Διαδηλωτής με μάσκα του Γκάι Φωκς (σήμα κατατεθέν των Anonymous) κατά τη διάρκεια συγκρούσεων με τις αστυνομικές δυνάμεις μετά το τέλος της συγκέντρωσης της 1ης Σεπτεμβρίου, όπου αίτημα ήταν η διεξαγωγή δημοψηφίσματος ανάκλησης του εκλεγμένου προέδρου Μαδούρο
Δύο αποτυχημένες απόπειρες πραξικοπήματος το 1992, φυλάκιση και τελικά μια απόδοση αμνηστίας χρειάστηκαν για να καθιερώσουν τον Ούγκο Τσάβες στη διακυβέρνηση της χώρας για σχεδόν 15 χρόνια, κερδίζοντας συνολικά τέσσερις εκλογικές αναμετρήσεις. Εναντιώθηκε στις ΗΠΑ και δημιούργησε στενούς δεσμούς συνεργασίας με την Κούβα, την Κίνα και τη Ρωσία. Εκμεταλλεύτηκε την περίοδο των υψηλών τιμών του πετρελαίου, αύξησε τις κοινωνικές δαπάνες κατά 60%, προχώρησε σε εκτεταμένες κρατικοποιήσεις και έφυγε από τη ζωή το 2013. Ως «κληροδότημα» άφησε τη χώρα στον αντιπρόεδρο της κυβέρνησής του, Νικολάς Μαδούρο. Δεν ήταν, όμως, μια ιδανική κληρονομιά. Η πτώση της τιμής του πετρελαίου είχε προηγηθεί του θανάτου του Τσάβες. Η χώρα, της οποίας το 96% του προϋπολογισμού βασίζεται στα έσοδα από την πετρελαϊκή δραστηριότητα, βίωνε ήδη τις επιπτώσεις μιας κρίσης, που έλαβε ανεξέλεγκτες διαστάσεις κατά τη διακυβέρνηση Μαδούρο. Χωρίς να χρειάζεται να εξετάσουμε πόσο τεχνητές είναι οι πετρελαϊκές κρίσεις, είναι εύλογο ότι μια σύγχρονη οικονομία οφείλει να επενδύει και αναπτύσσει νέους τομείς οικονομικής δραστηριότητας, για να μπορεί να αντεπεξέλθει στις κρίσεις των περιόδων. Το 96% που αναφέρθηκε προδίδει τις προβλέψεις που δεν έγιναν, σε μια οικονομία που καταρρέει καθώς ο ηγέτης της επιμένει σε ένα αποτυχημένο μοντέλο διακυβέρνησης.
Ο στρατός της χώρας έχει επιφορτιστεί με το καθήκον της τήρησης της τάξης και την περιφρούρηση της διανομής των τροφίμων. Πολλοί λένε ότι η παρουσία του Μαδούρο είναι διακοσμητική και ότι ουσιαστικά τον έλεγχο έχει ο στρατός
Οσα αναφέρθηκαν ήταν αρκετά για να ξεσηκώσουν την 1η Σεπτεμβρίου περισσότερους από ένα εκατομμύριο Βενεζουελανούς στο Καράκας. Μια ιστορική ημέρα για τη χώρα, αφού για πρώτη φορά στα χρονικά ο κόσμος τόσο μαζικά βγήκε στους δρόμους για να διαμαρτυρηθεί ειρηνικά. Αίτημα, η διεξαγωγή δημοψηφίσματος ανάκλησης του εκλεγμένου προέδρου Μαδούρο, που καθυστερεί λόγω κυβερνητικής εμπλοκής. Πρόκειται για μια νόμιμη διαδικασία η οποία συμπεριλήφθηκε στο αναθεωρημένο σύνταγμα που επικύρωσε η κυβέρνηση Τσάβες. Σύμφωνα με τη διαδικασία, η αντιπολίτευση έχει δικαίωμα στα μέσα της θητείας της εκλεγμένης κυβέρνησης (που διαρκεί έξι χρόνια), να συγκεντρώσει συγκεκριμένο αριθμό υπογραφών. Αρχικά το 1% του εκλογικού σώματος και έπειτα, αφού συγκεντρωθεί, το 20% του εκλογικού πληθυσμού καλείται να επικυρώσει την πρόθεση για δημοψήφισμα. Χρονοβόρα διαδικασία και με πολλές δυνατότητες για «παρεμβάσεις-παραθυράκια», αν αναλογιστεί κανείς ότι για το 1% χρειάστηκε να συγκεντρωθούν δύο φορές οι υπογραφές. Η πρώτη συλλογή απορρίφθηκε με βάση τον ισχυρισμό Μαδούρο «ότι περισσότερο από το 30% της λίστας υπογραφών ήταν παράνομο και αμφισβητήσιμο». Στη δεύτερη, το εθνικό εκλογικό συμβούλιο έκρινε απαραίτητη την ταυτόχρονη συγκέντρωση δακτυλικών αποτυπωμάτων όσων υπέγραφαν, ενώ κρατήθηκαν επίσης στοιχεία κατοικίας, εργασίας και άλλα προσωπικά δεδομένα –κάτι που δεν προβλέπεται συνταγματικά. Η νέα προϋπόθεση που έχει τεθεί είναι χρονική. Ορίζει ότι το 20% του εκλογικού σώματος που πρέπει να επικυρώσει την απόφαση του 1% οφείλει να συγκεντρωθεί σε ένα εικοσιτετράωρο. Λευκός καπνός, όμως, για την ημερομηνία διεξαγωγής δεν βγήκε, εξαγριώνοντας την αντιπολίτευση, που κατηγορεί τον Μαδούρο ότι καθυστερεί σκόπιμα τη διαδικασία. Δύο είναι οι χρήσιμες πληροφορίες. Αν ο Μαδούρο χάσει το δημοψήφισμα μέχρι τις 10 Ιανουαρίου, αυτό σημαίνει προεδρικές εκλογές και δυνατότητα της αντιπολίτευσης να αλλάξει τα 17 χρόνια σοσιαλιστικής διακυβέρνησης. Αλλά αν χάσει το δημοψήφισμα μετά τις 10 Ιανουαρίου, ο Μαδούρο θα αντικατασταθεί από τον αντιπρόεδρό του, διατηρώντας το Σοσιαλιστικό Κόμμα στην εξουσία μέχρι την επόμενη προεδρική εκλογή στα τέλη του 2018. Η νέα συγκέντρωση της περασμένης εβδομάδας στους δρόμους του Καράκας είχε το ίδιο αίτημα με τις διαδηλώσεις που θα ακολουθήσουν το επόμενο διάστημα: τον ορισμό ημερομηνίας για τη συλλογή του 20% –περίπου 4 εκατομμύρια υπογραφές –που χρειάζεται για να γίνει το δημοψήφισμα.
Βίκυ Χατζηγιάννη, φαρμακοποιός
Γεννήθηκε και µεγάλωσε στο Καράκας (το 1955 ο έλληνας πατέρας της βρέθηκε στη Βενεζουέλα, με την ιδιότητα του πολιτικού μηχανικού, για να συμμετάσχει στην ανέγερση δημόσιων κτιρίων της χώρας). Μισή Ελληνίδα λόγω της βενεζουελανής μητέρας της, μιλάει άπταιστα ελληνικά με πολύ καλή προφορά, όσο κι αν ο ισπανικός αέρας στην ομιλία της αποπειράται να προδώσει το αντίθετο. «Στη Βενεζουέλα υπήρχε πάντα κίνδυνος και εγκληματικότητα. Από μικρή θυμάμαι ότι έπρεπε να είμαι πολύ προσεκτική σε όλα. Στον Τσάβες δεν μου άρεσε η φιλία του με τον “Καστροκομμουνισμό”. Η προσπάθεια διαχωρισμού του πληθυσμού σε πλούσιους και φτωχούς και η δαιμονοποίηση των πρώτων. Για τον Μαδούρο έχω απόλυτα αρνητική άποψη. Είναι αμόρφωτος και ανίκανος». Σπούδασε φαρμακοποιός, διατηρεί ένα από τα παλαιότερα φαρμακεία στην περιοχή όπου κατοικεί και γνωρίζει εκ των εκ έσω την έλλειψη φαρμάκων, ένα από τα κυριότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα η χώρα. «Υπάρχει σοβαρή έλλειψη σε αντιβιοτικά, σοβαρότερη, όμως, στα φάρμακα για καρκινοπαθείς. Γνωρίζω περιπτώσεις ασθενών που πέθαναν επειδή δεν βρήκαν το φάρμακο της θεραπείας τους. Στρατιωτικοί πραγματοποιούν έλεγχο στο φαρμακείο για την αποφυγή εξάπλωσης της μαύρης αγοράς και στα φάρμακα. Είναι, όμως, πολύ αργά. Η έλλειψη αντισυλληπτικών, για παράδειγμα, είναι πρωτοφανής. Στη μαύρη αγορά, ωστόσο, αφθονούν, στοιχίζοντας 3.000 μπολίβαρ (€267), ενώ η πραγματική τιμή είναι μόλις 40 μπολίβαρ (€3,50)». Το κράτος παρέχει σε πολύ χαμηλή τιμή και ανά δεκαπέντε ημέρες στον φτωχό πληθυσμό μια σακούλα με λάδι, αλεύρι, ζάχαρη και συνήθως κάποιο πουλερικό. Για όλους τους υπόλοιπους, όπως και για τη Βίκυ, υπάρχουν δύο εναλλακτικές: «Ή περιμένεις σε ουρά μήκους 2 χλμ. του σουπερμάρκετ με τη θερμοκρασία στους 40°C και με το ενδεχόμενο να μη βρεις τα βασικά προϊόντα που έχεις ανάγκη ή καταφεύγεις στη μαύρη αγορά. Στη δεύτερη περίπτωση οι τιμές είναι εξωφρενικές. Η κανονική τιμή για ένα κιλό ρύζι είναι 100 μπολίβαρ (€9). Χρειάστηκε να πληρώσω 3.500 μπολίβαρ (€312) για να το προμηθευτώ. Το συγκλονιστικό που παρατηρώ στο φαρμακείο είναι ηλικιωμένοι που δείχνουν, κάθε φορά, όλο και πιο αδύνατοι. Ακόμη και η αύξηση του κατώτατου μισθού, που έγινε τον περασμένο μήνα, από τα 30.000 (€2.680) στα 60.000 μπολίβαρ (€5.360) είναι αμελητέα, αν σκεφτεί κανείς ότι ένα κιλό κρέας στοιχίζει 5.000 μπολίβαρ (€445)». Τα αίτια της κρίσης, αντίθετα από ό,τι συνηθίζεται στην Ελλάδα, τα εντοπίζει πρώτα στους πολίτες της χώρας. «Ολοι έχουμε ευθύνες. Δεν μας απασχολούσε τι γινόταν πέρα από τον μικρόκοσμό μας. Το κράτος μοίραζε παροχές και σπίτια χωρίς να προσφέρει δουλειές, σε μια οικονομία με διαρκή μείωση παραγωγικότητας. Χτίστηκαν στρατιές οπαδών που υπάκουαν τυφλά, χωρίς να χρειάζεται να δουλεύουν».
Ο φάκελος «Βενεζουέλα της κρίσης» παρουσιάζει συγκριτικά πολλά κοινά σημεία και με την «ελληνική υποψηφιότητα». «Στα χρόνια του Τσάβες, μέρος του πληθυσμού έγινε πολύ σύντομα πλούσιο. Παράνομα και εκμεταλλευόμενοι το σύστημα διαφθοράς. Επίσης, όπως στην Ελλάδα, τα τελευταία τρία χρόνια παρατηρείται τεράστιο κύμα φυγής της νεολαίας από τη χώρα και ειδικά του μορφωμένου πληθυσμού».
Κάτι που έχει συμβουλέψει και τον 26χρονο γιο της Δημήτρη, τον οποίο έχει αποκτήσει με τον βενεζουελανό σύζυγό της, που είναι ο πιο ένθερμος υποστηρικτής της προοπτικής να επιστρέψουν οικογενειακώς στην Ελλάδα. Ενδεχόμενο που είχαν σκεφτεί σοβαρά φέτος. «Η ελληνική κρίση, χωρίς φυσικά να την υποτιμώ, δεν είναι τίποτα μπροστά σε αυτό που ζούμε εδώ. Αν είχαν συμβεί στην Ελλάδα όσα ζούμε εδώ, ο Μαδούρο δεν θα υπήρχε. Θα τον είχατε διώξει από την κυβέρνηση».
*Στη Βενεζουέλα ισχύουν τρεις διαφορετικές ισοτιμίες μεταξύ μπολίβαρ και δολαρίου και κατ’ επέκταση ευρώ.
Αντώνης Βαλασσίδης, πολιτικός μηχανικός
«Νιώθω περισσότερο Βενεζουελανός παρόλο που είμαι φανατικός Ελληνας». Οξύμωρο; Οχι, αν συνομιλήσεις με τον εξωστρεφή Αντώνη, ο οποίος γνωρίζει την ελληνική πολιτική, αγαπά το ελληνικό φαγητό και δηλώνει πιστός στην ορθοδοξία. Με την ισπανοβενεζουελανή σύζυγό του έχουν αποκτήσει τρία παιδιά, την Αρετή, τον Αλέξανδρο και τη Σοφία. Γεννημένος στο Καράκας, μένει σήμερα στη νήσο Μαργαρίτα, που ανήκει διοικητικά στην περιφέρεια της Νέας Σπάρτης. «Ταξίδεψα στο Καράκας για την πορεία διαμαρτυρίας της 1ης Σεπτεμβρίου. Πρώτη φορά στη ζωή μου έγινε κάτι τόσο μαζικό στη χώρα. Με έπιασαν τα κλάματα. Εδώ και επτά μήνες διεκδικούμε το συνταγματικό μας δικαίωμα σε δημοψήφισμα και εκλογές, χωρίς διάθεση για βιαιότητες ή πραξικόπημα. Ηταν συγκλονιστικό πως όταν τελείωσε η πορεία γύρισαν όλοι στα σπίτια τους. Η πρωτεύουσα της χώρας έμοιαζε ξαφνικά με πόλη-φάντασμα. Δεν τολμάς να κυκλοφορήσεις μόλις νυχτώσει. Θέτεις σε σοβαρό κίνδυνο τη ζωή σου». Εύλογο να αναρωτηθεί κανείς γιατί άργησε να αντιδράσει ο κόσμος σε μια σκληρή πραγματικότητα που βιώνει περισσότερο από μία πενταετία. «Οταν το 95% της οικονομίας ελέγχεται από το δημόσιο και η πλειοψηφία του πληθυσμού δουλεύει σε αυτό, είναι δύσκολο να εκφραστείς ανοιχτά. Τελευταία έγιναν εκδιώξεις δημοσίων υπαλλήλων που συμμετείχαν σε διαδηλώσεις κατά του Μαδούρο. Στη χώρα οι εξουσίες δεν είναι διαχωρισμένες. Συνεργάζονται με την κυβέρνηση και δεν ελέγχει η μία την άλλη, με το αποτέλεσμα που φαντάζεστε». Επιβεβαιώνει την αρκετά καλή οικονομική κατάσταση των Ελλήνων της Βενεζουέλας. Τις παραδοσιακά καλές σχέσεις και τις επιχειρηματικές δραστηριότητες του ελληνικού πληθυσμού με τις εκάστοτε κυβερνήσεις, τις οποίες δεν αποδοκιμάζει, αρκεί να διέπονται από ηθικούς κανόνες. Ερμηνεύει, παράλληλα, πώς η Βενεζουέλα, κατέχοντας το 18% των παγκοσμίων αποθεμάτων πετρελαίου, από την εποχή που η τιμή του μαύρου χρυσού ήταν στα ύψη και τα ταμεία της χώρας ήταν γεμάτα, έφτασε στη σημερινή κατάσταση: «Η σοσιαλιστική οπτική από τη δεκαετία του 1930 δεν ευνόησε ποτέ την επένδυση των κερδών του πετρελαίου, όπως συμβαίνει στις αραβικές χώρες. Ξόδεψαν τα χρήματα προκειμένου να “αγοράσουν” την εύνοια του λαού. Επιπλέον, περίπου 300 δισεκατομμύρια δολάρια μεταφέρθηκαν σε λογαριασμούς στο εξωτερικό. Χρήματα που προήλθαν αποκλειστικά από την πετρελαϊκή δραστηριότητα την τελευταία 20ετία». Υπεύθυνο για τη σημερινή κατάσταση, περισσότερο από τον Μαδούρο, θεωρεί τον προκάτοχό του, Ούγκο Τσάβες.
«Ο Τσάβες κατάσχεσε γη και επιχειρήσεις, μειώνοντας τον ιδιωτικό τομέα της χώρας σε λιγότερο από το μισό. Λίγο πριν από την επανεκλογή του και με τις τιμές του πετρελαίου να κατρακυλούν, σύναψε συμφωνία για δάνειο με επιτόκιο 12%, την ώρα που η Ελλάδα αποπληρώνει το χρέος της με το μισό επιτόκιο. Ο Μαδούρο, ωστόσο, όφειλε να αλλάξει οικονομική πολιτική.
Εχει τις ικανότητες αλλά δεν θέλει να το κάνει. Φοβάται το πολιτικό κόστος της παραδοχής μιας καταστροφικής πολιτικής. Αν επιμένεις βλέποντας τον πληθυσμό σου να ψάχνει για φαγητό στα σκουπίδια ή να περιμένει σε ουρές χιλιομέτρων στην αγορά ή να πεθαίνει λόγω έλλειψης φαρμάκων, τότε είναι ώρα να φύγεις». Παραδέχεται ότι η οικονομία της χώρας βρίσκεται στα πρότυπα των παλαιών ανατολικοευρωπαϊκών, ενώ τάσσεται ξεκάθαρα κατά της κυβερνητικής άποψης που υποστηρίζει ότι ο ιδιωτικός τομέας ασκεί οικονομικό πόλεμο.
«Είμαι κατά του μεγάλου κεφαλαίου και των μεγάλων επιχειρήσεων. Πιστεύω περισσότερο στη μικρή και μεσαία επιχειρηματικότητα, που προσφέρει περισσότερες ευκαιρίες απασχόλησης. Σήμερα λειτουργεί ένας κρατικός καπιταλισμός, στον οποίο το κράτος ελέγχει, εδώ και πενήντα χρόνια, τις τιμές της αγοράς, με αποτέλεσμα όχι μόνο υψηλές τιμές προϊόντων αλλά και ελλείψεις σε αγαθά.
Ζητάμε δημοκρατία και προειδοποιούμε ότι βρισκόμαστε κοντά σε μια ανθρωπιστική καταστροφή».
Γιάννης Κουζηνός, ανταποκριτής liberal.gr
Βρέθηκε στη Βενεζουέλα από κακή τύχη, όπως χαρακτηριστικά λέει, όταν γνώρισε τη μετέπειτα σύζυγό του, που γεννήθηκε και μεγάλωσε στη χώρα της Νότιας Αμερικής. Κακή τύχη όχι επειδή γνώρισε τη σύζυγό του, αλλά επειδή ήταν εκείνος που επέμενε το 2011 να μετακομίσουν στη Βενεζουέλα. «Για τα δικά μου δεδομένα, χάος επικρατούσε από την πρώτη στιγμή που ήρθαμε. Τα καταστήματα ήταν άδεια από τότε και ήταν δύσκολο να βρούμε προϊόντα. Σήμερα στις φτωχογειτονιές είναι συχνό φαινόμενο το πλιάτσικο, ενώ στις μεγαλοαστικές περιοχές οι απαγωγές. Εχω δει ληστείες με μαχαίρι και πτώματα στον δρόμο. Αν κυκλοφορείς με αντικείμενο που φαίνεται αξίας, έχεις γίνει στόχος. Οι εικόνες που παρακολουθείτε στην τηλεόραση, με τις ουρές στα σουπερμάρκετ, συμβαίνουν παντού και καθημερινά. Το τελευταίο ψηφίο του αριθμού ταυτότητας καθορίζει την ημέρα που μπορείς να ψωνίσεις στα δημόσια σουπερμάρκετ που παρουσιάζουν σχετική πληρότητα αγαθών. Στα ιδιωτικά βρίσκεις ελάχιστα προϊόντα. Σε κάθε περίπτωση, σου επιτρέπεται να αγοράσεις μέχρι δύο ίδια προϊόντα». Καταλογίζει με τη σειρά του μεγάλο μερίδιο ευθύνης για την πραγματικότητα που βιώνουν στους ίδιους τους Βενεζουελανούς, λόγω του χαμηλού μορφωτικού τους επιπέδου. «Δεν υπάρχει επιμόρφωση και παιδεία. Αντίθετα, ατελείωτη προπαγάνδα. Ο Τσάβες είχε δική του εκπομπή, κάτι που συνεχίζει και ο Μαδούρο, μία φορά την εβδομάδα. Από την άλλη, τα ιδιωτικά μέσα ενημέρωσης αυτολογοκρίνονται. Είτε παρουσιάζουν ειδήσεις με εσκεμμένη ουδετερότητα είτε προβάλλουν αμιγώς ψυχαγωγικό περιεχόμενο. Για τα δημόσια μέσα δεν υπάρχει επιλογή. Αυτές είναι οι προσλαμβάνουσες ενός λαού με χαμηλό επίπεδο». Περιγράφει ως διακοσμητική την παρουσία Μαδούρο και αναφέρει ότι τον έλεγχο κατέχει ουσιαστικά ο στρατός. Κάθετα αρνητικός στο σενάριο της έξωθεν οικονομικής επίθεσης στη χώρα, τονίζει τη σημασία της διαφθοράς ως «διαδεδομένο ντόπιο προϊόν», αναφέροντας πως ακόμη και χωρίς κανένα ένσημο και με το κατάλληλο μέσο μπορείς να βγάλεις σύνταξη σε τρεις ημέρες. Οικεία πρακτική στον πρότερο ελληνικό βίο. «Η πείνα, ο πληθωρισμός και η κατάρρευση της παραγωγής δεν είναι αποτέλεσμα εξωτερικής επίθεσης. Πρόκειται για την εφαρμογή ενός λάθος οικονομικού μοντέλου που εφαρμόστηκε από ανθρώπους που ήρθαν πεινασμένοι στην εξουσία. Δεν είναι τυχαίο ότι η Βενεζουέλα σε όλους τους δείκτες ανεξάρτητων οργανισμών είναι μεταξύ των πρώτων σε διαφθορά στη Δικαιοσύνη, στην Αστυνομία και στον δημόσιο τομέα. Πρώτη σε εγκληματικότητα και δολοφονίες. Δεν έχουν αναλάβει την ευθύνη για τίποτα και ψάχνουν εχθρούς από το εξωτερικό». Επιβεβαιώνει ότι οι πολιτικοί κρατούμενοι στη χώρα επιτείνουν το αίσθημα ανελευθερίας στην έκφραση μέσα από τη δική του εμπειρία: «Η γυναίκα μου, όταν πρωτοήρθαμε στη χώρα, με παρότρυνε να μη μιλάω ανοιχτά για τις πολιτικές απόψεις μου. Οχι μόνο όταν περνούσαμε μπροστά από αστυνομικούς ή στρατιωτικούς, αλλά και σε φιλικές παρέες. Το τελευταίο διάστημα μόνο άρχισε να αντιστρέφεται κάπως το κλίμα, όταν ο κόσμος άρχισε να αντιδρά». Χαρακτηρίζει φαιδρό όποιον υποστηρίζει ότι η περίοδος πριν από τον Τσάβες ήταν ιδανική, καθώς η Ιστορία της χώρας είναι γεμάτη πραξικοπήματα και δικτάτορες. Ισως γι’ αυτό δεν είναι αισιόδοξος για το μέλλον, παρά τη μαζική συμμετοχή στη διαδήλωση της 1ης Σεπτεμβρίου: «Το ένα εκατομμύριο πολιτών που συγκεντρώθηκαν είναι μεγάλος αριθμός, όχι όμως τόσο μεγάλος μπροστά στα 31,5 εκατομμύρια του πληθυσμού της Βενεζουέλας. Η αντιπολίτευση κάνει τα πάντα για να κρατήσει τον κόσμο σε ειρηνικό πλαίσιο, προκειμένου να μη χαρακτηριστούν υποκινητές πραξικοπήματος, όπως τους κατηγορεί καθημερινά από την τηλεόραση ο Μαδούρο. Υπάρχει ακόμη η ελπίδα για το δημοψήφισμα ανάκλησης. Οταν γίνει το ξέσπασμα, τότε θα καταλάβετε ότι ξεπεράστηκαν τα όρια».
* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 18 Σεπτεμβρίου 2016
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
