Καθόμαστε οικογενειακώς με τους φίλους μας σε ένα ιταλικό εστιατόριο και παραγγέλνουμε. Τα παιδιά θέλουν μακαρόνια. Το ίδιο και η επτάχρονη κόρη της φίλης μου. «Όχι εσύ μακαρόνια, δεν κάνει». Η μικρή είναι εμφανώς αρκετά κιλά πάνω από το φυσιολογικό και η μαμά εμφανώς αγχωμένη. Το κοριτσάκι βάζει τα κλάματα, η μαμά παθαίνει υστερία, η μέρα χαλάει και τελικά παραγγέλνουμε μακαρόνια για όλα τα παιδιά. Και μετά η φίλη μου ξεσπάει.
Δεν βρίσκει άκρη με το πρόβλημα του παιδιού της. «Μπορείς να απαγορεύσεις σε ένα παιδί να φάει γλυκά, ειδικά όταν περνάει πολλές ώρες έξω από το σπίτι; Πώς να το υποχρεώσεις να φάει σαλάτα όταν αρνείται; Είναι δυνατόν να εφαρμόσεις πρόγραμμα δίαιτας;» αναρωτιέται. Τα παχύσαρκα παιδιά (η Ελλάδα είναι πρώτη στην Ευρώπη) φέρνουν τις μαμάδες σε απελπισία κυρίως επειδή δεν βρίσκουν μία αποτελεσματική αντιμετώπιση. Και κάπου εδώ έρχεται η ψυχοθεραπεία.
Μία διαφορετική προσέγγιση
Για να καταλάβουμε το πώς μπορεί να βοηθήσει η ψυχολογία, πρέπει να αισθανθούμε ότι η ανάγκη για φαγητό είναι η ανάγκη για συναισθηματική τροφή. Από την πρώτη στιγμή που το μωρό έρχεται στον κόσμο, χωρίς να ξέρει να μιλάει ή να σκέφτεται, δέχεται την προσφορά της τροφής (δηλ. του γάλατος) ως προσφορά αγάπης. Το τάισμα είναι η στιγμή που απολαμβάνει το ολοκληρωτικό δέσιμο με τη μαμά.
Όταν όλα πηγαίνουν καλά, το παιδί θα μάθει να διαχωρίζει τις δύο λειτουργίες: θα τρώει όταν πεινάει και θα επικοινωνεί με τη μητέρα του ώστε να αντλεί συναισθηματική υποστήριξη. Αν όμως κάτι δεν πάει καλά; Η Αγγελική Παρίου (ψυχολόγος Πανεπιστημίου Αθηνών, ειδική στην ψυχοθεραπεία παιδιών, εφήβων & οικογένειας) εξηγεί τι μπορεί να κρύβεται πίσω από την πείνα ενός παιδιού:
∙ Η αίσθηση της απόρριψης από τη μαμά ή τον μπαμπά (όταν του προσάπτουν ότι δεν είναι αρκετά καλό παιδί, καλός μαθητής, καλός αθλητής), μπορεί να ενεργοποιήσει την ανάγκη παλινδρόμησης στα συναισθήματα ασφάλειας, δηλαδή να αναζητάει όπως το μωρό το γάλα για να έρθει σε επαφή με την αγάπη. Η πρόσληψη τροφής καλύπτει σ’ αυτήν την περίπτωση συναισθηματικές ανάγκες.
∙ Διαζύγιο, θάνατος, σοβαρά προβλήματα στην οικογένεια. Εδώ η υπερφαγία και το συνεχές «τσιμπολόγημα» δημιουργούν ένα αίσθημα ζεστασιάς και ευχαρίστησης ενάντια στο φόβο και την ανασφάλεια που μπορεί να βιώνουν καθημερινά μέσα στο σπίτι τους.
∙ Η έλλειψη ουσιαστικής σχέσης αγάπης και αποδοχής από τους γονείς και την ευρύτερη οικογένεια, της ανοιχτής εκδήλωσης της αγάπης, της δημιουργίας ενός περιβάλλοντος ασφάλειας και σταθερότητας, της οριοθέτησης που προκύπτει από ενδιαφέρον και όχι από κατάχρηση εξουσίας, μπορούν να δημιουργήσουν σοβαρά ψυχικά ελλείμματα στο παιδί. Και πάλι το παιδί ίσως καταφύγει στοπ φαγητό για να παρηγορηθεί.
Η θεραπεία
Το πρόβλημα με τις συνηθισμένες προσπάθειες αντιμετώπισης της παιδικής παχυσαρκίας είναι ότι όχι μόνο δεν «πιάνουν» αλλά και ότι μπορεί να οδηγήσουν στο ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα: έναν ανορεκτικό έφηβο.
Η σωστή σχέση με το φαγητό ξεκινά από τη βρεφική ηλικία. Η ψυχολόγος υποστηρίζει ότι η απεριόριστη αγάπη είναι η καλύτερη πρόληψη. Αγαπάμε το παιδί μας γι’ αυτό που είναι, χωρίς προϋποθέσεις, και του το δείχνουμε με κάθε τρόπο.
Μας παροτρύνει να κάνουμε πράγματα μαζί. Να το βοηθήσουμε να γίνει δημιουργικό, ενεργητικό, να αξιοποιήσει τις δεξιότητες και τις κλίσεις του ώστε να αποκτήσει εμπιστοσύνη στον εαυτό του και αυτοεκτίμηση. Παίζουμε μαζί μέσα ή έξω από το σπίτι, αθλούμαστε, ζωγραφίζουμε, πηγαίνουμε σε σινεμά. Έτσι αναπτύσσουμε την επικοινωνία μας.
Ακούμε τι έχει να πει. Το παροτρύνουμε να αρχίσει να μιλάει για τις σκέψεις, τα συναισθήματα, τις επιυθμίες του. Συζητάμε τα παράπονά του από εμάς για να έχουμε ουσιαστική επικοινωνία.
Θέτουμε όρια. Τα παιδιά και οι νέοι χρειάζονται όρια για να νιώθουν ασφαλείς και για να μπορούν τα ίδια μετά να οριοθετούν τον εαυτό τους. Π.χ. σε σχέση με τη διατροφή μπορεί να μπει όριο ότι τα γλυκά καταναλώνονται ως το απόγευμα ή ότι στο σχολείο καταναλώνει το κολατσιό που έχει πάρει από το σπίτι.
Αναγνωρίζουμε την ομορφιά του. Τονίζουμε ανοιχτά τα καλά του στοιχεία, τόσο στην εμφάνιση όσο και στο μυαλό και την ψυχή του. Το βοηθάμε να δει τα χαρίσματά του και να νιώσει καλά με τον εαυτό του. Επιβραβεύουμε τις προσπάθειές του, λέμε γενναιόδωρα μπράβο. Ένα παιδί που μεγαλώνει με αγάπη σε μια οικογένεια που επιτρέπει τη ροή στην επικοινωνία, μοιράζεται χρόνο και δραστηριότητες, υποστηρίζει και επιβραβεύει την φυσική ανάπτυξη των χαρακτηριστικών του παιδιού, βάζοντας το πλαίσιο στο οποίο θα γίνουν όλα αυτά, έχει λίγες πιθανότητες να γίνει παχύσαρκο. Αν ωστόσο είναι ήδη παχύσαρκο, μέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον έχει πολλές πιθανότητες να μειώσει σημαντικά το βάρος του (σε συνδυασμό με σωστή διατροφή).
