Πώς ζουν οι πλούσιοι του 1%;

Η οικογένεια του Ντέιβιντ Σίγκελ χτυπήθηκε σκληρά από την οικονομική κρίση του 2008. Ο μεγιστάνας μεσίτης του Λας Βέγκας μετατράπηκε εν μιά νυκτί από πανίσχυρο δισεκατομμυριούχο σε ταπεινό εκατομμυριούχο. Η κατά 30 χρόνια νεότερη σύζυγός του, Τζάκι, καταρρακώθηκε. Ωστόσο, έσφιξε τα χείλη και ανασκουμπώθηκε. Ποτέ της δεν θα εγκατέλειπε το όνειρο ζωής για την ίδια και τα οκτώ παιδιά της να δουν ολοκληρωμένο το 90.000 τ.μ. σπίτι τους, εκείνο που είχαν αρχίσει να χτίζουν στη Φλόριδα κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν του παλατιού των Βερσαλλιών.

Η γυναίκα του Καίσαρα, γνωστή και ως «βασίλισσα των Βερσαλλιών», χάρη στο ομώνυμο ντοκυμαντέρ της αμερικανίδας σκηνοθέτιδας και φωτογράφου Λόρεν Γκρίνφιλντ, δεν είναι, αλλά ούτε και φαίνεται τίμια. Το μέτρο, η ηθική και η ευαισθησία είναι για την πλέμπα, το περίφημο 99%. Εκείνη ανήκει στο 1%.

Ο κόσμος της διέπεται από άλλους κανόνες. Αυτόν τον κόσμο, που χωράει, ανασαίνει και κινείται σε εκείνο το «μονήρες» ποσοστό, προσπαθεί να σκιαγραφήσει η έκθεση «Τo Ηave and Ηave Νot: The World of the 1%», στο πλαίσιο του εδραιωμένου πλέον Φεστιβάλ Φωτογραφίας Noorderlicht στο Γκρόνινγκεν της Ολλανδίας. Στο εγκαταλελειμμένο εργοστάσιο ζάχαρης της πόλης φιλοξενείται μια έκθεση για την κρίση, με τίτλο δανεισμένο από βιβλίο του Ερνεστ Χεμινγουέι, στην οποία ο επιμελητής Βιμ Μέλις επιλέγει να μην ακολουθήσει την πεπατημένη, να αποτυπώσει δηλαδή τα θύματά της, αλλά προτιμά να φέρει στο φως τους θύτες της.

Είκοσι φωτογράφοι απ’ όλον τον κόσμο, μεταξύ τους και η δική μας Ζωή Χατζηγιαννάκη, ανταποκρίθηκαν σε αυτή τη δύσκολη αποστολή: Πώς αποτυπώνεις σε μια φωτογραφία το αθέατο, το μυστικοπαθές 1%, δεδομένου ότι δεν έχουν όλοι την εξωστρέφεια της οικογένειας του Ντέιβιντ Σίγκελ; Πώς ζουν, πώς αντικρίζουν τον εαυτό τους στον καθρέφτη; «Οι μικροί ενήλικοι» της Αννας Σκλάντμαν δεν μπορεί να έχουν ενοχές για την προνομιούχα θέση τους. Στο κάτω κάτω, δεν έκαναν τίποτε για να την αποκτήσουν.

Για τα παιδιά των «ολιγαρχών» της Ρωσίας κάθε βόλτα έξω από τις επαύλεις στις οποίες ζουν θα πρέπει να είναι μια ατελείωτη έκπληξη, όπως επίσης είναι για εμάς το γεγονός ότι οι γονείς τους τούς επιτρέπουν να φωτογραφηθούν, έστω και για καλλιτεχνικούς σκοπούς, ως σύγχρονοι μικροί τσάροι και τσαρίνες.

Η σπουδαία αυτή έκθεση όμως, αφορά κάτι παραπάνω από την αλόγιστη επίδειξη πλούτου. «Η έκθεση αφορά περισσότερο τις ακαθόριστες, κρυμμένες δομές εξουσίας που έχουν ως αποτέλεσμα τη δημιουργία αυτού του 1%» εξηγεί στο BHmagazino ο επιμελητής της έκθεσης, Βιμ Μέλις. «Την κατάχρηση της χρηματοοικονομικής εξουσίας η οποία οδήγησε στην παγκόσμια οικονομική κρίση. Οικονομικές αγορές, φοροδιαφυγή, επιχειρηματική ζωή, παιχνίδια πολιτικής εξουσίας. Και μολονότι κάθε σειρά φωτογραφιών αντιπροσωπεύει κυρίως το 1%, έμμεσα αφορά και το υπόλοιπο 99%».

Η διαδρομή του πλούτου περνάει σχεδόν από παντού. Στον φορολογικό παράδεισο των Νησιών Κέιμαν, εκεί όπου «καλλιεργούνται» οι offshore, ή στη Νιγηρία, όπου τα 3/4 των εσόδων της κυβέρνησης προέρχονται από τις συναλλαγές της με τις πολυεθνικές πετρελαίου για την άντλησή του από το Δέλτα του Νίγηρα.

Ο Ελβετός Κρίστιαν Λατς φωτογραφίζει τον τρίτο μεγαλύτερο υδροβιότοπο στον κόσμο, στον Νίγηρα, ο οποίος είναι ανεπανόρθωτα μολυσμένος, αλλά και τους λίγους, ελάχιστους, φορείς της εξουσίας που ξεπουλάνε σε ξένα συμφέροντα τον ορυκτό πλούτο μιας χώρας όπου τo προσδόκιμο ζωής είναι τα 40 χρόνια και το 90% του πληθυσμού ζει σε τρομακτική φτώχεια. «Εξωτικό δώρο» έχει ονομάσει τη δουλειά του ο Λατς και, μολονότι δεν υπάρχει τίποτε το εξωτικό στην κατάσταση που ζούμε εμείς οι Ελληνες, οι δοσοληψίες της εξουσίας με τα μεγάλα συμφέροντα διαγράφουν στον ορίζοντα ένα μέλλον εξίσου ζοφερό με τα μολυσμένα, μαύρα νερά του Νίγηρα.

Η Ζωή Χατζηγιαννάκη, στη σειρά «Μυστικά και κρίσεις», φωτογραφίζει κτίρια της Αθήνας που στεγάζουν κάποιον δημόσιο οργανισμό. Δίπλα παραθέτει μια μεγεθυσμένη λεπτομέρεια, η οποία, ωστόσο, αντί να μας οδηγήσει στο εσωτερικό του κτιρίου και να ρίξει φως σε όσα διαμείβονται κεκλεισμένων των θυρών, εντείνει την ασάφεια και αναδεικνύει την έλλειψη διαφάνειας που χαρακτηρίζει τις πρακτικές του Δημοσίου. Ολος ο κόσμος μια σκηνή. Μόνο που το 99% δεν διασκεδάζει με το έργο που παίζεται από το 1%.

* Η έκθεση «To Have and Have Not: The World of the 1%», στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Φωτογραφίας Noorderlicht στο Γκρόνινγκεν, διαρκεί ως τις 13.10.13.

**Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 15 Σεπτεμβρίου 2013