση του. Οπως και με την αδυναμία του στα ρολόγια Rolex (όλα δώρα από ηγέτες, μια παράδοση που ξεκίνησε ο Φραγκλίνος Ρούζβελτ) και στις όμορφες γυναίκες. Εκ του μακρόθεν, για να εξηγούμαστε, γιατί, όπως έλεγε ο βουδιστής φιλόσοφος Ναγκαρούνα και του αρέσει να επαναλαμβάνει όταν τον ρωτούν για την αναγκαστική αποχή από το σεξ, «αν κάτι σε φαγουρίζει, είναι ωραίο να ξύνεσαι. Αλλά είναι καλύτερα να μην έχεις καθόλου φαγούρα».

«Εγώ είμαι ένας απλός και ταπεινός βουδιστής μοναχός» λέει όπου σταθεί και όπου βρεθεί. Το πιστεύει άραγε; Μπορεί. Οπως μπορεί να δυσκολευόταν να προσαρμοστεί στον βίο που διάγει ο μέσος ταπεινός βουδιστής μοναχός, δεδομένου ότι έχει υπάρξει ο ηγέτης τους επί 63 και πλέον χρόνια, δηλαδή από όταν ανέβηκε στον θρόνο, στα 15 του έτη. Η σπουδαιότητά του ως θρησκευτικού ηγέτη ίσως έγκειται περισσότερο στην ανθρώπινη διάσταση που δίνει στη θεϊκή υπόστασή του. Αυτή που του αναγνωρίστηκε όταν ήταν μόλις τριών ετών και το πρόσωπο του βαλσαμωμένου 13ου Δαλάι Λάμα «στράφηκε» μυστηριωδώς στο Βορειοανατολικό Θιβέτ, εκεί όπου βρισκόταν το χωριό Αμντο, στο οποίο μεγάλωνε ανυποψίαστος ο τρίχρονος Λάμο Θοντάπ, με μια αγροτική οικογένεια.

Αλλά εξίσου σημαντική, αν όχι σημαντικότερη, ήταν ανέκαθεν η σπουδαιότητά του ως πολιτικού ηγέτη. Τι και αν αποσύρθηκε από την ενεργό πολιτική δράση και υπέγραψε νόμο βάσει του οποίου οι πολιτικές αρμοδιότητες θα εκτελούνται από ένα δημοκρατικά εκλεγμένο πρόσωπο; Αυτός εξακολουθεί να είναι ο ηγέτης, με «Η» κεφαλαίο. Αυτόν δείχνουν οι κινεζικές αρχές ως υποκινητή του κύματος των αυτοπυρπολήσεων των Θιβετιανών εξαιτίας της καταπίεσης που υφίστανται από τις κινεζικές αρχές. Ξέρουν ότι οι πιστοί του θα ακολουθήσουν κατά γράμμα κάθε παραίνεσή του, ακόμη και σε βαθμό παρεξηγήσεως. Οπως όταν στα τέλη της δεκαετίας του ’80 οι αντάρτες από το Θιβέτ βρέθηκαν στριμωγμένοι ανάμεσα στα στρατεύματα της Κίνας και του Νεπάλ προτίμησαν να αυτοκτονήσουν από το να παρακούσουν την εντολή του να μη χρησιμοποιήσουν βία.

Πολύ προτού τον κάνει διάσημο στην Αμερική ο Ρίτσαρντ Γκιρ, η απόδρασή του από το Θιβέτ το 1959, όταν οι κομμουνιστικές κινεζικές δυνάμεις κατοχής έσφιγγαν απειλητικά τον κλοιό γύρω του, λέγεται ότι είχε γίνει με τη συνδρομή της CIA. Πρόσφατα, ο Μπαράκ Ομπάμα τον υποδέχθηκε στον Λευκό Οίκο αδιαφορώντας για τη δυσαρέσκεια που προκάλεσε στην κινεζική ηγεσία –τίποτε δεν έμαθε από το πάγωμα των διμερών σχέσεων Βρετανίας – Αγγλίας όταν τον συνάντησε ο Ντέιβιντ Κάμερον το 2012. Αλλά, πάλι, μπορεί ακριβώς να ήθελε να προκαλέσει αυτή τη δυσφορία –τα πολιτικά παιχνίδια ανάμεσα στη Δύση και στην κομμουνιστική Κίνα έπαιζαν ανέκαθεν το δυνατό, όπως αποδεικνυόταν, χαρτί «Θιβέτ».

Κανείς, βεβαίως, δεν μπορεί να αμφισβητήσει τις θηριωδίες σε βάρος των Θιβετιανών που δεν μπόρεσαν να αποδράσουν και να αυτοεξοριστούν τη μακρινή εκείνη δεκαετία. Ο ίδιος ο Δαλάι Λάμα προσπάθησε όλα αυτά τα χρόνια να ανακουφίσει τους εναπομείναντες Θιβετιανούς και δηλώνει ανά πάσα στιγμή έτοιμος να επιστρέψει στη χώρα που εγκατέλειψε μια νύχτα μεταμφιεσμένος σε χωρικό. Θα ήταν ευχής έργον, αν και λίγο αμφίβολο, αν κρίνει κανείς βάσει της δυναμικής Δαβίδ – Γολιάθ τον εξοπλισμό Θιβέτ – Κίνας. Υπάρχει ασφαλώς και η αναίμακτη, ειρηνική οδός, την οποία εκείνος προτιμά. Οπως δηλώνει, έχει μια γεμάτη δεκαετία μπροστά του ώσπου να φτάσει τα 90, ηλικία στην οποία θα αρχίσει να αναμετριέται με τον θάνατο, οπότε, ποιος ξέρει, ίσως γίνει το «θαύμα». Επειτα, επίκειται και η περίφημη μετενσάρκωση, κάποιος θα πρέπει εν τέλει να τον αντικαταστήσει. Η Κίνα, έτοιμη να επεκταθεί και στη βουδιστική διαδοχή, δηλώνει προκλητικά ότι ο επόμενος Δαλάι Λάμα θα γεννηθεί στο Θιβέτ υπό τη δική της εποπτεία. Εκείνος έχει άλλη άποψη. «Αν η κατάσταση στο Θιβέτ παραμείνει ως έχει, θα γεννηθώ εκτός Θιβέτ, μακριά από τον έλεγχο των κινεζικών αρχών. Αυτό είναι λογικό. Ο σκοπός της μετενσάρκωσης είναι να συνεχιστεί η δουλειά της προηγούμενης ενσάρκωσης».

*Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 27 Απριλίου 2014