Στην πασαρέλα οι φούστες μακραίνουν, οι γιακάδες κουμπώνουν ψηλά και τα χρώματα συνδυάζονται με τάξη και κανόνες. Τα καλλυντικά υπερηφανεύονται για τις σπιτικές συνταγές και τα παραδοσιακά βότανά τους αντί να υπόσχονται, όπως μέχρι πρόσφατα, ουτοπικά αποτελέσματα βασισμένα σε τελευταίες τεχνολογικές εξελίξεις. Τα αρώματα θυμίζουν άλλες εποχές, τα μυθιστορήματα εξυμνούν χαμένους παραδείσους, η ποπ κουλτούρα ξεσκονίζει μόνο vintage ανακυκλώσεις. Οι πιο ακριβοπληρωμένοι σταρ είναι αυτοί που σπρώχνουν παιδικά καροτσάκια σε κυριακάτικες βόλτες, ενώ όσοι επιμένουν να πηδούν μεθυσμένοι από τη σκηνή στο κοινό τους δεν βρίσκουν κανένα χέρι βοηθείας και νεύμα κατανόησης. Η γκέι κοινότητα πάλεψε με όλες τις δυνάμεις της να κερδίσει τα δικαιώματά της που τελικά δεν ήταν τίποτε άλλο από το να μπορεί να πάρει μέρος σε αυτό τον παλαιών αρχών χορό γάμων και παιδιών και το παρωχημένο τρίπτυχο πατρίς, θρησκεία, οικογένεια δεν είναι πια κάτι παλιακό και ξεχασμένο που χλευάζεται αλλά κομμάτι των αρχών της τελευταίας γενιάς που εμφανίζει την τάση να «νοικοκυρεύεται» ξανά σε μικρή ηλικία.
Κρυμμένη πίσω από iPads, η γενιά του Pokemon ασπάζεται τις συντηρητικές γραμμές που είχαν απορρίψει οι γονείς της. Ακόμα και όταν αποφασίζει να επαναστατήσει, οι διαμαρτυρίες γίνονται μέσα στα αποδεκτά πλαίσια που έχει καθιερώσει ένα συνδικαλιστικό σύστημα δεκαετιών.
Είναι μόνο ο πανικός της αβεβαιότητας και της κρίσης που ενεργοποιεί αυτή την απελπισμένη οπισθοχώρηση σε οτιδήποτε οικείο, γνώριμο, δοκιμασμένο; Ακούγεται σαν την πιο εύκολη εξήγηση. Ίσως όμως το πρόβλημα να έγκειται σε πιο περίπλοκες διαδικασίες. Ίσως είναι ο τρόμος μπροστά στο ρίσκο που καλούμαστε να πάρουμε για να ξεφύγουμε από το τέλμα, το άγχος της αποτυχίας αφού τολμήσουμε μια αλλαγή που μας κάνει να αντιδρούμε κοιτώντας προς τα πίσω όταν θα έπρεπε να στηλώσουμε το βλέμμα μόνο μπροστά.
ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ
Η βασική αίσθηση στην Ελλάδα είναι πως αυτήν τη στιγμή τα πάντα βρίσκονται σε μια διαρκή κατάσταση rewind, σαν βιντεοκλίπ από τη δεκαετία του ’90 όπου οι περαστικοί στους πολυσύχναστους δρόμους περπατούν προς τα πίσω: οι τριαντάρηδες επιστρέφουν στο σπίτι των γονιών τους και στριμώχνουν ντιζαϊνάτα έπιπλα σε παλιά παιδικά δωμάτια, οι εκπρόσωποι της Εκκλησίας κάνουν πρωτοσέλιδα με δηλώσεις βγαλμένες από ασπρόμαυρες ταινίες εποχής, τα δικαιώματα των γυναικών βρίσκονται και πάλι στο προσκήνιο επειδή αμφισβητούνται, το δημόσιο κανάλι μας λογοκρίνει ένα φιλί μεταξύ αγοριών, στο twitter ξεσπούν μάχες ύστερα από εξυπνακίστικα αστεία για θρησκευτικές εορτές, ένας 27χρονος συλλαμβάνεται επειδή έχει μια σατιρική σελίδα στο facebook, μια προχωρημένη θεατρική παράσταση γίνεται το επίκεντρο αφορισμών και κοινωνικής αναστάτωσης. Όλα αυτά απέχουν από την ιδέα που είχαμε για το πώς θα είναι η καθημερινότητα του 2012 όσο το χολιγουντιανό όραμα που είχαν γι’ αυτήν τη δεκαετία οι δημιουργοί του Back to the Future με τα ιπτάμενα αυτοκίνητα. Η πραγματικότητα είναι εξίσου σοκαριστική και απείρως πιο πεζή. Και ενώ τραβάμε το πάπλωμα της συντηρητικής θαλπωρής προς κάθε κατεύθυνση, για να μην αφήσει ούτε γωνίτσα ξεσκέπαστη, μένει να αναρωτηθούμε κοιτάζοντας γύρω-γύρω έκπληκτοι «πώς έγινε αυτό;»
ΜΙΑ ΝΕΑ ΟΠΤΙΚΗ
Αυτό που έγινε ήταν το απότομο ξύπνημα έπειτα από ένα πάρτι απόλυτης απόλαυσης όπου o πονοκέφαλος του επόμενου πρωινού δεν αφήνει χώρο για περαιτέρω κραιπάλες. Το παρατηρεί κανείς σε όλα τα επίπεδα της καθημερινότητας και της ποπ κουλτούρας. Ο χώρος της τέχνης που χειροκροτούσε με κομμένη την ανάσα τις καλυμμένες με διαμάντια νεκροκεφαλές του Ντάμιαν Χιρστ επαναπροσδιορίζει τα όρια των υπερβολών και επιστρέφει σε απλούστερες γραμμές -και υλικά. Η μόδα που φόρεσε με λατρεία τα ψηλοτάκουνα του Αλεξάντερ ΜακΚουίν που έκαναν τις γυναίκες να μοιάζουν με εξωγήινους κατεβάζει τους τόνους, ξεσκονίζει τα kitten heels και περπατάει με μικρά, διστακτικά βήματα προς τις πιο μονοχρωματικές Εβδομάδες Μόδας των τελευταίων χρόνων. Η αμερικανική τηλεόραση που μας κράτησε έξι ολόκληρες σεζόν στον καναπέ με την έξυπνη αυθάδεια του Sex and the City τώρα έχει τουλάχιστον τρεις κωμικές σειρές για μπαμπάδες με μωρά και τις περιπέτειές τους με τις πάνες και τα μπιμπερό. Μία από τις πιο πετυχημένες είναι αυτή με το χαρακτηριστικό όνομα The New Normal η οποία παρακολουθεί την περιπέτεια ενός νεαρού γκέι ζευγαριού που περιμένει παιδί μέσω παρένθετης μητέρας. Την ίδια ώρα η οικογενειακή σειρά Modern Family που διανύει τον τέταρτο, πολύ επιτυχημένο, κύκλο της παρουσιάζει σαν το πιο συντηρητικό και παραδοσιακό κομμάτι της εκτεταμένης οικογένειας Πρίτσετ ένα γκέι ζευγάρι. Η ζωή τους στρέφεται κυρίως γύρω από την υιοθετημένη κόρη τους: οργανώνουν παιδικά πάρτι, μαγειρεύουν, επιδιορθώνουν τα ρούχα τους και σοκάρονται με οτιδήποτε βγαίνει εκτός των ορίων του καθωσπρεπισμού τους. Την ίδια ώρα η απογευματινή ζώνη στην Ελλάδα απολαμβάνει κουλουριασμένη στον καναπέ το κατευναστικό παυσίπονο της σαπουνόπερας, εγχώριας και εισαγόμενης. Αιτία δεν είναι ότι απενοχοποιήθηκε το δράμα. Είναι μάλλον ότι το δράμα είναι ανάγκη σε μια εποχή που αισθανόμαστε ότι πρέπει να ελέγξουμε τα πάθη μας, να ταυτιστούμε με τον ήρωα που υποφέρει και αναγεννάται μέσα από τις στάχτες του. Η απελευθέρωση μας κόστισε και τώρα γυρνάμε πίσω στη σπηλιά του συντηρητισμού για να εκμηδενίσουμε τις ζημιές, να ελαχιστοποιήσουμε τις απώλειες. Τα κορίτσια δεν ξενυχτούν πια αλλά με το γλυκό χαμόγελο της Τέιλορ Σουίφτ υπογράφουν αυτόγραφα σε φανατικούς θαυμαστές και απασχολούν τα μίντια επειδή βγαίνουν ραντεβού με έναν από τους Κένεντι. Ακόμα και η Lady Gaga ερωτεύτηκε και άρχισε να παίρνει κιλά σαν κάθε άλλη δεσμευμένη που κλείνεται σπίτι και αφήνεται στο δίπτυχο πίτσες και DVD.
ΟΛΑ (ΔΕΝ) ΕΙΝΑΙ ΗΣΥΧΑ
Σε όλα τα επίπεδα η επιστροφή στο πιο mainstream και μαζικά αποδεκτό έγινε σχεδόν ανακλαστικά με τα πρώτα σημάδια της κρίσης. Η συνέχεια προς αυτή την πορεία ήταν απλώς αποτέλεσμα της διάρκειας των προβλημάτων και της αίσθησης ότι η λύση δεν βρίσκεται αρκετά κοντά. Η υπεραισιοδοξία και η πίστη πως όλα είναι δυνατά (και για όλα τα προβλήματα υπάρχει πάντα ένα σωτήριο application) αντικαταστάθηκαν με τη συνειδητοποίηση πως αυτήν τη φορά το ζήτημα δεν λύνεται με μια απλή αναβάθμιση, με μια επανεκκίνηση ή με οποιαδήποτε εύκολη και ερασιτεχνική λύση εφαρμόζαμε. Οι ρεαλιστές κόβουν κάθε διασκέδαση και σηκώνουν τα μανίκια να δουλέψουν, οι ρομαντικοί αναπολούν την προηγούμενη δεκαετία σαν να έχει μεσολαβήσει ένας αιώνας, οι απαισιόδοξοι πουλάνε τα Smeg ψυγεία τους με τη βρετανική σημαία και τις μοντέρνες καφετιέρες τους για να μεταναστεύσουν στο εξωτερικό, οι πολιτικοποιημένοι ξεθάβουν λέξεις φετίχ όπως «ευρωπαϊστές», οι δημοσιογράφοι προσπαθούν να επιπλεύσουν στη μέση, ο διάλογος ξεσπάει σε μίσος και το παλιρροϊκό cyber bullying ισοπεδώνει κάθε διάθεση για αντίσταση σε αυτήν τη βολική τακτοποίηση των ιδεών κάτω από την ίδια ομπρέλα. Όλοι μαζί περιορίζουν συγχρονισμένοι τη φαντασία και τον οραματισμό τους και μαζεύονται πίσω από την πεπατημένη, οχυρώνονται στην ασφάλεια του δοκιμασμένου και ανακηρύσσουν το συντηρητισμό ως το νέο μαύρο, τη λύση σε κάθε αμφιβολία και το χρώμα που κολακεύει και συνδυάζεται με τα πάντα. Σε ένα παράλληλο σύμπαν με αποκλειστικά happy ends θα μπορούσαμε να μαντέψουμε πως αυτή η οχύρωση θα ενεργοποιήσει σύντομα ένα άλλο ανακλαστικό, αυτό της σπίθας που κρύβεται πίσω από κάθε καινούργιο κίνημα, μόδα ή τάση, αυτό που εμπνέει κάθε αβάν-γκαρντ δημιούργημα, αυτό που γράφει καινούργια μουσική, μυθιστορήματα και ποίηση, αυτό που βάζει την καθημερινότητά μας στο fast forward ξανά. Σε αυτή την ιστορική διαδρομή, όμως, που νιώθουμε ότι ο πλανήτης έχει ξαναζήσει, πρέπει απλώς να περιμένουμε και να δούμε.
Γιώτα Ταχταρά
