Οταν κάποτε ρωτήθηκε ο Δημήτρης Χορν ποιους ρόλους που δεν έπαιξε θα ήθελε να παίξει, εκείνος απάντησε: «Ολους τους ρόλους της Λαμπέτη». Αυτή η φράση ίσως και να τα λέει όλα για το πόσο σημαντικό είναι, όπως και στη ζωή, έτσι και στο σανίδι, ένας άνδρας να σέβεται και να θαυμάζει την παρτενέρ του. Και ενώ οι γυναίκες ηθοποιοί συνεχίζουν να παραπονιούνται ότι οι πραγματικά σπουδαίοι γυναικείοι ρόλοι είναι αισθητά λιγότεροι από τους αντίστοιχους ανδρικούς, όλο και πιο συχνά βλέπουμε άνδρες ηθοποιούς να υποδύονται γυναίκες επί σκηνής. Μήπως τελικά ήρθε μια εποχή συνεννόησης των δύο φύλων, έστω κι αν αυτή η ανακωχή προκύψει όχι στην αληθινή ζωή αλλά πίσω από την αυλαία;
Ανδρες που ντύνονται γυναίκες

Η ιστορία για το αρχαίο ελληνικό δράμα και το γεγονός ότι όλοι οι ρόλοι, και οι γυναικείοι, παίζονταν από άνδρες ηθοποιούς είναι γνωστή. Αυτό, άλλωστε, θέλησε να μας θυμίσει ο Γιώργος Κιμούλης πέρυσι το καλοκαίρι, ερμηνεύοντας ο ίδιος τον ρόλο της Μήδειας. Οπως και στο θέατρο Καμπούκι, οι γυναικείοι ρόλοι ενσαρκώνονται από άνδρες ερμηνευτές, ένα είδος ηθοποιού που ονομάζεται Οnnagata. Ενας Onnagata ακολουθεί ειδική εκπαίδευση.

Για παράδειγμα, εξασκείται περπατώντας με ένα χαρτί ανάμεσα στα γόνατά του και καταφέρνει, όπως αναφέρει σχετικά ο Ρολάν Μπαρτ, «όχι να αντιγράφει τη γυναίκα αλλά να τη σημαίνει». Παρόμοιες ιστορίες έχουν στιγματίσει την παγκόσμια δραματουργία.

Και ερχόμαστε στο σήμερα, με πολλές από τις διεθνείς σκηνές, αφού έχουν εξαντλήσει τα μιούζικαλ με ήρωες τρανσέξουαλ και άνδρες ηθοποιούς να μαθαίνουν να περπατούν πάνω σε πομπώδη δωδεκάποντα, να κάνουν στροφή σε έργα που αναζητούν μια πιο ουσιαστική σύνδεση του άνδρα με τη θηλυκή πλευρά του. Ενα τέτοιο παράδειγμα είναι το θεατρικό του περίφημου Χάρβεϊ Φιρστάιν «Casa Valentina», που κάνει πρεμιέρα στο Μπρόντγουεϊ στις 23 Απριλίου. Βασίζεται σε αληθινή ιστορία, καθώς στη δεκαετία του ’60, σε ένα εξοχικό σπίτι των ΗΠΑ με το όνομα «Casa Susanna», σεβάσμιοι οικογενειάρχες διασκέδαζαν φορώντας γυναικεία ρούχα και αξεσουάρ, ενώ επιδίδονταν στα αγαπημένα τους χόμπι σαν να μη συμβαίνει τίποτα.
Ολα αυτά ήρθαν στο φως όταν, πολλά χρόνια αργότερα, ανακαλύφθηκαν τυχαία σε ένα παζάρι της περιοχής στοίβες φωτογραφιών που απεικόνιζαν άνδρες ντυμένους και βαμμένους σαν γυναίκες να παίζουν χαρτιά και να καπνίζουν. Οταν οι φωτογραφίες αυτές δημοσιεύθηκαν σε ειδικό λεύκωμα το 2005, ο Φιρστάιν ήταν πλέον έτοιμος να μεταφέρει στο θέατρο τη δική του εκδοχή. Οι «New York Times» της περασμένης Κυριακής φιλοξένησαν μεγάλο αφιέρωμα στους πρωταγωνιστές, στον συγγραφέα και στο πόσο δύσκολο είναι για τους άνδρες ηθοποιούς να έρθουν σε απενοχοποιημένη επαφή με τη θηλυκότητά τους.
Η πρώτη ημέρα προβών δεν ήταν η τυπική πρώτη ημέρα προβών. Οι επτά πρωταγωνιστές που επρόκειτο να γίνουν πρωταγωνίστριες βρέθηκαν έκπληκτοι μπροστά σε ένα τεράστιο τραπέζι γεμάτο με φουσκωτές περούκες του ’60, πολύχρωμα ταγεράκια, κραγιόν όλων των αποχρώσεων και, φυσικά, γυναικεία εσώρουχα. Για μισή ώρα, κανένας δεν πλησίαζε το τραπέζι. Λες και το δωμάτιο ήταν άδειο ή ασφυκτικά γεμάτο από έναν τεράστιο ελέφαντα που μόλις είχε εισβάλει μέσα. Προκειμένου να σπάσει ο πάγος, ο συγγραφέας άρχισε να δοκιμάζει ο ίδιος περούκες και κραγιόν, λέγοντας «α όχι, όχι… αυτό το χρώμα με χλωμιάζει. Τζον, πιστεύω ότι εσένα θα σου πηγαίνει καλύτερα» –πετώντας το μπαλάκι στον 84χρονο ηθοποιό Τζον Κάλουμ.
Ενας άλλος ηθοποιός από το καστ, ο Πάτρικ Πέιτζ, είπε ότι τον βοήθησε πολύ να μπει στο πετσί του ρόλου, όταν καθιέρωσε να παραγγέλνει κάθε μεσημέρι φαγητό από το εστιατόριο ντυμένος με τα ρούχα της παράστασης.

«Σύμφωνα με έρευνες, η συντριπτική πλειονότητα των ανδρών που αρέσκονται να φορούν γυναικεία ρούχα πού και πού, είναι στρέιτ. Πάντως, το να συμπληρωθεί το συγκεκριμένο καστ, δεν ήταν εύκολη υπόθεση. Κάποιοι ήθελαν σαν τρελοί να παίξουν, κάποιοι άλλοι φοβήθηκαν ότι κάτι τέτοιο θα έβλαπτε την καριέρα τους. Δεν έχουμε να κάνουμε με την τυπική ιστορία μιας ντραγκ κουίν ώστε ένας στρέιτ ηθοποιός θα πατήσει σε πιο επιφανειακά χαρακτηριστικά και σε πιο εξωστρεφές παίξιμο. Εδώ έχουμε να κάνουμε με άνδρες που καλούνται να εκφράσουν τη θηλυκότητά τους, χωρίς να κάνουν εκπτώσεις στον ανδρισμό τους. Θέλουμε και τις δύο φύσεις τους διαρκώς παρούσες στην ερμηνεία τους. Και αυτό δεν είναι καθόλου εύκολο» εξηγεί ο συγγραφέας, ο οποίος σε λίγες ημέρες θα αναμετρηθεί, όπως και οι υπόλοιποι συντελεστές, με το στοίχημα της πρεμιέρας.

Οι άνδρες με τα ψηλά τακούνια

Η τάση αυτή δεν θα μπορούσε φυσικά να λείψει από τη θεατρική Αθήνα. Τα τελευταία πέντε χρόνια βλέπουμε όλο και πιο συχνά παραδείγματα αυτού του φαινομένου, με αποκορύφωμα την εφετινή σεζόν. Το είχε θέσει πολύ εύστοχα ο Χρήστος Λούλης σε μια τηλεοπτική συνέντευξή του το 2007, ως ένας από τους οκτώ πρωταγωνιστές στο έργο «Οκτώ γυναίκες» του Ρομπέρ Τομά, που ανέβηκε με τεράστια επιτυχία παιγμένο από άνδρες: «Βιώνοντας πλέον και εγώ όλη αυτή την πολύωρη προετοιμασία για να μπω στα ρούχα και στα παπούτσια μιας γυναίκας, σκέφτομαι ότι αν κάθε άνδρας ήξερε πόσα ζόρια τραβάει μια γυναίκα σχετικά με την εμφάνισή της, θα της συγχωρούσε κάθε της υστερία. Πραγματικά τις θαυμάζω».

Την παράσταση αυτή είχε σκηνοθετήσει ο Νίκος Καραθάνος, στην οποία ο ίδιος κρατούσε τον ρόλο της νευρωτικής γεροντοκόρης. Και αναρωτιόταν τότε, με τον πάντα αφοπλιστικό του τρόπο, για αυτό το εγχείρημα: «Δηλαδή είναι δυσκολότερο να υποδυθεί κάποιος μια γυναίκα από έναν βασιλιά;». Εχοντας καλομάθει το κοινό τα δύο τελευταία χρόνια με την εξαιρετική του «Γκόλφω», και το εξίσου εξαιρετικό «Δεκαήμερο» του Βοκάκιου – στο Εθνικό δεν υπάρχουν εισιτήρια ούτε για δείγμα –, στις αρχές καλοκαιριού θα αφεθεί στα χέρια της αγαπημένης του φίλης και συνεργάτιδος Λένας Κιτσοπούλου. Μετά τη μαύρη φουστανέλα από την «Γκόλφω» και τα πολύ λιγότερα ρούχα που απαιτεί το «Δεκαήμερο», ο ηθοποιός θα κρατήσει έναν από τους πιο εμβληματικούς γυναικείους ρόλους, εκείνον της μάνας στον «Ματωμένο γάμο» του Λόρκα. Και αυτό, επίσης, το αντιμετωπίζει με τη χαρά του παιχνιδιού και η περιέργεια χτυπάει κόκκινο για τη μεταμόρφωσή του.

Στον τομέα του μιούζικαλ, ένα είδος που τα τελευταία χρόνια έχει κερδίσει πολλούς πόντους στην Ελλάδα, εφέτος είδαμε τον Θοδωρή Αθερίδη και τον Γιάννη Ζουγανέλη να μετατρέπονται σε συμπαθείς καρικατούρες γυναικών στο «Sugar». Ερμηνείες και φιγούρες που προσφέρουν εύκολο γέλιο σε ένα ευρύ κοινό.

Οσο για το θέατρο Badminton, όπως μαρτυρούν και οι αφίσες σε κάθε γωνιά της πόλης, ετοιμάζεται για την πρεμιέρα του μιούζικαλ «Priscilla –Η βασίλισσα της ερήμου», με τον Φώτη Σεργουλόπουλο στον ομώνυμο ρόλο της τρανσέξουαλ που οργώνει την έρημο της Αυστραλίας παρέα με τις ντραγκ κουίν φίλες της, που θα υποδύονται ο Γιώργος Καπουτζίδης και ο Παναγιώτης Πετράκης. Οπως μας εξηγεί ο διευθυντής του θεάτρου Badminton, Μιχάλης Αδάμ: «Οι τρεις αυτοί ήρωες βιώνουν τον ρατσισμό με τον ίδιο τρόπο που θα τον βίωναν τρεις Αφγανοί στην Ελλάδα. Δεν έχει σημασία που είναι τρανς. Τέτοια έργα, όσο φαινομενικά επιφανειακά και αν μοιάζουν, τεστάρουν την ομοφοβία μας και βοηθούν μια μεγάλη μερίδα του κοινού να δει τα πράγματα αλλιώς».

Στην παράσταση, που ανεβαίνει από τις 6 Μαΐου, πρωταγωνιστούν και 500 εντυπωσιακά κοστούμια που ήρθαν κατευθείαν από την αντίστοιχη παραγωγή του Λονδίνου. Και όπως καταλήγει ο Μιχάλης Αδάμ: «Η ταινία “Στρέλλα” έκανε το κλαμπ Κούκλες και το ντραγκ σόου του δημοφιλές σε πολύ κόσμο. Μία από τις πιο εύστοχες ατάκες της Πρισίλα είναι “Η ζωή είναι μια περιπέτεια. Ντύσου ανάλογα!”. Ολοι οι άνδρες έχουν μια θηλυκή πλευρά και όλοι θα ήθελαν να δοκιμάσουν τα ρούχα της μαμάς τους. Πρόκειται για μια παιδική, ενστικτώδη κίνηση, που δεν έχει να κάνει απαραίτητα με το αν είσαι γκέι ή όχι. Μακάρι όλοι οι άνδρες να συμπεριφέρονταν και λίγο σαν γυναίκες και οι γυναίκες σαν άνδρες. Ο κόσμος θα ήταν πολύ καλύτερος και οι σχέσεις πολύ πιο υγιείς».

Ο Φάνης Μουρατίδης φόρεσε πρώτη φορά τακούνια πέρυσι, για τις ανάγκες της κωμωδίας του Αριστοφάνη «Ειρήνη» σε σκηνοθεσία Σωτήρη Χατζάκη στην Επίδαυρο: «Δεν ήταν πάρα πολύ ψηλά, γύρω στους εννέα πόντους. Θυμάμαι, όμως, χαρακτηριστικά ότι όταν τα έβγαλα μετά την πρόβα και πήγα να πάρω ταξί, έκανα ένα μισάωρο για να περπατήσω μια απόσταση 20 μέτρων. Πάντα για τις ανάγκες της παράστασης, μπήκα σε όλη τη διαδικασία του γυναικείου καλλωπισμού. Ξύριζα τα πόδια και το στήθος μου. Εκεί αρχίζει ένας άνδρας να συνειδητοποιεί τι ζόρι είναι να είσαι γυναίκα. Και εγώ το έκανα για μια σεζόν. Οι γυναίκες το κάνουν για μια ζωή και καταφέρνουν να μην τρελαθούν. Γιατί εκτός από όλα τα γύρω γύρω, έχουν έναν πολύ επιθετικό οργανισμό, ένα μυαλό που τρέχει πολύ γρήγορα και ορμόνες που δεν αστειεύονται».

Στις 26 Απριλίου ανεβαίνει στο Παλλάς η κλασική μαύρη κωμωδία «Αρσενικό και παλιά δαντέλα» με τον ίδιο να υποδύεται έναν σίριαλ κίλερ που μοιάζει πολύ με το τέρας του Φρανκενστάιν ύστερα από απανωτές πλαστικές. Αυτή τη φορά, λοιπόν, δεν έχει αναλάβει κάποιον γυναικείο ρόλο, αλλά βρίσκεται στην ευχάριστη θέση, όπως λέει ο ίδιος, να «παρατηρώ από πολύ κοντά πώς μεταμορφώνονται σε φονικές τρελόγριες ο Πέτρος Φιλιππίδης και ο Σταμάτης Φασουλής. Η ιδέα για αυτή τη μεταμόρφωση ήταν του Πέτρου και είναι πολύ διασκεδαστικό να βλέπεις πώς αντιλαμβάνονται αυτοί οι δύο ηθοποιοί τη γυναίκα στο παρά πέντε της, αφού υποδύονται δύο γριές αδελφές που ενώ βρίσκονται με το ένα πόδι στον τάφο, ξεπαστρεύουν τόσον κόσμο για να τον στείλουν μια ώρα αρχύτερα στον Παράδεισο. Θεωρώ ότι πιάνουν εξαιρετικά τη γυναικεία υστερία και μάλιστα πολλαπλασιασμένη, καθώς πρόκειται για ηλικιωμένες, που πιθανότατα δεν έχουν πάει ποτέ με άνδρα».

Ψηλοτάκουνα στην Επίδαυρο

Για τον Φάνη Μουρατίδη, το πιο δύσκολο για έναν άνδρα ηθοποιό είναι να συλλάβει την πολυπλοκότητα της γυναικείας σκέψης: «Οι άνδρες είμαστε πιο ευανάγνωστοι, οι γυναίκες πιο δαιδαλώδεις. Κάθε φορά που υποδύομαι έναν γυναικείο ρόλο, θεωρώ ότι μου δίνεται η δυνατότητα να γίνω καλύτερος άνδρας. Το θέμα είναι μετά το τέλος της παράστασης να σου μείνει κάτι, να πάρεις το μάθημά σου. Να αντιμετωπίσεις με σεβασμό έναν γυναικείο ρόλο, να μην τον χλευάσεις. Και να μην τον ξεχάσεις μετά, σαν να μην έγινε ποτέ».

Ο Γιώργος Παπαγεωργίου φόρεσε ψηλοτάκουνα στη «Λυσιστράτη» του Αριστοφάνη σε σκηνοθεσία Γιάννη Κακλέα το 2010 στην Επίδαυρο: «Hταν πάρα πολύ δύσκολο, γιατί όχι μόνο φόρεσα ψηλοτάκουνα, αλλά έπρεπε να κάνω και ποδήλατο φορώντας τα». Τα χρόνια πέρασαν και εφέτος η μοίρα τού επεφύλασσε ένα σκληρό παιχνίδι αλλαγής ερωτικών ρόλων στο έργο «Η Αφροδίτη με τη γούνα» στο θέατρο Θησείον, κατά τη διάρκεια του οποίου κλήθηκε να υποταχθεί πλήρως, φορώντας δερμάτινο γυναικείο κορσέ, και να υποστεί το σκληρό μαστίγιο της παρτενέρ του.

«Το πραγματικό πρόσωπο του ήρωα αποκαλύπτεται όταν αρχίζει να υποδύεται τη γυναίκα, μπαίνοντας στα ρούχα της, κυριολεκτικά και μεταφορικά» σημειώνει ο ίδιος, αν και η πείρα τον έχει διδάξει ότι κάποιοι ρόλοι, όσο γοητευτικοί και αν είναι, πρέπει να παίζονται με μέτρο: «Μου αρέσουν οι σαφείς ρόλοι μέσα σε ένα ζευγάρι. Η διαρκής εναλλαγή μπορεί να προσφέρει μια πρόσκαιρη ανανέωση, αλλά στην πορεία αυτή η ανάγκη για συνεχές ξάφνιασμα γίνεται προβλέψιμη και κουράζει». Ας ελπίσουμε ότι όσοι άνδρες έχουν αναλάβει και για εφέτος να μπουν στα στενά παπούτσια των γυναικών, θα μας εκπλήξουν ευχάριστα.

*Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino το Σάββατο 19 Απριλίου 2014