Νέα Υόρκη, 23 Σεπτεμβρίου 2010. Ακριβώς πέντε μήνες μετά την εκ Καστελόριζου προαναγγελθείσα υπογραφή του μνημονίου, ο τότε Πρωθυπουργός, Γιώργος Παπανδρέου, έκανε ένα απαιτητικό ταξίδι για χάρη ενός άλλου τύπου μνημονίου. Μαζί του βρίσκεται ο Χάρης Παμπούκης ως υπουργός Επικρατείας αρμόδιος για «τον σχεδιασμό της πολιτικής στρατηγικών επενδύσεων».

Στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, η Ελλάδα και το Κατάρ σφίγγουν για πρώτη φορά τα χέρια. Συγκεκριμένα, ο Χάρης Παμπούκης και ο Αχμάντ Αλ Σαγέντ, εκτελεστικός διευθυντής στην κρατική επενδυτική αρχή του Κατάρ (Qatar Investment Authority), συνυπογράφουν – ενώπιον του Γιώργου Παπανδρέου και του αρχηγού του κράτους του Κατάρ, Χαμάντ μπιν Χαλίφα Αλ Θάνι –
μνημόνιο οικονομικής συνεργασίας με το οποίο η QIA επιβεβαιώνει την πρόθεσή της να προχωρήσει σε επενδύσεις στην Ελλάδα (συνολικού ύψους 5 δισ. δολαρίων) στους τομείς του real estate, των τραπεζών, του τουρισμού, των υποδομών, των μεταφορών και της ενέργειας. Το μελάνι είναι ακόμη νωπό όταν Παπανδρέου και Αλ Θάνι απαθανατίζονται από τον φωτογραφικό φακό ως ισότιμοι εταίροι, λίγο προτού ο Γιώργος Παπανδρέου χαρακτηρίσει το επενδυτικό ενδιαφέρον του Κατάρ «ψήφο εμπιστοσύνης» προς την Ελλάδα. Δεν χρειάζεται να προσθέσουμε ότι τα «5 δισ.» παρουσιάζονται από την τότε κυβέρνηση ως «εξασφαλισμένη επιτυχία», ενώ το Κατάρ δεν έχει εκδηλώσει παρά μόνο επενδυτικές προθέσεις, χωρίς κανένα χρονοδιάγραμμα.

Αθήνα, 20 Νοεμβρίου 2012. Εκπρόσωπος της ελληνικής πρεσβείας στο Εμιράτο ενημερώνει τα ελληνικά ΜΜΕ πως ο πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς θα βρεθεί στο τέλος Νοεμβρίου στο Κατάρ για να συζητήσει δυνατότητες επενδύσεων, συμπεριλαμβανομένης και της μετοχικής συνεργασίας σε υπό ιδιωτικοποίηση εταιρείες. Λίγες ημέρες μετά, το ταξίδι αναβάλλεται λόγω των εξελίξεων στην «ταραχώδη» συνεδρίαση του Eurogroup. Σύμφωνα με επίσημη ενημέρωση από το Μέγαρο Μαξίμου, «η συνάντηση θα γίνει κάποια στιγμή μέσα στο 2013».

Το φλερτ Ελλάδας και Κατάρ κρατάει καιρό τώρα. Μέχρι στιγμής, όμως, δεν υπάρχει όχι απλώς γάμος, αλλά ούτε καν έρωτας. Κάποιοι αποδίδουν την «αποτυχία» στην κακή συγκυρία. Κάποιοι άλλοι κάνουν λόγο για ερασιτεχνικούς χειρισμούς ελλήνων πολιτικών που θεωρούν τους Αραβες αφελείς και πιστεύουν ότι μπορούν να προσελκύσουν αραβικό πλούτο χωρίς κόπο. Η αλήθεια μάλλον βρίσκεται κάπου στη μέση. Το BHmagazino επιχειρεί μια αναδρομή στους χειρισμούς των δύο πλευρών μέσα από επαφές με πρόσωπα που συμμετείχαν στις συνομιλίες.

Ελληνική ασυνέπεια

Από τότε που ανακαλύφθηκε φυσικό αέριο στη χώρα και πετρέλαιο στην ευρύτερη περιοχή, το άλλοτε φτωχό Κατάρ σταδιακά μετατράπηκε στον οικονομικό γίγαντα που είναι σήμερα. Ο Σπύρος Πολλάλης, καθηγητής Πολεοδομικού Σχεδιασμού στο Χάρβαρντ, γνωρίζει πολύ καλά τους Καταρινούς. Μάλιστα, η επιλογή να τοποθετηθεί πρόεδρος της Ελληνικό ΑΕ είχε αρχικά κατακεραυνωθεί από μερίδα του Τύπου, επειδή είναι ο κύριος ερευνητής του έργου «Gulf Encyclopedia for Sustainable Urbanism», το οποίο συγχρηματοδοτείται από την Qatar Foundation και το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ. Ο ίδιος, μιλώντας στο ΒΗmagazino, θα δώσει μια άλλη διάσταση στη συζήτηση για τις (επενδυτικές) σχέσεις μεταξύ Ελλάδας και Κατάρ: «Πρέπει να είμαστε συνεπείς, να ξέρουμε τι λέμε, να λέμε τα ίδια από την αρχή ως το τέλος και να έχουμε συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα. Επίσης, στους Καταρινούς αρέσουν οι ευθείς διακανονισμοί. Ενα άλλο σημαντικό στοιχείο είναι ότι οι Καταρινοί είναι ιδιαίτερα φιλοπάτριδες και εκτιμούν πολύ ότι και εμείς αντιμετωπίζουμε με τον ίδιο τρόπο την πατρίδα μας. Εχουν αποδείξει ότι δεν είναι οι επενδυτές που θέλουν να βγάλουν γρήγορα λεφτά και να φύγουν. Ενδιαφέρονται για μακροχρόνιες σχέσεις, και μόνον οι μακροχρόνιες και ισότιμες σχέσεις θα βοηθήσουν ουσιαστικά τη χώρα μας».

Και θα καταλήξει: «Αν εμείς οι ίδιοι δεν καθορίσουμε τι θέλουμε να κάνουμε και τον τρόπο με τον οποίο επιθυμούμε να γίνει, αλλά και αν δεν είμαστε ρεαλιστές, ακόμη και ο καλύτερος επενδυτής δεν θα μπορέσει να επιτελέσει καλό έργο. Συνεπώς, θα ήθελα να θέσω το ερώτημα: Είμαστε έτοιμοι να συνδιαλλαγούμε με τους Καταρινούς;».

Αραβικά παρατράγουδα

Η πραγματικότητα είναι ότι έτοιμοι δεν ήμασταν, αφού για το Ελληνικό δεν υπήρχε ούτε σχέδιο για χρήσεις γης, αλλά και οι Καταρινοί, όπως λένε άνθρωποι που διατηρούν επαφή μαζί τους, είναι αρκετά επιφυλακτικοί με τις επενδυτικές αποφάσεις και πολύ συχνά εξαντλούν τους συνομιλητές τους σε ατέρμονες «κυκλικές» συζητήσεις, χωρίς να αποφασίζουν για τις «υπογραφές». Γυρίζοντας τον χρόνο πίσω, στο τέλος του 2010, η πρώτη επαφή της πρωθυπουργίας Παπανδρέου αφορούσε την εμπλοκή με το Ελληνικό. Η επιδιωκόμενη επένδυση του Κατάρ φέρεται να αποτελεί το ποθητό «quick win» για την τότε κυβέρνηση η οποία, στο πλαίσιο και της μνημονιακής πολιτικής, επιταχύνει τις σχετικές διαδικασίες: Το αμέσως επόμενο διάστημα, ως τον Ιανουάριο του 2011, ψηφίζεται ο περίφημος νόμος «fast-track» (Ν. 3894/2010, για την «Επιτάχυνση και διαφάνεια υλοποίησης Στρατηγικών Επενδύσεων), συνίσταται η Διυπουργική Επιτροπή Στρατηγικών Επενδύσεων (ΔΕΣΕ), με προεδρεύοντα τον υπουργό Επικρατείας, ενώ η – ως τότε «διχοτομημένη», λόγω εσωτερικών προβλημάτων – Επενδύστε στην Ελλάδα ΑΕ (Invest in Greece) παίρνει τη σημερινή μορφή της και πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου της ορίζεται ο Αρις Συγγρός.

Σημειώνεται ότι στα περίφημα «5 δισεκατομμύρια» του Κατάρ συμπεριλαμβανόταν και το έργο της κατασκευής τερματικού σταθμού υγροποιημένου φυσικού αερίου και μονάδας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στον Αστακό Αιτωλοακαρνανίας. Η επένδυση αυτή κατέρρευσε στις 19 Οκτωβρίου 2010, καθώς οι Καταρινοί άρχισαν να αποκτούν ζωηρές αμφιβολίες για την αποτελεσματικότητα της συνεργασίας ανάμεσα στις εταιρείες της Κοινοπραξίας – μία από τις οποίες είχε μόλις ιδρυθεί από Ελληνα της Γερμανίας με μετοχικό κεφάλαιο 40 εκατομμύρια ευρώ…

Παρά το «κακό προηγούμενο» με τον Αστακό, από τον Φεβρουάριο του 2011 και μετά οι επαφές με το Κατάρ και οι ενέργειες προς την επίτευξη της διακρατικής συμφωνίας για το Ελληνικό εντατικοποιούνται. Ιδρύεται η εταιρεία Ελληνικό ΑΕ, με στόχο τη διοίκηση, τη διαχείριση και την εκμετάλλευση της έκτασης και των εγκαταστάσεων στο πρώην αεροδρόμιο. Σχετικές συζητήσεις διεξάγονται σε Αθήνα και Ντόχα.

Η Αραβία του Σαρωνικού

Παράλληλα, στην Αθήνα ανακύπτει το δίλημμα αν τελικά η Ελλάδα πρέπει να προχωρήσει σε «διακρατική συμφωνία» με το Κατάρ για το Ελληνικό ή αν είναι σκόπιμο να προκηρυχθεί διεθνής διαγωνισμός για το έργο, όπως προβλέπουν και ευρωπαϊκές οδηγίες για θέματα real estate. Τον Ιούνιο του 2011 ο δεύτερος ανασχηματισμός της κυβέρνησης Παπανδρέου και η μετακίνηση του Χάρη Παμπούκη σε θέση αναπληρωτή υπουργού Ανάπτυξης αλλάζει τις ισορροπίες και το Ελληνικό επιστρέφει στο slow track (αργή κίνηση). Στο μεταξύ έχει παρουσιαστεί η πρόταση του Χοσέ Ασεμπίγιο για την ανάπλαση στο Ελληνικό, η οποία είναι μάλλον πιο «πράσινη» από όσο θα ήθελε οποιαδήποτε πλευρά, Ελλάδα ή Κατάρ (περίπου το 72% της έκτασης του πρώην αεροδρομίου θα μετατρεπόταν σε πράσινο).

Την 1η Ιουλίου 2011, στο πλαίσιο της εφαρμογής του Μεσοπρόθεσμου Προγράμματος, ιδρύεται το Ταμείο Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου (ΤΑΙΠΕΔ). Και πέντε μήνες αργότερα προκηρύσσεται τελικά διεθνής διαγωνισμός για το Ελληνικό, στον οποίο ανταποκρίνονται εννέα πιθανοί επενδυτές, δηλώνοντας το μη δεσμευτικό ενδιαφέρον τους. Ανάμεσά τους είναι και το Κατάρ. Σήμερα, το Qatari Diar Real Estate Investment Company είναι ένας από τους τέσσερις πιθανούς επενδυτές οι οποίοι έχουν προεπιλεγεί από το ΔΣ του ΤΑΙΠΕΔ και αναμένεται η υποβολή των δεσμευτικών προσφορών τους.

Ο Αστέρας του Κατάρ

Παράλληλα, αναμένονται εξελίξεις με την προκήρυξη του διεθνούς διαγωνισμού για την «ενιαία αξιοποίηση του Αστέρα Βουλιαγμένης». Σύμφωνα με πληροφορίες, το Κατάρ φέρεται να έχει εκδηλώσει άτυπο ενδιαφέρον για τον Αστέρα. Παράλληλα, ικανοποίηση προκάλεσε η πρόσφατη ανακοίνωση της Qatar Airways ότι από το 2013 προστίθεται νέο δρομολόγιο από την Ντόχα προς τη Νέα Υόρκη, με ενδιάμεση στάση την Αθήνα.

Πάντως, ως σήμερα η μοναδική επένδυση που πραγματοποίησε το Κατάρ είναι εκείνη στην Alpha Bank (η τράπεζα ανακοίνωσε το 2008 τη διάθεση ποσοστού 4% σε επενδυτές από το Κατάρ και προχώρησε σε αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου της το 2009).

Παλαιστίνη και Valentino

Στις 21 Νοεμβρίου η εκεχειρία ανάμεσα στο Ισραήλ και στη Χαμάς, που ελέγχει τη Λωρίδα της Γάζας, επέτρεψε στους Παλαιστίνιους, έπειτα από οκτώ ημέρες αιματηρών συγκρούσεων, να αναρτήσουν τις σημαίες κρατών φιλικών προς εκείνους, ως ένδειξη ευγνωμοσύνης. Για πρώτη φορά η σημαία του Κατάρ εμφανίστηκε δίπλα σε αυτές της Αιγύπτου και της Τουρκίας. Λίγες εβδομάδες πριν, ο εμίρης Αλ Θάνι είχε επισκεφτεί τη Γάζα και είχε υποσχεθεί αναπτυξιακή βοήθεια ύψους 400 εκατομμυρίων δολαρίων. Είναι εμφανές ότι το Κατάρ επιδιώκει να κατακτήσει μια θέση ανάμεσα στις ισχυρές δυνάμεις της περιοχής. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο σεΐχης θεωρεί το Κατάρ περιφερειακή υπερδύναμη και έχει πρώτος υποστηρίξει τους αντικαθεστωτικούς στην Αίγυπτο, στη Λιβύη και στη Συρία. Το γεγονός αυτό θύμωσε τον ηγέτη της Συρίας Μπασάρ Αλ Ασαντ, ο οποίος αρκέστηκε να δηλώσει για τους Καταρινούς ότι «πρόκειται περί φτωχών νομάδων που πλούτισαν ξαφνικά και νομίζουν ότι μπορούν να αγοράσουν πολιτική, διπλωματία και γεωγραφία». «Το Κατάρ είναι κάτι παράδοξο» έγραψε πρόσφατα το περιοδικό «Time». «Μια απόλυτη δικτατορία ευλογημένη με αφάνταστο πλούτο η οποία θεωρεί τον εαυτό της υποστηρικτή της δημοκρατικής αλλαγής παντού εκτός από το ίδιο το Κατάρ». Κάποτε οι Καταρινοί ήταν φτωχοί ψαράδες, νομάδες ή αλιείς μαργαριταριών, αλλά τώρα περπατούν επάνω σε κοιτάσματα αερίου (3η θέση στον κόσμο) αξίας 10 τρισεκατομμυρίων δολαρίων, η οικονομία τους αναπτύσσεται με ρυθμούς πάνω από 10% (14,1% το 2011), ενώ το μέσο εισόδημα φτάνει τα 74.755 ευρώ.

Στη βασιλική οικογένεια του Κατάρ ανήκει το 95% του νεόδμητου Shard. Πρόκειται για το υψηλότερο κτίριο της Ευρώπης, αρχιτεκτονικό πόνημα του διάσημου Ρέντσο Πιάνο, μια «κάθετη πόλη» 72 ορόφων νοτίως του Τάμεση. Τμήματα της επιχειρηματικής ζώνης Κανάρι Γουάρφ, ποσοστό της τράπεζας Barclays, το Ολυμπιακό Χωριό, τα πολυκαταστήματα Harrods και μερικά από τα ακριβότερα παγκοσμίως ακίνητα (πλησίον του Χάιντ Παρκ) είναι επίσης μέρος της καταρινής περιουσίας στην ευρωπαϊκή μητρόπολη.

Παράλληλα, στο Κατάρ ανήκει το κανάλι Al Jazeera, με 150 εκατομμύρια τηλεθεατές διεθνώς, ενώ το κρατίδιο κατέχει μερίδιο στα διάσημα αμερικανικά κοσμηματοπωλεία Tiffany’s και ελέγχει τη γαλλική ποδοσφαιρική ομάδα Παρί Σεν-Ζερμέν. Η Παρί Σεν-Ζερμέν απέκτησε από τη Μίλαν τον Ζλάταν Ιμπραΐμοβιτς με ένα συμβόλαιο που προβλέπει αμοιβή 13 εκατομμυρίων ευρώ τον χρόνο. Λέγεται, μάλιστα, ότι ο εμίρης σκέφτεται να αγοράσει τη Μίλαν από τον Σίλβιο Μπερλουσκόνι προς 650 εκατομμύρια ευρώ. Αλλα 30 εκατ. ευρώ χρειάστηκε ο εμίρης για να «κατακτήσει» (για πέντε χρόνια) το διαφημιστικό χώρο στη φανέλα της Μπαρτσελόνα, ενώ η Ντόχα θα διοργανώσει το Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου το 2022. Μάλιστα, τον αρχιτεκτονικό διαγωνισμό για την ανέγερση του σταδίου Lusail Iconic κέρδισε το γραφείο του άγγλου «σερ» της αρχιτεκτονικής, Νόρμαν Φόστερ.

Μία από τις τελευταίες κινήσεις της βασιλικής οικογένειας είναι η εξαγορά του ιταλικού οίκου μόδας Valentino. Ο εμίρης προσέφερε κάτι λιγότερο από 1 δισ. ευρώ και άφησε πίσω του όλους όσοι είχαν επίσης θελήσει να διασώσουν από την ύφεση την υψηλή ραπτική – κατευθυνόμενος, όπως εκτιμούν διεθνείς αναλυτές, από την όμορφη και διάσημη σύζυγό του Μόζα, η οποία και διευθύνει το Qatar Luxury Group. Μάλιστα, σύμφωνα με τον διεθνή Τύπο, η ίδια ήταν πίσω από το «σπονσοράρισμα» της τελευταίας έκθεσης του Ντέιμιεν Χιρστ στην Tate Modern του Λονδίνου.