Τήνος

Τα μεσημέρια, η γιαγιά μάς έβαζε για ύπνο. Περισσότερο επειδή ήθελε λίγο χρόνο χωρίς την έγνοια μας, παρά επειδή το είχαμε ανάγκη. Είναι μία από τις χαρακτηριστικές εικόνες των παιδικών μου καλοκαιριών: Το κρεβάτι στρωμένο με λευκά σεντόνια που μυρίζουν σαπούνι και που τα διατρέχουν λεπτές χρωματιστές ρίγες. Εμείς τα παιδιά, ξαπλωμένα, αφουγκραζόμασταν το ιδιόμορφο κοντσέρτο για σόλο ματρακά και καλέμι που εξελισσόταν έξω από το κουφωτό παράθυρο: Στη σκιά των εργαστηρίων τους, οι ντόπιοι τεχνίτες συνέχιζαν να σκαλίζουν το μάρμαρο, με το τακ-τακ των εργαλείων τους να ακούγεται μέσα στην πηχτή σιωπή σαν μεταφυσικό εκκρεμές.

Το ρυθμικό τακ-τακ αντηχεί ακόμη στα χωριά που θα περπατήσουμε σήμερα. Σε μια εκδρομή που είναι σαν μια πρόσκληση στο σπίτι μου. Αναντάμ παπαντάμ Τηνιακός, παραδέχομαι πως δεν μπορώ να είμαι αντικειμενικός, καθώς η Τήνος είναι ο τόπος της καρδιάς μου, το μέρος όπου για εμένα ξεκινούν και καταλήγουν όλα. Λυπάμαι που δεν μπορώ να σας δείξω την Τήνο των παιδικών μου χρόνων, τότε που δεν ήμασταν must προορισμός, όμως, ευτυχώς, όσο και αν χρόνο με τον χρόνο οι επισκέπτες πληθαίνουν, το νησί δεν έχει απολέσει τα χαρακτηριστικά στα οποία οφείλει τη γοητεία του. Τα δεκάδες χωριά του παραμένουν γραφικά. Οι περισσότεροι από 600 περιστεριώνες του αποτελούν έργα τέχνης –πόσο κρίμα που ορισμένοι έχουν αφεθεί να καταρρεύσουν. Οι εκατοντάδες ξερολιθιές, οι τοίχοι που φτιάχτηκαν τους περασμένους αιώνες για να συγκρατείται το χώμα ακόμη και στις πιο απότομες πλαγιές, προβάλλουν ως… εικαστική σύνθεση που εντυπωσιάζει με την έκτασή της, αφού απλώνονται σε όλο το νησί.

Το φυσικό τοπίο με τις διαρκείς εναλλαγές του έρχεται για να συμπληρώσει τον πίνακα: Από την άγρια Εξω Μεριά (το βορινό μέρος) με τα λατομεία μαρμάρου έως τη σεληνιακή κοιλάδα του χωριού Βωλάξ, από τις αμμουδερές παραλίες στα πέριξ της Χώρας έως τη Λιβάδα με τα βράχια που μοιάζουν με γλυπτά, από τον νεφοσκεπή Τσικνιά, το ψηλότερο βουνό του νησιού με τη χαμηλή βλάστηση από θυμάρια και ρείκια, έως τα εύφορα χωράφια των Καθολικών. Ολα αυτά οι περισσότεροι άργησαν να τα ανακαλύψουν, θεωρώντας πως Τήνος είναι μόνο ο σύντομος ανήφορος από το λιμάνι έως την εκκλησία της Μεγαλόχαρης.

Για μια ολοκληρωμένη γνωριμία με το νησί είναι απαραίτητο το αυτοκίνητο. Ξεκινήστε όμως από την αδικημένη, κατά τη γνώμη μου, πρωτεύουσα, την πόλη της Τήνου ή Χώρα. Εκείνοι που την έχουν δει μόνο από το κατάστρωμα του πλοίου στο ταξίδι προς Μύκονο ή που κατέβηκαν μόνο για να προσκυνήσουν στην Παναγία τη χαρακτηρίζουν πόλη αδιάφορη, ακόμη και άσχημη. Την αδικούν. Πίσω από μερικά πραγματικά κακοφτιαγμένα κτίρια (στην Ελλάδα βρισκόμαστε!), η Χώρα έχει κρυμμένα μυστικά. Θα τα ανακαλύψετε εύκολα αν ξεφύγετε από τους 2-3 κεντρικούς δρόμους της και περπατήσετε στα στενά με τις εκκλησιές και τα παλιά σπίτια. Επισκεφθείτε τα μουσεία και τις συλλογές του Ιερού Ιδρύματος Ευαγγελιστρίας Τήνου και, κυρίως, το Ιδρυμα Τηνιακού Πολιτισμού που φιλοξενεί, μεταξύ άλλων, μόνιμη έκθεση έργων του Γιαννούλη Χαλεπά (το νησί γιορτάζει εφέτος, με πολλές εκδηλώσεις και εκθέσεις, τα 80 χρόνια από τον θάνατό του). Στα Κιόνια υπάρχει αρχαιολογικός χώρος με το ιερό του Ποσειδώνα και της Αμφιτρίτης. Ανηφορίζοντας στο Κεχροβούνι, θα επισκεφθείτε τη γυναικεία Μονή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, δηλαδή το μοναστήρι της Αγίας Πελαγίας, το όραμα της οποίας λέγεται πως οδήγησε στην εύρεση της εικόνας της Παναγίας. Η αρχιτεκτονική θυμίζει χωριό με τα σπίτια του, τις πλατείες του και με ανεμπόδιστη θέα προς το Αιγαίο.

Δύο είναι οι κύριες διαδρομές που πρέπει να κάνετε από τη Χώρα. Η πρώτη θα σας οδηγήσει στην Εξω Μεριά: Στον δρόμο προς το κεφαλοχώρι του Πύργου μπορείτε να σταματήσετε στον Τριπόταμο, στον Κτικάδο, στον Χατζιράδο και στον Κάμπο, όπου θα επισκεφθείτε το Μουσείο Τσόκλη. Στον Ταραμπάδο μπορείτε να ποζάρετε και εσείς με φόντο την Κοιλάδα με τους Περιστεριώνες, ένα από τα πιο πολυφωτογραφημένα σημεία του νησιού. Προσοχή στην οδήγηση, ο δρόμος έχει επικίνδυνες στροφές και οι ντόπιοι πατάνε το γκάζι περισσότερο από όσο θα έπρεπε.

Πλησιάζετε στην Καρδιανή και στα Υστέρνια: είναι και τα δύο χωριά παλιά που φημίζονται για τη θέα τους και τα οποία αξίζει να τα περπατήσετε, παρά τα πολλά σκαλοπάτια τους. Οι παραλίες της Καρδιανής και ο Ορμος Υστερνίων είναι ιδανικά μέρη για μπάνιο, ενώ μικρά αλλά γραφικά είναι και τα Πλατιά.

Λίγα λεπτά μετά, ο Πύργος επιβάλλεται με το απόλυτο λευκό του. Χωριό-μουσείο της κυκλαδίτικης αρχιτεκτονικής, «ντυμένο» ολόκληρο στο μάρμαρο (εδώ λειτουργεί και η Σχολή Καλών Τεχνών που βγάζει τους νέους μαρμαρογλύπτες), έχει τρία μουσεία: Το ένα είναι το σπίτι όπου γεννήθηκε και έζησε πολλά χρόνια της ζωής του ο Χαλεπάς. Το άλλο είναι το Μουσείο των Τηνίων Καλλιτεχνών και το τρίτο είναι το υποδειγματικό Μουσείο Μαρμαροτεχνίας του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς. Μουσείο –μια υπαίθρια γλυπτοθήκη –θεωρείται και το νεκροταφείο του χωριού, η Σωτήρα, με τα περίτεχνα ταφικά μνημεία. Τρία χιλιόμετρα από τον Πύργο βρίσκεται το επίνειό του, ο Πάνορμος, με τις ταβέρνες του και την αμμουδερή αμμουδιά της Σταφίδας. Η Ρόχαρη, η Αγία Θάλασσα και το Καβαλουρκό είναι τρεις κοντινές παραλίες. Αν, πάλι, αντί να κατηφορίσετε προς τη θάλασσα επιλέξετε να πάρετε τα βουνά, θα φτάσετε στον (μικρό) Μαμάδο και στη (μεγαλύτερη) Μαρλά. Αν έχετε 4×4, συνεχίστε τον δύσκολο δρόμο που περνάει μέσα από τα λατομεία (η διαδρομή είναι άγρια και εντυπωσιακή) και θα καταλήξετε στους μικρούς παραθαλάσσιους παραθεριστικούς οικισμούς Κουμελάς και Μαλί.

Λίγο πριν από τα Πλατιά ξεκινάει ο δρόμος ο οποίος θα σας οδηγήσει προς τα χωριά που βρίσκονται στο κέντρο της Τήνου. Εκεί, βεβαίως, μπορείτε να φτάσετε ακολουθώντας και τη δεύτερη διαδρομή που σας προτείνουμε, με αφετηρία τη Χώρα: Μετά τον Τριπόταμο στρίβετε προς την Ξινάρα, έδρα της Καθολικής Αρχιεπισκοπής Τήνου. Το χωριό είναι χτισμένο στους πρόποδες του Εξωμβούργου, του ψηλού βράχου στην κορυφή του οποίου βρίσκονται τα ερείπια του Κάστρου της Αγίας Ελένης –από τα τελευταία κάστρα στην Ελλάδα που έπεσαν στα χέρια των Τούρκων (το 1715). Τα αρχαιολογικά ευρήματα επιβεβαιώνουν πως η περιοχή είχε ήδη κατοικηθεί από την Εποχή του Χαλκού. Συνεχίζοντας, στα Λουτρά επισκεφθείτε τη Μονή και τη Σχολή των Ουρσουλίνων (ακολουθώντας την ξενάγηση που γίνεται θα νομίζετε πως έχετε βρεθεί σε άλλη εποχή) και το μουσείο στην παρακείμενη Μονή των Ιησουιτών. Μετά, είτε συνεχίζετε ευθεία ή στρίβετε προς Βωλάξ.

Η πρώτη διαδρομή θα σας φέρει στο πιο εύφορο σημείο της Τήνου, όπου βρίσκονται τα χωριά Κώμη, Αγάπη, Καλλονή, Κάτω Κλείσμα και Αετοφωλιά. Στο Σκλαβοχώρι ζητήστε να σας δείξουν το σπίτι όπου γεννήθηκε ο Νικόλαος Γύζης. Η εκδρομή σας μπορεί να καταλήξει στη διπλή παραλία της Κολυμπήθρας, ιδανική όταν δεν φυσάει βοριάς. Αν πάλι στρίψετε προς Βωλάξ, θα βρεθείτε σε μια παράξενη κοιλάδα γεμάτη τεράστια στρογγυλά βράχια που μοιάζουν να έχουν πέσει από τον ουρανό. Ανάμεσα σε αυτά είναι χτισμένο το Μικρό Χωριό, οι κάτοικοι του οποίου πλέκουν καλάθια. Το τοπίο εξακολουθεί να είναι παράξενο και στην περιοχή γύρω από τον γειτονικό Κουμάρο. Εκεί κοντά, από τη Μονή της Ιεράς Καρδίας του Ιησού, αρχίζει το σύντομο μονοπάτι που θα σας οδηγήσει στο κάστρο του Εξωμβούργου. Συνεχίζοντας με το αυτοκίνητο, η Στενή, που δεν φαίνεται καλά από τον δρόμο, είναι εξαιρετικά γραφική. Το ίδιο και ο (εκτεταμένος) Φαλατάδος. Από εδώ ξεκινάει ο χωματόδρομος που θα σας πάει στην παραλία της Λιβάδας. Ακολουθώντας τον δρόμο που οδηγεί στη Μονή Κεχροβουνίου, περνώντας στην πλευρά της Τήνου που βλέπει προς τη Μύκονο, θα συναντήσετε και άλλα χωριά όμορφα, γραφικά, με θέα που εντυπωσιάζει: Δυο Χωριά, Αρνάδος, Τριαντάρος… Η Λυχναφτιά, η Σάντα Μαργαρίτα και η Παχιά Αμμος είναι παραλίες με ωραία νερά.

Εχετε δει σχεδόν όλο το νησί. Υπάρχουν όμως και άλλα χωριά, υπάρχουν και άλλα σημεία και διαδρομές που θα σας κάνουν εντύπωση, όπως το μονοπάτι που οδηγεί στη Λιβάδα, ο φάρος στον Τσικνιά (όπου φτάνεις πεζοπορώντας), το Δύσβατο (στο στενό Ανδρου – Τήνου) που κατεβαίνεις με 4×4, ο δρόμος πίσω από τον Φαλατάδο όπου συνεχίζεται το τοπίο με τα τεράστια στρογγυλά βράχια. Πολλά είπαμε πως είναι τα δώρα της Τήνου. Είμαι σίγουρος πως αν τη γνωρίσετε, θα την αγαπήσετε. Γιατί είναι ένα νησί με ιδιαίτερη προσωπικότητα. Και αν έχει λίγο αέρα παραπάνω από τα άλλα νησιά, δώρο είναι και αυτός. Αφήστε τον να φυσήξει και παρακαλέστε τον να πάρει μαζί του τις στενοχώριες σας. Μπορεί και να το κάνει. Η Τήνος θεωρείται, εξάλλου, το νησί των θαυμάτων!

Το λιμάνι της Τήνου ενώνεται ακτοπλοϊκά με τον Πειραιά (το ταξίδι διαρκεί περίπου 5 ώρες με συμβατικό πλοίο και 3,5 με ταχύπλοο) και τη Ραφήνα (4 ώρες με συμβατικό πλοίο, 2 με ταχύπλοο), αλλά και με τις κοντινές Κυκλάδες (Ανδρο, Σύρο, Μύκονο, Πάρο). Σε sites όπως τα www.aktoploika.gr, www.travelplanet24.com και www.travel.viva.gr μπορείτε να κλείσετε τα εισιτήριά σας.

Για τη διαμονή σας θα βρείτε αρκετά ενοικιαζόμενα δωμάτια στα χωριά. Από τα ξενοδοχεία μερικές εξαιρετικές επιλογές, ανάμεσα στις πολλές, είναι τα: Vincenzo Family Rooms, Tinos Resort, Mr. and Mrs. White, Anthea Hotel και Tinos Beach στη Χώρα (και κοντά στη Χώρα). Στην Καρδιανή θα βρείτε το Living Theros Luxury Suites. Στον Τριαντάρο το Aeolis Tinos Suites. Στη Στενή το White Tinos Luxury Suites.

Το νησί έχει εξαιρετικά ενδιαφέρον δίκτυο από παλιά, ενίοτε μαρμαροστρωμένα, μονοπάτια, ορισμένα εκ των οποίων είναι καθαρισμένα και προσφέρονται για πεζοπορία. Θα δείτε σε πολλά σημεία τη σχετική σήμανση. Φορέστε κλειστά παπούτσια γιατί –προσοχή! –το νησί έχει και φίδια.

Στο Πρατήριο του Αγροτικού Συνεταιρισμού Τήνου, στη Χώρα (Καποδιστρίου 5), θα αγοράσετε πολλά τοπικά προϊόντα, από μέλι και μαρμελάδες έως ζυμαρικά, τυριά και κρασιά.