Τράβις Κάλανικ: Ο άνθρωπος που θέλει να εξαφανίσει τα ταξί

Η λέξη über είναι γερμανική. Μεταφράζεται ως «επάνω». Hδη, όμως, από τη δεκαετία του 2000 χρησιμοποιείται στην αργκό των χίπστερ με την έννοια «εξαιρετικά». Κάποιος μπορεί να εικάσει ότι η λέξη ήταν ιδανικά «εξωτική» για τους μη Γερμανούς ώστε να χρησιμοποιείται ως κώδικας μεταξύ όσων ασπάζονται το ίδιο νεανικό λάιφσταϊλ και κάπως έτσι καθιερώθηκε. Περισσότερο από επτά χρόνια πριν, τον Μάρτιο του 2009, στην αμερικανική πρωτεύουσα των χίπστερ και των startup εταιρειών τους, δηλαδή στο Σαν Φρανσίσκο, ιδρύθηκε η εφαρμογή για κινητά Uber από τους τότε 30άρηδες Τράβις Κάλανικ και Γκάρετ Καμπ. Επέλεξαν το όνομα αυτό μάλλον επιχειρώντας να ρευστοποιήσουν τη δημοφιλία της λέξης σε έναν κύκλο ανθρώπων εξαιρετικά ενεργό στην πόλη της Καλιφόρνιας.

Η ιδέα ήταν απλή, αλλά ταυτοχρόνως κάπως εξεζητημένη. Συνεργαζόμενοι οδηγοί διέθεταν κάποιες ώρες της ημέρας το αυτοκίνητό τους (και τον εαυτό τους, βεβαίως) ώστε να πηγαίνουν τους χρήστες της εφαρμογής στον προορισμό τους. Κάτι σαν ταξί δηλαδή. Με τη διαφορά ότι ούτε οι οδηγοί ήταν επαγγελματίες ούτε το κόμιστρο οριζόταν από κάποια νομοθεσία ή κάποιον άλλον πέραν της ίδιας της εφαρμογής. Βεβαίως, ο αλγόριθμος που καθόριζε το κόστος είχε υπολογιστεί έτσι ώστε αυτό να είναι αισθητά φθηνότερο από εκείνο του ταξί, παρότι αυτό δεν ήταν ποτέ σταθερό. Παρ’ όλα αυτά, οι άνθρωποι της εταιρείας, η οποία έφτασε να ανακηρυχθεί από το περιοδικό «Fortune» η πιο σημαντική ιδιωτική εταιρεία για το 2016, ισχυρίζονται ότι η επιλογή των οδηγών είναι εξαιρετικά αυστηρή και σύμφωνα με συγκεκριμένα κριτήρια.

Ωστόσο, παρά τις αντιδράσεις, η Uber είναι μια επιχείρηση που έχει γιγαντωθεί γρήγορα και εντυπωσιακά. Οι πελάτες της κάνουν 50 εκατομμύρια διαδρομές τον μήνα σε περισσότερες από 400 πόλεις στον κόσμο. Η Uber απασχολεί πάνω από 7.000 εργαζομένους συνολικά, ενώ η αποτίμηση της αξίας της ανέρχεται σε 62,5 δισεκατομμύρια δολάρια, 10 δισεκατομμύρια πάνω από τη χρηματιστηριακή αξία της Ford. Είναι σαφές ότι συγκεντρώνει τα χαρακτηριστικά όχι απλώς ενός επιτυχημένου επιχειρηματικού εγχειρήματος, αλλά εκείνα ενός φαινομένου. Συγκεκριμένα, ενός αμφιλεγόμενου φαινομένου.

Η έναρξη της λειτουργίας της Uber στην Αθήνα τον Δεκέμβριο του 2014 κάθε άλλο παρά ομαλή υπήρξε. Η πρόθεση της εταιρείας να δραστηριοποιηθεί σε ελληνικό έδαφος ήταν ήδη γνωστή από το καλοκαίρι του ίδιου έτους (μάλιστα, οι πρώτες πληροφορίες έκαναν λόγο για λειτουργία της υπηρεσίας και στη Μύκονο), ωστόσο η ανακοίνωση της λειτουργίας έγινε σε κεντρικό ξενοδοχείο της Αθήνας στις 3 Δεκεμβρίου. Κανένας δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι η εκδήλωση κύλησε ομαλά. Μέλη του Συνδικάτου Αυτοκινητιστών Ταξί Αττικής βρέθηκαν απρόσκλητα στον χώρο της εκδήλωσης ζητώντας να μιλήσουν με υπευθύνους της εταιρείας. Τα πνεύματα οξύνθηκαν αρκετά ώστε να χρειαστεί η παρέμβαση της Αστυνομίας. Είχε προηγηθεί ανακοίνωση του σωματείου που απειλούσε με διαγραφή όσους ιδιοκτήτες ταξί θα συνεργάζονταν με την Uber.

Η αρχική λειτουργία της Uber στην Αθήνα δεν αφορούσε την αμφιλεγόμενη υπηρεσία UberX (δηλαδή των συμβατικών αυτοκινήτων που εκτελούν χρέη ταξί), αλλά λανσαρίστηκε ως εφαρμογή εύρεσης συμβατικών ταξί με το γνωστό τιμολόγιο. Ωστόσο, και μόνο η δραστηριοποίηση της Uber στην Ελλάδα αρκούσε προκειμένου να προκαλέσει έντονες αντιδράσεις από το ΣΑΤΑ. Και βεβαίως υπήρξε συνέχεια.

Τον Σεπτέμβριο του 2015, λιγότερο από έναν χρόνο μετά την έναρξη της λειτουργίας της στην Αθήνα, η Uber πράγματι προσέφερε την υπηρεσία UberX, χωρίς όμως να απασχολεί ιδιώτες οδηγούς, αλλά εταιρείες που είχαν το δικαίωμα να διατηρούν αυτοκίνητα για μεταφορές. Οι αντιδράσεις από τους οδηγούς ταξί ήταν εξαιρετικά έντονες, στα όρια του πολέμου. Σε κάθε ευκαιρία κατήγγελλαν τους οδηγούς που αναγνώριζαν (τα αυτοκίνητα της υπηρεσίας UberX δεν είχαν κάποιο διακριτικό ότι συνεργάζονται με την υπηρεσία). Τελευταίο επεισόδιο ήταν η παρέμβαση της Τροχαίας Αερολιμένα Αθηνών στις 24 Φεβρουαρίου 2016 προκειμένου να σταματήσει τη μεταφορά πελάτη με Uber ως παράνομη, καθώς ο οδηγός δεν διέθετε τα παραστατικά που απαιτούνταν. Λίγες εβδομάδες νωρίτερα, τρία αντίστοιχα περιστατικά είχαν σημειωθεί στο κέντρο της Αθήνας.

Ασφαλώς, η Αθήνα δεν είναι η μοναδική πόλη όπου η έλευση του φαινομένου Uber έχει προκαλέσει αντίστοιχες αντιδράσεις. Οι δικαστικές υποθέσεις εναντίον της Uber έχουν υπολογιστεί σε 173, μέσα σε μόλις έξι χρόνια λειτουργίας. Οι ενώσεις οδηγών ταξί, κυρίως στην Ευρώπη, έχουν εξαγριωθεί με την υπηρεσία και έχουν σημειωθεί σοβαρές αντιδράσεις στη Γερμανία, στη Γαλλία, στην Ισπανία και στην Ολλανδία. Με το θέμα της Uber έχει ασχοληθεί και η επίτροπος Μεταφορών της ΕΕ, Βιολέτα Μπουλτς.

Και τα προβλήματα δεν σταματούν εκεί. Είναι γνωστή η υπόθεση των κατηγοριών για βιασμό που από τον Δεκέμβριο του 2014 βαρύνουν οδηγό της Uber στο Νέο Δελχί της Ινδίας και οι αντίστοιχες κατηγορίες τον περυσινό Μάρτιο σε βάρος οδηγού της εταιρείας στο Παρίσι.

Το τελευταίο σίριαλ που έχει προκαλέσει θόρυβο στα μέσα μαζικής ενημέρωσης έχει να κάνει με τις προσπάθειες των οδηγών της Uber στις ΗΠΑ να ιδρύσουν σωματείο. Αν και τελικώς αυτό τούς επετράπη από τον σημερινό CEO της εφαρμογής, Τράβις Κάλανικ, τελικώς η νομική υπόσταση των οδηγών παραμένει εκείνη του «εργολάβου» και όχι του εργαζομένου, οπότε τα μέσα πίεσης που διαθέτει η ένωση είναι περιορισμένα.

Παράλληλα με όλα αυτά υπάρχει και η κριτική στον ίδιο τον αλγόριθμο που καθορίζει το κόστος της κάθε διαδρομής, ο οποίος παρότι συνήθως προσφέρει μια πιο οικονομική επιλογή σε σύγκριση με το κόστος μίσθωσης ενός συμβατικού ταξί, είναι εντελώς άγνωστος. Τον Νοέμβριο του 2014, όταν η 26χρονη Αμερικανίδα Γκαμπριέλ Γουόθεν χρησιμοποίησε την Uber για μια διαδρομή 20 λεπτών εντός της Βαλτιμόρης, χρεώθηκε το εξωπραγματικό ποσό των 326 δολαρίων (περίπου 260 ευρώ, σύμφωνα με την ισοτιμία της περιόδου). Η δικαιολογία της Uber είναι ότι αυτή ήταν η χρέωση της ώρας αιχμής και ακολούθως η Γουόθεν ξεκίνησε καμπάνια κατά της εταιρείας.

Το συναίσθημα του επιβάτη μέσα σε ένα όχημα Uber στην Αθήνα ή στο εξωτερικό είναι αλλόκοτο. Ανεξάρτητα από τον αν ο οδηγός είναι συμπαθής ή αντιπαθής, αν φαίνεται προσεκτικός ή όχι, υπάρχει μια περίεργη μορφή ανασφάλειας που χαρακτηρίζει τη μεταφορά με Uber. Ακόμη και αν η επιχείρηση ισχυρίζεται ότι όλες οι προδιαγραφές τηρούνται. Είναι η αίσθηση τού να βρίσκεσαι σε ένα όχημα χωρίς ιδιαίτερα διακριτικά, ένα κοινό ΙΧ, όπου, αν κάτι πάει στραβά (ασφαλώς κανένας δεν μπορεί να αποκλείσει αυτό το ενδεχόμενο), δεν είναι σαφές το τι θα συμβεί μετά. Αν και απαρχαιωμένο, το πλαίσιο που καθορίζει τη σχέση του οδηγού ταξί με τον πελάτη του είναι κάτι γνωστό και συγκεκριμένο. Θα κατεβάσει τη σημαία, θα ακολουθήσει τη διαδρομή που θα του πεις εσύ, θα ακολουθήσει μια συγκεκριμένη διαδικασία σε περίπτωση ατυχήματος. Ακόμη και αν όλα αυτά ορίζονται με σαφήνεια στη μετακίνηση με οχήματα της Uber, δεν είναι τόσο γνωστά. Και αυτό δημιουργεί μια ενστικτώδη αβεβαιότητα, ειδικά αν βρίσκεσαι στο εξωτερικό.

Παρά τους όποιους προβληματισμούς, το μέλλον της Uber ως επιχείρησης διαγράφεται λαμπρό. Εχει κατορθώσει να χτίσει μια ολόκληρη (και μάλιστα παγκόσμια) αγορά από το μηδέν, με ολοένα και περισσότερες αντίστοιχες υπηρεσίες (όπως η Lyft) να κάνουν την εμφάνισή τους. Εχει επίσης κατορθώσει μέσω της επιτυχημένης χρήσης των social media και μιας σειράς εντυπωσιακών προσφορών να μετριάσει τις αρνητικές αντιδράσεις, που δεν είναι σε καμία περίπτωση λίγες. Δημοσιεύματα θέλουν την Uber πλέον να συνεργάζεται με την Google στην ανάπτυξη της τεχνολογίας των αυτοκινήτων χωρίς οδηγό, ενώ άλλες πληροφορίες αναφέρουν ότι η Google ετοιμάζει τη δική της υπηρεσία, η οποία διαθέτει κοινά χαρακτηριστικά με την Uber. Αλλα δημοσιεύματα θέλουν την Uber, μετά το λανσάρισμα των λιμουζινών Uber στις ΗΠΑ, να αναλαμβάνει και μετακινήσεις μέσω ελικοπτέρου. Επίσης, η επέκταση του δικτύου Uber στην Κίνα μέσω του κολοσσού ηλεκτρονικού εμπορίου και πληρωμών Alibaba μόλις ξεκίνησε.

Είναι γεγονός ότι η Uber διαθέτει πολύ περισσότερους εχθρούς από το μέσο success story της Σίλικον Βάλεϊ. Ενώσεις ταξί, δικαστήρια, δημοτικές αρχές, μέσα ενημέρωσης, ανταγωνιστές, δυσαρεστημένοι πελάτες… Ολοι έχουν κάτι να πουν για μια επιχείρηση που με θρασύτητα εισέβαλε στη ζωή τους και θεωρούν ότι την έκανε χειρότερη. Ωστόσο, ανεξάρτητα από το αν έχουν δίκιο ή άδικο, αυτό δεν αναιρεί το γεγονός ότι η Uber αποτελεί, μόλις έξι χρόνια από την ίδρυσή της, ένα σαρωτικό success story, καθώς και μια ζωντανή παραβολή για τον καπιταλισμό του 21ου αιώνα.

* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 22 Μαΐου 2016