Το αδιέξοδο του ελληνικού 1%

Η πιο πρόσφατη είδηση που αφορά τον έγκλειστο εδώ και περισσότερο από έναν χρόνο στις φυλακές Κορυδαλλού, Λαυρέντη Λαυρεντιάδη, είναι η πρόταση του εισαγγελέα για αποφυλάκισή του, αφού βεβαίως καταβάλει εγγύηση ύψους 100 εκατομμυρίων ευρώ. Η απάντηση του επιχειρηματία –μέσω διαρροών, όπως συνήθως συμβαίνει σε αντίστοιχες περιπτώσεις –ήταν «δεν έχω τόσα χρήματα». Ο κατηγορούμενος για ξέπλυμα χρήματος και σύσταση εγκληματικής συμμορίας στην υπόθεση της επενδυτικής τράπεζας Proton, αλλά και για απόπειρα ανθρωποκτονίας κατά του επιχειρηματία Αθηναγόρα Ανδρεαδάκη, βρίσκεται έγκλειστος από τον Δεκέμβριο του 2012.

Οι επιχειρήσεις του Λαυρέντη Λαυρεντιάδη, οι άλλοτε ανθίζουσες Νεοχημική –η ξέφρενη πορεία της οποίας τού χάρισε το 2006 τον «διπλό» τίτλο «Επιχειρηματίας της χρονιάς» τόσο από το ΕΒΕΑ όσο και από την ελεγκτική εταιρεία Ernst & Young -, Alapis, Proton Bank, αλλά και η δραστηριοποίησή του στα ΜΜΕ μέσω του καταζητούμενου συνεταίρου του Πέτρου Κυριακίδη, καθώς και το δίκτυο μικρότερων επιχειρήσεων τις οποίες ήλεγχε, είναι εν πολλοίς ανενεργές. Κάποιες, όπως η Alapis, έκαναν αίτηση για ένταξη στο άρθρο 99, άλλες, όπως πολλά από τα μίντια, απλώς μια μέρα έπαψαν να λειτουργούν. Τόσο οι βαρύτατες κατηγορίες εναντίον του 42χρονου επιχειρηματία όσο και η συγκυρία της οικονομικής κρίσης έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη δυσμενή κατάληξη.

Οι περισσότεροι επιχειρηματίες των οποίων οι επιχειρήσεις βρίσκονται σήμερα σε δυσχερή θέση δεν γνώρισαν τη μετεωρική άνοδο και πτώση του Λαυρέντη Λαυρεντιάδη. Ωστόσο, η περίπτωση του πειραιώτη φαρμακοβιομηχάνου αντανακλά δύο κεντρικές αιτίες για το τέλμα στο οποίο έχει περιέλθει η επαγγελματική ζωή πολλών εκ των αλλοτινών πρωταγωνιστών της ελληνικής επιχειρηματικής σκηνής: τα σκάνδαλα και την κρίση. Από το 2010, όταν ξέσπασε η οικονομική καταιγίδα, οι Ελληνες έχουμε έκπληκτοι παρακολουθήσει ιδιοκτήτες να αφήνουν τις τράπεζές τους, ιστορικές επιχειρήσεις να συρρικνώνονται σε μέγεθος ή να αναστέλλουν τη λειτουργία τους. Παρακολουθήσαμε πρώην στυλοβάτες του επιχειρηματικού γίγνεσθαι, αλλά και της κοινωνικής ζωής, να διαβαίνουν την πύλη των δικαστηρίων ή των φυλακών. Πρόκειται για ένα αναπάντεχα θεαματικό θρίλερ σε εξέλιξη.

Πριν από μερικά χρόνια, η εξαγορά της Ολυμπιακής Αεροπορίας από τον Ανδρέα Βγενόπουλο εορτάστηκε με μια δεξίωση σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο του διεθνούς αερολιμένα Αθηνών «Ελευθέριος Βενιζέλος». Εκεί, οι παγκοσμίου φήμης ακροβάτες του Cirque du Soleil έδωσαν πριβέ παράσταση. Ο ιδιοκτήτης ενός πολυσχιδούς ομίλου επιχειρήσεων και τότε πέμπτος μεγαλύτερος έλληνας τραπεζίτης χαιρετίστηκε από μερίδα των ΜΜΕ περίπου ως εθνικός ευεργέτης όταν ανακοίνωσε την εξαγορά της Ολυμπιακής, μιας πολύπαθης δημόσιας επιχείρησης. Σε κανέναν δεν έκανε εντύπωση η θηριώδης ρευστότητα στην οποία είχε πρόσβαση ο επιχειρηματίας που ξεκίνησε από τη δικηγορία, καθώς ήταν γνωστές οι σχέσεις του τόσο με τους έλληνες εφοπλιστές όσο και με τη βασιλική οικογένεια του Ντουμπάι. Μέσω του hedge fund το οποίο διατηρούσε, είχε καταφέρει να συγκεντρώσει περί τα 5 δισεκατομμύρια ευρώ μόνο από την ελληνική αγορά, μάλιστα με τόσο δυναμικό τρόπο που παράγοντες υπολόγιζαν ότι το ποσό αυτό θα μπορούσε ακόμη και να τριπλασιαστεί αν συνέχιζε απρόσκοπτα την πορεία του. Με την εξαιρετικά επίμονη στάση του κατόρθωσε να ελέγξει, εκτός από τον επενδυτικό όμιλο της Marfin, ο οποίος είχε απορροφήσει την Εγνατία Τράπεζα και ήταν επίσης ο κύριος δανειστής της Λαϊκής Τράπεζας στην Κύπρο, πλήθος άλλων επιχειρήσεων, όπως το ιδιωτικό θεραπευτήριο Υγεία, η επιχείρηση τροφίμων Vivartia και το δίκτυο φεριμπότ «Blue Star».

Μετά την αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους το 2011, η Marfin, εξαιτίας της στενής σχέσης της με την κυπριακή αγορά, πυροδότησε σε μεγάλο βαθμό την κυπριακή τραπεζική κρίση, ουσιαστικά συμβάλλοντας στους λόγους για τους οποίους η τρόικα τελικώς επισκέφθηκε τη Λευκωσία. Την ανάμειξη του Ανδρέα Βγενόπουλου στο κυπριακό ντόμινο ερευνά ειδική επιτροπή της κυπριακής Βουλής. Στο μεταξύ, η κρίση, σε συνδυασμό με την κατάρρευση της συμφωνίας Ολυμπιακής και Aegean, έχουν φέρει τον «εθνικό αερομεταφορέα» ξανά σε δυσμενή θέση. Εχοντας στο μεταξύ χάσει μεγάλα διεθνή slots στο εξωτερικό, και όντας αντιμέτωπη με την πτώση των εισοδημάτων των Ελλήνων, η Ολυμπιακή έχει συρρικνωθεί σε σχεδόν αποκλειστικά τοπική αερογραμμή που προγραμματίζει σε μεγάλο βαθμό επιδοτούμενα δρομολόγια στο εσωτερικό. Στο μεταξύ, η Marfin Investment Group έχει απολέσει περί το 95% της χρηματιστηριακής αξίας της, με τις υποχρεώσεις της να βρίσκονται σε δυσθεώρητο ύψος. Ως κερασάκι σε μια «τούρτα πονοκεφάλων» για τον 61χρονο επιχειρηματία ήρθε μια καταδικαστική απόφαση για συκοφαντική δυσφήμηση σε δικαστική διαμάχη με τον πρώην υπουργό Αιγαίου Νίκο Σηφουνάκη.

Στη βροχή σκανδάλων του τελευταίου διαστήματος προστέθηκε η υπόθεση του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου, την οποία ερευνά η Δικαιοσύνη. Ανάμεσα στους εμπλεκόμενους από τη σχετική δικογραφία που συγκρότησε η Αρχή για το Ξέπλυμα Βρώμικου Χρήματος βρίσκονται τόσο ο πρόεδρος της Interamerican και ιδιοκτήτης του τηλεοπτικού σταθμού Alpha, Δημήτρης Κοντομηνάς, ο οποίος βεβαίως αρνείται εμφατικά κάθε κατηγορία, αλλά και ο δραστηριοποιούμενος στον χώρο του –συνεδριακού, κυρίως –τουρισμού, μανιάτης φαρμακοποιός Κυριάκος Γριβέας. Ο Γριβέας, με μια σταδιοδρομία η οποία περιλαμβάνει συμμετοχή στην ΟΝΝΕΔ, αλλά και στενή φιλία με τον Αντρίκο Παπανδρέου, φέρεται να έχει λάβει μέσω της εταιρείας του, C&C, υπέρογκα δάνεια χωρίς εγγύηση ύψους 17 εκατομμυρίων ευρώ από την τράπεζα. Τελικώς, ο ίδιος και η σύζυγός του, Αναστασία Βάτσικα, εμφανίστηκαν στις Αρχές του Λονδίνου, όπου διαμένουν, και πλήρωσαν εγγύηση ύψους 50.000 στερλινών προκειμένου να αφεθούν ελεύθεροι με περιοριστικούς όρους.

Ανάμεσα στα αξιομνημόνευτα επιχειρηματικά σκάνδαλα της προηγούμενης περιόδου, ξεχωρίζουν και οι αγοραπωλησίες ακινήτων που οδήγησαν τον επιχειρηματία του κατασκευαστικού κλάδου Γιάννη Καρούζο, ιδιοκτήτη της Carouzos Constructions, στη φυλακή της Χαλκίδας για έξι αδικήματα, ανάμεσά τους το ξέπλυμα 10,2 δισεκατομμυρίων ευρώ. Το περασμένο φθινόπωρο σχηματίστηκε νέα δικογραφία για τον επιχειρηματία, που αφορά φοροδιαφυγή ύψους 30 εκατομμυρίων ευρώ.

Είναι τα σκάνδαλα ο μοναδικός λόγος που η ελληνική επιχειρηματική ζωή έχει βυθιστεί στην κατάθλιψη; Προφανώς είναι μειονότητα όσοι εμπλέκονται σε δικαστικές έρευνες. Ενδεικτικά του οικονομικού κλίματος που επικρατεί είναι τα μεγάλα πάθη του κλάδου της χαλυβουργίας με τις τρεις επιχειρήσεις του κλάδου –τη Χαλυβουργική, τη Χαλυβουργία Ελλάδος και τη Σιδενόρ –να παρουσιάζουν αρνητικούς ισολογισμούς εδώ και τουλάχιστον δύο χρόνια.

Τις μεγαλύτερες ζημιές για το 2012 στη ζώνη του Ασπρόπυργου παρουσιάζει η πλέον ιστορική επιχείρηση του κλάδου: η Χαλυβουργική του 69χρονου Κωνσταντίνου Αγγελόπουλου. Η αλλοτινή πανίσχυρη επιχείρηση με έμβλημα την υψικάμινο ιδρύθηκε το 1939, ενώ τη δεκαετία του ’60 υπήρξε η μοναδική, πλήρως καθετοποιημένη χαλυβουργία στην Ελλάδα η οποία χρησιμοποιούσε σιδηρομετάλλευμα ως πρώτη ύλη για την παραγωγή τελικών προϊόντων.

Επιπλέον, μετά τη μοιρασιά της διεύθυνσης των επιχειρήσεων του πατέρα του σημερινού ιδιοκτήτη Παναγιώτη Αγγελόπουλου στον ίδιο και στον αδελφό του, Θεόδωρο, αποτέλεσε πέτρα του σκανδάλου στην οικογένεια με κατηγορίες να εκτοξεύονται εκατέρωθεν σε μια «βεντέτα» που διατηρείται ως σήμερα. Κομμάτι του μύθου της επιχείρησης αποτελεί η δολοφονία του συνιδρυτή της Δημητρίου Αγγελόπουλου από τη «17 Νοέμβρη», τον Απρίλιο του 1986.

Πίσω στο ακανθώδες παρόν, η Χαλυβουργική παρουσίασε ζημιές ύψους 56,8 εκατομμυρίων ευρώ για το 2012. Ως εκ τούτου, η επιχείρηση τις παρούσες εγκαταστάσεις της οποίας εγκαινίασε ο βασιλιάς Παύλος και αδειοδότησε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής πρότεινε στο υπουργείο και στα συνδικάτα καθεστώς διαθεσιμότητας για τους 192 από τους 255 εργαζομένους. Στην περίπτωση που επιτευχθεί συμφωνία και η πρόταση προχωρήσει, από τις 31 Μαρτίου 2014 και για τρεις μήνες, οι εργαζόμενοι θα λαμβάνουν το 50% του μισθού τους από την επιχείρηση και το 10% από τον ΟΑΕΔ και, ασφαλώς, θα διακοπεί η παραγωγή στο εργοστάσιο. Την κρίση προκάλεσε η καθίζηση της εγχώριας αγοράς της οικοδομής, η οποία μείωσε δραματικά τη ζήτηση των προϊόντων από χάλυβα, ενώ η ισοτιμία του ευρώ δεν επιτρέπει γενναία πολιτική εξαγωγών.

H απόφαση του έμπειρου 68χρονου Σπύρου Λάτση τον Ιούλιο του 2012, μετά το ναυάγιο του «γάμου» Eurobank-Alpha Bank, να μεταβιβάσει το 43,55% της συμμετοχής στη Eurobank του ομίλου EFG, στον οποίο είναι βασικός μέτοχος, στα εννέα εγγόνια του πατέρα του, Γιάννη Λάτση, προκάλεσε αιφνιδιασμό. Με δεδομένο ότι τα εν λόγω εγγόνια έχουν ηλικία από 14 ως 37 ετών, διατυπώθηκε η εκτίμηση ότι η συγκεκριμένη κίνηση αποτέλεσε «exit strategy» του ιδρυτή της τράπεζας εν όψει της επιδείνωσης των συνθηκών της ελληνικής οικονομίας. Με τα σενάρια για την τύχη της Eurobank «στα χέρια» του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας να έχουν οργιάσει και με τις αποχωρήσεις των στελεχών της τράπεζας να αποτελούν ρουτίνα για το επόμενο –μετά την αποχώρηση –διάστημα, μόλις την προηγούμενη εβδομάδα διατυπώθηκε η συμφωνία πέντε ξένων επενδυτικών fund να συμμετάσχουν σε αύξηση κεφαλαίου. Ωστόσο, τα σενάρια περί σχήματος εξυγίανσης της συστημικής τράπεζας με τη συμμετοχή του Δημοσίου, μετά την ολοκλήρωση της ανακεφαλαιοποίησής της, δεν έχουν υποχωρήσει.

Η εικόνα της ελληνικής επιχειρηματικής ζωής τα τελευταία τέσσερα χρόνια είναι φυσικό να προβληματίζει κάθε παρατηρητή. Είναι σαφές ότι πλέον εξηγείται το πώς ακριβώς επιβλήθηκε στο προσκήνιο μια αμφιλεγόμενη τάξη νεόπλουτων επιχειρηματιών, αλλά και το γιατί παλαιότεροι παίκτες, στο ασφυκτικό περιβάλλον της κρίσης, επιλέγουν να αποστασιοποιηθούν ή να επιδιώξουν διαφορετικό ρόλο. Πολλοί επιμένουν ότι η σημερινή κατάσταση αποτελεί πιστό αποτύπωμα της στρεβλής εικόνας της ελληνικής οικονομίας εδώ και δεκαετίες. Το ερώτημα ωστόσο παραμένει: Αποτελεί η συγκεκριμένη «κατεδάφιση» αφετηρία για μια περισσότερο υγιή φάση στο επιχειρείν ή είναι μια κατάσταση που τείνει να παγιωθεί και την οποία καλό θα ήταν να… συνηθίσουμε;

Η θεωρία της ανισότητας

Γιατί 85 άνθρωποι στον πλανήτη είναι πλουσιότεροι από τον μισό πληθυσμό της Γης; Πώς η Ελλάδα βρέθηκε στη δεύτερη θέση, μετά την Ισπανία, των χωρών με τη μεγαλύτερη οικονομική ανισότητα στην Ευρωπαϊκή Ενωση; Η θεωρία της ανισότητας αναδεικνύεται σε ένα από τα σημαντικότερα παγκόσμια προβλήματα

«Σήμερα, έπειτα από τέσσερα χρόνια οικονομικής ανάπτυξης, τα εταιρικά κέρδη και οι τιμές των μετοχών βρίσκονται σε ασυνήθιστα υψηλό επίπεδο, και όσοι βρίσκονται στην κορυφή τα καταφέρνουν καλύτερα από ποτέ». Το παραπάνω απόσπασμα της εφετινής ετήσιας ομιλίας του Μπαράκ Ομπάμα για την «Κατάσταση του έθνους» (State of the Union) αντανακλά την κεντρική ιδέα όσων αποφάσισε να υπογραμμίσει ο αμερικανός πρόεδρος. Και συνέχισε σκιαγραφώντας ένα ενδιαφέρον παράδοξο: «Ωστόσο, οι μέσοι μισθοί έχουν μετά βίας κινηθεί. Η ανισότητα έχει βαθύνει. Η κινητικότητα προς τα πάνω έχει παγώσει. Το ψυχρό δεδομένο είναι ότι ακόμη και εν μέσω ανάκαμψης πάρα πολλοί Αμερικανοί δουλεύουν περισσότερο από ποτέ μόνο για να ζήσουν – ούτε καν για να προχωρήσουν. Και πάρα πολλά πράγματα εξακολουθούν να μη λειτουργούν καθόλου».

Ο Ομπάμα – συχνά δικαίως – έχει δεχτεί κριτική ότι δεν υπήρξε όσο ριζοσπάστης ανέμεναν όσοι τον υποστήριξαν, ότι δεν συγκρούστηκε με τα κατεστημένα της Γουόλ Στριτ και των μυστικών υπηρεσιών στον βαθμό που θα μπορούσε. Ωστόσο, με την παραπάνω ομιλία, συνεισέφερε προοπτική και δημοσιότητα σε έναν διάλογο ο οποίος είχε αρχίσει λίγες ημέρες νωρίτερα. Με αφορμή τη δημοσιοποίηση της έκθεσης του διεθνούς οργανισμού για την ανάπτυξη, Oxfam, η οποία βασισμένη σε στοιχεία της επενδυτικής τράπεζας Credit Suisse συμπέρανε ότι οι 85 πιο πλούσιοι άνθρωποι παγκοσμίως έχουν μεγαλύτερη περιουσία από τα φτωχότερα 3,5 δισεκατομμύρια. Η έρευνα συνεχίζει: «Οι εκτιμήσεις μας δείχνουν ότι το πιο φτωχό μισό του παγκόσμιου πληθυσμού έχει στην κατοχή του λιγότερο από 1% του παγκόσμιου πλούτου. Ομως το πιο πλούσιο 10% των ενηλίκων κατέχει το 86% όλου του πλούτου και το 1% της κορυφής κατέχει το 46% του συνόλου». Η ίδια έρευνα σημειώνει ακόμη και μια «αλλαγή φρουράς» μεταξύ των ίδιων των πλουσίων: Από τους 100 πιο πλούσιους δισεκατομμυριούχους (σε δολάρια) του 2001, μόνο οι 37 παραμένουν στην ίδια λίστα σήμερα.

Τα πιο πρόσφατα στοιχεία για την ανισότητα στην Ελλάδα προέρχονται από έρευνα της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, με βάση τα στοιχεία του 2012, η οποία δημοσιοποιήθηκε τον περασμένο Δεκέμβριο. Σύμφωνα με την έρευνα, το πλουσιότερο 20% παρουσιάζει μερίδιο εισοδήματος 6,6 φορές μεγαλύτερο από το 20%. Το αντίστοιχο ποσό της έρευνας του 2010 ήταν 5,6. Επιπλέον, το 25% των νοικοκυριών με το χαμηλότερο εισόδημα κατέχει το 8,7% (πέρυσι κατείχε το 9,4%) του συνολικού εθνικού εισοδήματος, ενώ τα νοικοκυριά με το υψηλότερο εισόδημα κατέχουν το 47% του συνολικού εθνικού εισοδήματος. Με βάση την ίδια έρευνα της ΕΛΣΤΑΤ, η Ελλάδα βρέθηκε στη δεύτερη θέση, μετά την Ισπανία, των χωρών με τη μεγαλύτερη οικονομική ανισότητα στην Ευρωπαϊκή Ενωση.

Η ανισότητα και το «πάγωμα» της κοινωνικής κινητικότητας αναμένεται να αναδειχθούν σε κορυφαία θέματα αντιπαράθεσης παγκοσμίως. Οι περισσότερο απογοητευμένοι υποστηρίζουν ότι δεν αντιμετωπίζονται με τα συνήθη ευχολόγια. Οι πιο αισιόδοξοι σημειώνουν ότι τα ευχολόγια βρίσκονται λίγο πιο κοντά στη διαμόρφωση της σχετικής ατζέντας από τον στρουθοκαμηλισμό που επικρατούσε ως τώρα.

*Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 23 Φεβρουαρίου 2014