Λος Αντζελες Εμπιστευτικό

Προσγείωση στο LAX έπειτα από 12 ώρες συνεχόμενης πτήσης, αφήνοντας πίσω τη συννεφιασμένη, κυριολεκτικά και συμβολικά, Αθήνα. Με φλέρταρε το τζετ λαγκ, εκείνο όμως που με ζάλισε από τα πρώτα λεπτά που πάτησα στο έδαφος ήταν ο καυτός ήλιος, το σήμα κατατεθέν της πόλης με το ατέλειωτο καλοκαίρι, το οποίο τραγούδησε το συγκρότημα The Mamas & the Papas στο «California Dreamin’». Στο Λος Αντζελες δεν χρειάζονται τουριστικοί οδηγοί. Τα βιβλία του Τζέιμς Ελρoϊ μπορούν να είναι ο καλύτερος ξεναγός για αυτό το ταξίδι. Το Λος Αντζελες είναι το μόνιμο φόντο στο συγγραφικό έργο του. Στους δρόμους του εξελίσσονται οι ιστορίες του, ενσωματώνοντας το σχεδόν εγγενές στοιχείο της βίας, αλλά και τα προσωπικά του βιώματα σε μια ζωή στο όριο, βαμμένη στα χρώματα του αίματος και της νύχτας.

«Σπάνια μιλάω για το L.A. επιγραμματικά. Δεν το βλέπω σαν ένα παράξενο μέρος, ως κέντρο πολυπολιτισμικό ή ως τόπο αλλόκοτης σεξουαλικότητας. Ποτέ μου δεν το μελέτησα με την επίσημη έννοια της λέξης. Υπάρχουν μεγάλες περιοχές στο L.A. που ούτε καν ξέρω πού πέφτουν. Το έχω, όμως, αφομοιώσει μ’ έναν βαθύτερο τρόπο» έγραφε ο μετρ του αμερικανικού διηγήματος. Ο Τζέιμς Ελροϊ γεννήθηκε στο Λος Αντζελες και έζησε εκεί τα πρώτα χρόνια της ζωής του σε συνθήκες απόλυτης φτώχειας, σε ένα διαταραγμένο οικογενειακό περιβάλλον. Η δολοφονία της μητέρας του τροφοδότησε τις σεξουαλικές και συναισθηματικές διαταραχές του. Αυτή η λιγότερο λαμπερή εκδοχή του L.A. είναι το μέρος στο οποίο περιπλανήθηκε ο ίδιος στα νεανικά του χρόνια, σε συνθήκες παραβατικότητας, ως άστεγος, τοξικοεξαρτημένος και αλκοολικός, και το κίνητρο για να ανοίξει μόνος του ένα νέο κεφάλαιο στην ιστορία της αστυνομικής λογοτεχνίας. Η αλήθεια είναι ότι το νουάρ δεν θα μπορούσε να βρει καλύτερο σκηνικό για τις σελίδες του και η Πόλη των Αγγέλων καλύτερο συγγραφέα για να περιγράψει τη σκοτεινή όψη της.

Ξεκινήσαμε την περιήγησή μας από την άλλη πλευρά, την πιο mainstream, αυτή που σε κάνει να χαζεύεις επί ώρες το απέραντο παραλιακό μέτωπο στον Ειρηνικό σε έναν συγκερασμό έλξης και τρόμου από την αγριότητα του ωκεανού, μετά να γαληνεύεις σε ένα ρομαντικό δειλινό στη Σαντα Μόνικα, ύστερα να ποζάρεις δίπλα στους άπειρους ιάπωνες τουρίστες κάτω από τον λόφο του Χόλιγουντ με την ομώνυμη πινακίδα ως σύμβολο της δόξας και της παγκόσμιας βιομηχανίας κινηματογράφου και τέλος να παλινδρομείς στην εφηβεία σου στα Universal Studios. Ζωντανεύουν μπροστά σου όλοι οι ήρωες του σινεμά, σου κόβεται η ανάσα στη «Μούμια», παρακαλάς να κατέβεις στο «Star Wars» και γίνεσαι μούσκεμα στο «Jurassic Park». Μια φωτογραφία με τους Σίμσονς και ένας καφές στο City Walk την ώρα του ηλιοβασιλέματος είναι η απόλυτη επιβράβευση.

Το Λος Αντζελες, μαζί με το Σαν Φρανσίσκο, είναι η μήτρα της τζαζ και ροκ σκηνής της Δυτικής Ακτής. Αν θέλεις να το ζήσεις, πρέπει να ξεροσταλιάσεις στις ουρές –όλη η Αμερική είναι μια τεράστια ουρά –της Sunset Boulevard για να ακούσεις τους Animal Collective. Εκεί όπου τα στερητικά σύνδρομα εμφανίζονται από τη σχεδόν υστερική απαγόρευση του καπνίσματος, έρχεται η αντίφαση με την όλο και πιο διαδεδομένη χρήση χασίς, που κυκλοφορεί σε άφθονες ποσότητες για «ιατρικούς λόγους».

Η πόλη είναι γοητευτική και αντιφατική τη νύχτα, αρκεί να ξεφύγεις λίγο από την τουριστική και λίγο κιτς λεωφόρο του Χόλιγουντ. Τα μπαράκια είναι γεμάτα ζωή και οι δρόμοι έρημοι. Το περπάτημα τη νύχτα στο L.A. δεν είναι περιπλάνηση στο φεγγαρόφωτο, αλλά κάπως τολμηρή επιλογή που πρέπει να περάσει απαρατήρητη από γωνιές αστέγων και νταλαβέρια ναρκωτικών. Σε κάθε περίπτωση, όμως, δικαιώνει την επιλογή του Ντέιβιντ Λιντς να το επιλέξει ως υπόβαθρο αστικού τοπίου στα «Lost Highway» και «Mulholland Drive». Οι ντόπιοι, πάντως, δεν είναι εξασκημένοι στο περπάτημα. Κινούνται κατά βάση με τα αυτοκίνητά τους, δημιουργώντας ένα εκνευριστικό κυκλοφοριακό πρόβλημα που θυμίζει την Αθήνα προ κρίσης, και οι πιο φτωχοί με το όχι ιδιαίτερα ανεπτυγμένο συγκοινωνιακό δίκτυο.

To Λος Αντζελες είναι η επιτομή των κοινωνικών αντιθέσεων. Μπορεί να το διαβάσει κανείς στα εγχειρίδια αστικής κοινωνιολογίας. Και να το διαπιστώσει από κοντά, βλέποντας πόσο εύκολα γλιστράς από τη γειτονιά των αστεριών με τις περίκλειστες βίλες των διασήμων στο Μπέβερλι Χιλς και τη Rodeo Drive –έναν από τους ακριβότερους εμπορικούς δρόμους στον κόσμο –στα γκέτο των Αφροαμερικανών και στις κοινότητες των λατινoφώνων πέρα από το Σαν Φερνάντο Βάλεϊ, ή από την επιγραφή του Χόλιγουντ, πίσω από τον λόφο, όπου βρίσκεται στο βασίλειο της πορνοβιομηχανίας. Ή να ανακαλύψει πώς από τις περιφραγμένες παραλίες (επέκταση των ιδιωτικών ανακτόρων του Μαλιμπού) μεταφέρεται σε μισή ώρα στο street art και στο break dance του Venice Beach, ενώ αν το βλέμμα περάσει από τα πανύψηλα κτίρια του Downtown στις αποβάθρες του μετρό, θα βρει απλωμένα χέρια να ζητάνε λεφτά και τσιγάρο.

Η Κλερ Λαμπ από το «Book Reporter» έγραφε πρόσφατα: «Το L.A. ήταν πάντοτε μια πόλη στην οποία οι άνθρωποι ισχυρίζονται ότι είναι αυτό που είναι μέχρι αποδείξεως του εναντίου. Κόσμος πάει κι έρχεται, καθιστώντας τις εξαφανίσεις εύκολη υπόθεση και, κυρίως, απαρατήρητες. Και βέβαια, οι άνθρωποι έρχονται στο Λος Αντζελες για φήμη και χρήματα –έτοιμοι να πληρώσουν οποιοδήποτε τίμημα για αυτό». Ισχύει… Και συχνά το τίμημα είναι πολύ βαρύ. Το Λος Αντζελες συμπυκνώνει όσο καμιά άλλη πόλη τη γέννηση του αμερικανικού ονείρου και συνάμα την κατάρρευσή του.

Οχι άδικα, το Λος Αντζελες διαφημίζεται ως μια φιλελεύθερη πόλη. Για παράδειγμα, τα LGBT ζευγάρια κυκλοφορούν αγκαλιασμένα στους δρόμους και φιλιούνται στα μπαράκια χωρίς να αντικρίζουν βλέμματα περιέργειας και να αντιμετωπίζουν ομοφοβικά στερεότυπα. Γνώρισα τη Χόουπ σε ένα house party και χωρίς κανένα ταμπού μού σύστησε την κοπέλα της. Η Πολιτεία της Καλιφόρνιας υπήρξε ιστορικά από τις πιο προοδευτικές σε ζητήματα σεξουαλικών ελευθεριών. Νομιμοποίησε τους γάμους των ομοφυλοφίλων τον Ιούνιο του 2008. Περίπου 14.000 ζευγάρια ομοφυλοφίλων αξιοποίησαν τότε αυτή τη δυνατότητα. Ωστόσο, έξι μήνες αργότερα, η «Πρόταση 8», που ορίζει ως γάμο την ένωση μόνο μεταξύ των ετεροφυλόφιλων ζευγαριών, υιοθετήθηκε με δημοψήφισμα.

Ξεκίνησε μια μεγάλη δικαστική διαμάχη που ολοκληρώθηκε τον Ιούνιο του 2013, με την άρση της απαγόρευσης των γκέι γάμων. Ο Πολ Κατάμι και ο Τζεφ Ζαρίλο βρέθηκαν μπροστά στον δήμαρχο Αντόνιο Βιγιαραϊγκόσα, με τον τελευταίο να δηλώνει: «Δεν ξέρω για εσάς, αλλά εγώ έχω ανατριχιάσει». Ο φιλελευθερισμός, όμως, είναι α λα καρτ. Προσκρούει σε μια σειρά από διαστάσεις με πιο σημαντική το χρώμα του δέρματος. Η πολυπολιτισμικότητα της πόλης υφίσταται κυρίως ως επίφαση, υποκρύπτοντας, μερικώς μόνο, τα χνάρια ενός σκληρού απαρτχάιντ, ορατού όμως διά γυμνού οφθαλμού. Σε όλες τις θέσεις εργασίας χαμηλής και μεσαίας ειδίκευσης δουλεύουν μόνο Αφροαμερικανοί και λατινόφωνοι. Αυτοί είναι που κυρίως μετακινούνται με μέσα μαζικής μεταφοράς.

Το Λος Αντζελες έχει σημαδευτεί από φυλετικές διακρίσεις που πυροδότησαν βίαιες κοινωνικές εκρήξεις, όπως αυτές στο Watts το 1965 και στο Downtown το 1992, γνωστές ως οι «ταραχές του Ρόντνεϊ Κινγκ», από το όνομα του Αφροαμερικανού που ξυλοκοπήθηκε άγρια από τους αστυνομικούς και οι οποίοι εν τέλει αθωώθηκαν από το λευκό δικαστήριο. Τι και αν στην περιφέρεια του Λος Αντζελες κατοικούν πάνω από 40 κοινότητες και μιλούν περί τις 80 γλώσσες, παραμένει υπόδειγμα διαχωρισμού των πολιτών σε δύο ή και περισσότερες ταχύτητες.

«Καλωσήλθατε στο μεταφιλελεύθερο Λος Αντζελες, όπου η υπεράσπιση του λάιφσταϊλ πολυτελείας μεταφράζεται σε μια διάχυση νέων μορφών καταστολής στον χώρο και στην κίνηση, ζωσμένων με την πανταχού παρούσα ένοπλη απάντηση» έγραφε ο Μάικ Ντέιβις στο «City of Quartz» και με έναν σχεδόν προφητικό τρόπο διαισθανόταν την εξέγερση του 1992, καθώς και το θηριώδες σύστημα ηλεκτρονικής επιτήρησης και ελέγχου που θα ακολουθούσε, καθιστώντας παντοδύναμο το περιβόητο LAPD. Συναντήσαμε τον αμερικανό καθηγητή Συγκριτικής Ιστορίας στο UCLA στο σπίτι της κόρης του στο Venice Beach, διασχίζοντας έναν μεγάλο πεζόδρομο στραμμένο στον ωκεανό σαν ένα πολύχρωμο ψηφιδωτό που περιελάμβανε υπαίθρια γυμναστήρια και αντίσκηνα αστέγων στα γρασίδια, γυναίκες που έκαναν τζόγκινγκ και πιτσιρικάδες που κάπνιζαν μαριχουάνα, ράπερ και ξεχασμένους χίπηδες. Το μοναδικό dress code που επιβάλλεται εδώ είναι να έχεις τουλάχιστον ένα τατουάζ.

O Μάικ Ντέιβις, με ένα πλούσιο συγγραφικό έργο μεταφρασμένο σε πολλές γλώσσες, έχει εντρυφήσει στη μελέτη της αντιφατικής ανάπτυξης του Λος Αντζελες: «Το L.A. μοιάζει με πυραμίδα όπου κυριαρχούν η φιγούρα και το εφέ στην κορυφή της και η ένδεια στη βάση της. Παλιά έλεγαν ότι θα γίνει η Wall Street της Δυτικής Ακτής. Τελικά, η μεγαλύτερη εταιρεία που δραστηριοποιείται εκεί είναι η Disney. Η στρατηγική πλέον για το L.A. είναι να γίνει η πρωτεύουσα του θεάματος». Ξεκινώντας από τη βιομηχανία αεροκατασκευαστικής που έφυγε στις αρχές του ’90, όλο και περισσότερες βιομηχανίες μετεγκαθίστανται στη Βόρεια Καρολίνα και στο Σαν Φρανσίσκο. Οι μοναδικές θέσεις εργασίας που μπορεί να αναζητήσει κανείς με σιγουριά είναι στον τομέα της ψυχαγωγίας.

Ετσι, η φτώχεια χτύπησε την πόρτα της λαμπερής πόλης και εγκαταστάθηκε για τα καλά, αφού, σύμφωνα με το Ινστιτούτο Κοινωνικής Πολιτικής της Καλιφόρνιας, το Λος Αντζελες καταγράφει τα υψηλότερα επίπεδα φτώχειας σε ολόκληρη την Πολιτεία, με ποσοστό σχεδόν 27%, όταν το εθνικό επίπεδο κυμαίνεται στο 18%. Συνακόλουθα, ο αριθμός των αστέγων έχει αυξηθεί κατά 7% από το 2011, σε μια χώρα που δεν φημίζεται για το ισχυρό κράτος πρόνοιας. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 17% των αστέγων που ζήτησαν φιλοξενία στις αρμόδιες κοινωνικές υπηρεσίες… περιμένουν ακόμη στην ουρά για να ικανοποιηθεί το αίτημά τους. Αν σε αυτά προστεθεί η πάντα ανοιχτή πληγή για την «υπερδύναμη», αυτή του Εθνικού Συστήματος Υγείας, με το 20% των «Angelinos» να μην έχουν πρόσβαση σε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, είναι σαφές ότι η καθημερινότητα αρκετών κατοίκων δεν είναι τόσο κινηματογραφική.

«Την τελευταία 20ετία ο κόσμος δεν αντέχει τα πανάκριβα ενοίκια στην πόλη και μετακινείται στα προάστια, 50-60 μίλια μακριά από την εργασία του. Στα πιο απομακρυσμένα προάστια ζει ο μαύρος πληθυσμός της πόλης, σε μια προσομοίωση κλουβιού –οικογένειες ολόκληρες συνωστίζονται σε λίγα τετραγωνικά. Πρόσφατα παρακολουθούσα πολυπληθείς ομάδες Λατίνων να κατασκηνώνουν στη μέση της κοιλάδας. Στο πανεπιστήμιο όπου διδάσκω όλοι οι μαύροι ή λατινόφωνοι φοιτητές έχουν να σου διηγηθούν ιστορίες για έναν άνεργο πατέρα. Υπάρχουν νέοι στα προάστια που δεν έχουν έρθει ποτέ στο Downtown».

Ο Ντέιβις σε αυτή τη συνθήκη κοινωνικού αποκλεισμού, που επιδεινώθηκε με την κρίση του 2008, εντοπίζει το υπόστρωμα της βίας. «Το L.A. έχει μια κουλτούρα βίας και αίματος. Παλιότερα υπήρχαν πρωτοβουλίες πολιτών για την εξάλειψη της βίας. Αν όμως σε έναν βαθμό οι παλιοί γκάνγκστερ σταμάτησαν, αντικαθίστανται από μια νέα γενιά συμμοριών. Υπάρχουν σχολεία στα γκέτο που αν ρωτήσεις τα παιδιά τι θα γίνουν όταν μεγαλώσουν, σου απαντούν ότι θα πάνε φυλακή όπως ο πατέρας τους. Το 80% της ασκούμενης βίας έχει χαρακτήρα ανταπόδοσης και εκδίκησης μεταξύ συμμοριών».

Οι μαφίες, τα ναρκωτικά και ο έλεγχος της νύχτας δεν έλειψαν ποτέ από αυτή τη γωνιά της Νότιας Καλιφόρνιας. Το κρακ και η κοκαΐνη ξεκίνησαν να χρησιμοποιούνται εδώ σε μαζική κλίμακα το 1984-85 και η διακίνησή τους γίνεται μέσα από τα δίκτυα των συμμοριών, κυρίως των δύο μεγαλύτερων από τη δεκαετία του ’60 (Crips and Bloods). Ο πόλεμος μεταξύ των συμμοριών ματώνει εδώ και δεκαετίες την αστραφτερή καρτ ποστάλ. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των Αρχών, τις δεκαετίες του ’80 και του ’90 περίπου 10.000 νέοι άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στον πόλεμο των συμμοριών.

Με το πρόσχημα της πάταξης της εγκληματικότητας και της πρόληψης των κοινωνικών ταραχών στο Λος Αντζελες, ήδη μετά τα γεγονότα του Watts αναπτύχθηκε η στρατηγική της «μηδενικής ανοχής» που αναβάθμισε τον ρόλο της αστυνομίας ορίζοντάς την επί της ουσίας πολεοδομικό σχεδιαστή. Η πόλη αναμορφώθηκε, το Downtown οχυρώθηκε με περιφράξεις, τσιμεντοκολόνες και τείχη από αυτοκινητόδρομους. Οι πεζοδιαβάσεις ξηλώθηκαν και αντικαταστάθηκαν από εναέριες διαβάσεις, υπό το άγρυπνο βλέμμα ενός πολυδαίδαλου συστήματος με κάμερες ασφαλείας. Ολόκληρες συνοικίες στρατιωτικοποιήθηκαν, τα πιο φτωχά στρώματα εκτοπίστηκαν από το κέντρο της πόλης και ο δήμος υιοθέτησε πρακτικές συγκέντρωσης μεταναστών και αστέγων σε οριοθετημένες ζώνες, όπως η περιοχή skid row, που έμοιαζαν περισσότερο με υπαίθρια φτωχοκομεία.

Το παραδοσιακό εμπορικό κέντρο της πόλης γύρω από τη Fashion District αναδίδει μια οσμή ερήμωσης και παρακμής. Το όνομα είναι παραπλανητικό. Δεν υπάρχουν εδώ γνωστοί οίκοι μόδας, παρά μόνο κινέζικα και second hand προϊόντα, ενώ ο περίπατος δεν συνιστάται μετά τη δύση του ηλίου και κάνει τις βραδινές περιπλανήσεις απαγορευτικές. Η κυβέρνηση δαπάνησε εκατομμύρια δολάρια για να ενισχύσει τα Αστυνομικά Τμήματα. «Η Αστυνομία πλέον είναι σαν παράρτημα του στρατού, γνωρίζω κάποια τμήματα που διαθέτουν μέχρι και τανκς» μου λέει ο Μάικ Ντέιβις.

Οι αδιάφθοροι όμως του L.A., που πρωταγωνίστησαν σε μερικές από τις πιο γνωστές και πετυχημένες τηλεοπτικές σειρές, έχουν υποπέσει πολλάκις σε σφάλματα διαφθοράς και αυθαιρεσίας, με πιο γνωστό αυτό που κωδικοποιήθηκε ως «σκάνδαλο Rampart». Στα τέλη της δεκαετίας του ’90 πάνω από 70 αξιωματικοί του επίλεκτου τμήματος CRASH αποδείχθηκε ότι είχαν εμπλακεί σε αδικαιολόγητους πυροβολισμούς, απόκρυψη αποδεικτικών στοιχείων, διακίνηση ναρκωτικών και πολλά άλλα. Ακόμη και σήμερα, που τα ποσοστά εγκληματικότητας έχουν πέσει αισθητά και η Αμερική προσπαθεί να αποενεχοποιηθεί από το ρατσιστικό της ίχνος, ο έλεγχος ή η σύλληψη Αφροαμερικανών και μεταναστών από το LAPD είναι καθημερινότητα που μπορείς να διαπιστώσεις απλώς περπατώντας στους δρόμους.

Αυτό είναι το Λος Αντζελες, μια μοναδική και βαθιά μοναχική πόλη, όπου ο καθένας είναι μόνος του στο αυτοκίνητό του και στο σπίτι του και αναμετριέται με τις φαντασιώσεις και τα απωθημένα του. Δεν είναι πεδίο κοινωνικής εκτόνωσης. Μάταια ψάξαμε για πάρκα και συλλογικές εκδηλώσεις. Δεν έχει ελεύθερους χώρους, όπως η υπόλοιπη Αμερική. Εχει εντυπωσιακά κτίρια και μαγεμένο ηλιοβασίλεμα. Είναι ένα φουτουριστικό αντίγραφο πόλης που μοιάζει με φάντασμα του αμερικανικού ονείρου.

*Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 12 Ιανουαρίου 2014