8 Αυγούστου 1996


Κάνει αποπνικτική ζέστη καθώς φθάνουμε απόγευμα στη Σαμοθράκη, με το πορθμείο «Αρσινόη» από την Καβάλα.


Ατμόσφαιρα θολή, μόλις ξεχώριζα το βουνό Σάος, το ψηλότερο του Αιγαίου (1.664 μ.), που σαν κώνος υψώνεται πάνω από τα σταροχώραφα του Κάμπου της Καμαριώτισσας, του μοναδικού λιμένα του νησιού.


Στην κορυφή του Σάο, που λέγεται Φεγγάρι, ο Ομηρος τοποθέτησε τον θρόνο του Ποσειδώνα. Από εκεί ψηλά, κοιτώντας ανατολικά, έβλεπε την Τροία και τους Ελληνες και Τρώες να συμπλέκονται θανάσιμα κάτω από τα ισχυρά της τείχη.


Μπροστά στη γέφυρα μαζεμένοι αρκετοί επισκέπτες ψάχναμε με το βλέμμα ανυπόμονα να ανακαλύψουμε το νησί των οικολογικών μας παραισθήσεων.


Το λιμάνι της Καμαριώτισσας έμοιαζε σαν κάθε λιμάνι και δεν αντικρίσαμε καμία «ζούγκλα» στην άφιξή μας.


Η Σαμοθράκη έκρυβε τους άσους στο μανίκι της και ετοιμαζόταν να μας εκπλήξει τις επόμενες ημέρες.


9 Αυγούστου 1996


Εβρεξε τα ξημερώματα και η δροσιά πλημμύρισε το νησί ευεργετικά. Παίρνω το τοπικό λεωφορείο για την Παλαιόπολη (6,5 χλμ. από Καμαριώτισσα). Ενας εξαίσιος αρχαιολογικός χώρος από τους πιο σημαντικούς στο Αιγαίο. Συστηματικά από το 1938 ανασκάφθηκε η Παλαιόπολη από τον αρχαιολόγο Κ. Lehmann, υπό την αιγίδα του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης. Η ανασκαφή συνεχίζεται ως σήμερα από τον καθηγητή James Mc Credie.


Το τέμενος των Μεγάλων Θεών (Καβείρων) είναι χαμένο μέσα σε πυκνή βλάστηση και έτσι η περιήγηση γίνεται μια σπάνια απόλαυση.


Κάτω χαμηλά, το ξωκλήσι της Αγίας Παρασκευής μαζεύει στο πανηγύρι της (ίδια εποχή με τα Μεγάλα Μυστήρια στα τέλη Ιουλίου) τους απανταχού Σαμοθρακιώτες. Μετά τη λειτουργία ακολουθούν οι κυκλικοί χοροί και το πανηγυριώτικο φαγητό (κατσίκι βραστό με ρύζι πιλάφι μαγειρεμένο στον ζωμό του κατσικιού και σε γάλα).


Πιο πάνω, στο Μουσείο, ένα ανάγλυφο παρουσιάζει νεαρές κοπέλες από τη ζωφόρο του Πρόπυλου, πιασμένες χέρι χέρι να χορεύουν κυκλικά. Ουδέν καινόν… σε αυτή τη χώρα!


Στο Μουσείο βλέπει κανείς αξιόλογα εκθέματα από ανασκαφές σε όλη τη Σαμοθράκη και ένα αντίγραφο της Νίκης.


Τη θυμάμαι στο Παρίσι, από τα φοιτητικά χρόνια, εκεί στο παλιό Λούβρο, στην κορυφή της μεγαλόπρεπης σκάλας. Ερχόταν νοητά με βία προς το μέρος σου, με τον άνεμο να κολπώνει τα ενδύματα, τη χαμένη κόμη, τα φτερά.


Τριγυρισμένη από εκστασιασμένους Γιαπωνέζους που τη φωτογράφιζαν σαν τρελοί, αναρωτιόμουν πώς βρέθηκε στο Λούβρο. Η ιστορία είναι στυγνά απλή.


Το 1863 ο γάλλος πρόξενος στην Αδριανούπολη Champoiseau (άλλος Ελγιν) διενεργεί ανασκαφές στην τουρκοκρατούμενη Σαμοθράκη. Ξαναβλέπει πάλι το φως του Αιγαίου, ένα από τα ωραιότερα αγάλματα που δημιούργησε η φυλή μας. Ο Champoiseau μεταφέρει πάραυτα με γαλλικό πολεμικό πλοίο τη Νίκη στη χώρα του και τη δωρίζει στον βασιλιά του.


Είδα φέτος στο Ιερό των Μεγάλων Θεών την κόγχη που την είχαν τοποθετήσει. Θέση εκπληκτική για ένα πιο εκπληκτικό γλυπτό δημιούργημα.


Ο Δημήτριος ο Πολιορκητής νίκησε τον Πτολεμαίο το 306 π.Χ. Ηταν άραγε ανάθημα νίκης στο σεβάσμιο Ιερό των Μεγάλων Θεών για να θαυμάζουν οι πανέλληνες;


Στον χώρο βλέπει κανείς το Πρόπυλο του Πτολεμαίου Β’ (285-280 π.Χ.), το Αρσινόειο, το ανάκτορο, το τέμενος, το Ιερό των Μεγάλων Θεών, μια μεγαλόπρεπη στοά με θέα το Θρακικό Πέλαγος, την κρήνη όπου βρισκόταν η Νίκη, τον θεατρικό χώρο κλπ. Ακούγονται μακρινές βροντές. Φυσσάει δυνατά. Φεύγοντας, στην πούντα της Παλιόπολης, κάτω από τον μεσαιωνικό πύργο των Γκατελούζι (γενοβέζικη κυριαρχία στο νησί 1300-1400 μ.Χ.), τρεις αθλητές με ιστιοσανίδα κάνουν εκπληκτικές εκκινήσεις. Η περιοχή εδώ διαθέτει τους πιο καλούς σε πυκνότητα ανέμους.


Φθάνω στα θερμά. Βλέπω πλατάνια θεόρατα 500-700 χρόνων (αληθινά μνημεία φύσης), που αγγίζουν την παραλία! Νερά κελαρυστά κυλάνε με βοή από τον Σάο. Γραφικά καφενεδάκια, ψησταριές, ξενοδοχεία, ενοικιαζόμενα δωμάτια. Στην ψησταριά «Παράδεισος» μας πρόλαβε η βροχή. Πέρασε μισή ώρα ώσπου να διαπεράσει την πυκνή φυλλωσιά των πλατανιών και να μας διώξει από τα τραπέζια μας. Επιστρέφοντας, το λεωφορείο περνάει μπροστά από τα δύο δημοτικά κάμπινγκ μέσα στο πλατανόδασος. Αναρωτιέμαι αν αύριο η επίσκεψη στο φαράγγι του Φονιά θα μου προσφέρει την ίδια ευφροσύνη.


10 Αυγούστου 1996


Χτες βράδυ στο «Experiment» διάβαζα ένα άρθρο για τον Ραμσή Β’. Παρακολουθώ το βασιλικό ταξίδι του Φαραώ προς τις πηγές του ποταμού Νείλου. Πρώτος καταρράκτης… Δεύτερος… Πέμπτος!


Τι Νείλος… τι Φονιάς! Και ο Φονιάς διαθέτει τέσσερις καταρράκτες και τι καταρράκτες!


Πρωί πρωί, από το Δέλτα του Φονιά στο Θρακικό Πέλαγος ομάδες Ελλήνων «ορειβατών» της πολυθρόνας αρχίζουμε την ανάβαση.


Με συνοδεύει ο δημοτικός υπάλληλος κ. Σταύρος Χονδρός. Τον ευχαριστώ θερμά, καθώς και τον δήμαρχο Σαμοθράκης κ. Γιάννη Πετρούδα. Το αυτοκίνητο, με οδηγό τον κ. Χονδρό, με βοήθησε να δω μέρη απρόσιτα. Χωρίς αυτή τη βοήθεια οι εντυπώσεις μου θα ήταν απελπιστικά φτωχές. Εισχωρούμε στη σκιερή, δροσερή αγκάλη του Φονιά. Νερό άφθονο που λούζει τις τεράστιες κροκάλες και παραποτάμια βλάστηση απερίγραπτη. Πλατάνια, φτέρες, σκλήθρα (άριες), αδραχλιές (είδος κουμαριάς), μυρσίνες, δάφνες, πουρνάρια, σχίνα, σφένδαμοι… Ως τον πρώτο καταρράκτη και τις λίμνες τα καταφέρνουμε σχεδόν όλοι. Οι προετοιμασμένοι (φοράνε μαγιό) βουτάνε στο νερό. Νιώθουν σαν «μπουκάλια μπίρας σε παγάκια». Χα, χα, τα γέλια, αλλά κανένας δεν εγκαταλείπει αυτή τη σπάνια απόλαυση. Για τον δεύτερο καταρράκτη τα πράγματα δυσκολεύουν. Μαζί με τον Σταύρο όμως μπουσουλώντας, σκαρφαλώνοντας και σερνάμενοι καταφέρνουμε να φτάσουμε σε αυτό το υπέροχο σημείο.


Αλλες λίμνες εδώ, μικρές φυσικές πισίνες, πλατιές ασπρόπετρες για ηλιοθεραπεία και ο απαραίτητος καταρράκτης, που ο ήχος των νερών του γαληνεύει την ψυχή. Η ανάβαση πιο πάνω είναι πολύ δύσκολη. Δεν υπάρχει και ο χρόνος. Παίρνουμε τον δρόμο της επιστροφής.


Η εξερεύνηση ως τον δεύτερο καταρράκτη με μικρές στάσεις θέλει τρεις ώρες περίπου. Χωρίς μπάνιο και κολατσιό. Αυτό σημαίνει ­ αν θέλει κανείς ­ μια γεμάτη, ανεπανάληπτη μέρα στο φαράγγι του Φονιά. Συνεχίζουμε προς Κήπους. Απέναντί μας φαίνονται αδρές οι κορυφογραμμές της μαρτυρικής Ιμβρου.


Κήποι. Εκτεταμένη παραλία με γκρίζο χοντρό βότσαλο. Αγρια ομορφιά. Θαυμάσια νερά για κολύμπι. Επιστρέφουμε στην Καμαριώτισσα και παίρνουμε τον δρόμο για τον νότο. Περνάμε τον κάμπο του νησιού. Θερισμένα σταροχώραφα, τριφύλλια, αμπέλια ως το Λάκκωμα. Μετά αρχίζουν οι ελαιώνες.


Στην «Παχιά Αμμο», ένα εστιατόριο, λίγα ενοικιαζόμενα δωμάτια, μια μαγευτική ξανθιά παραλία. Καφεδάκι και κουβέντα με τον Σάββα, ντόπιο ψαρά, φίλο του Σταύρου.


­ Τι ψάρια βγάζετε; ρωτάω αθώα.


«Ο,τι φαντάζεται το μυαλό σου», μου λέει, «ακόμη και εξωγήινα».


­ Τι εξωγήινα; ρωτάω.


«Κάτι γαλάζια, που έρχονται από μεγάλα βάθη, περίεργα», μου απαντάει.


Μου λένε για τις ομορφιές του νησιού, στις νότιες ακτές, προσιτές μόνο με πλεούμενο. Αγρια φαράγγια, το Γυαλί, ο Βάτος, σπήλαια θαλασσινά με αγριοπερίστερα και φώκιες στο Κατάρτι, η Μαραθιά με το ναυάγιο του ρουμάνικου πλοίου από χιονοθύελλα τον χειμώνα του 1941! Το βράδυ στην Καμαριώτισσα αναπολώ τις εντυπώσεις της ημέρας. Μέγα πλήθος ολόγυρα. Πόσο κρατάει αυτή η ζωντάνια; Ελάχιστους μήνες. Είναι κρίμα. Ειλικρινά. Ενα σπάνιο νησί σαν τη Σαμοθράκη να μην έχει τουρισμό, όπως θα του άξιζε.


11 Αυγούστου 1996


Παίρνω ρεπό από τον εαυτό μου σαν καλή Φιλιππινέζα. Κυριακή σήμερα. Πηγαίνω για μπάνιο στις ανεμογεννήτριες (Αιολικό Πάρκο) έξω από την Καμαριώτισσα. Εκεί κοντά βρίσκεται και η λιμνοθάλασσα του Αγίου Ανδρέα, μικρός αλλά σημαντικός υγρότοπος για αποδημητικά πουλιά, όπως ερωδιούς, πελαργούς, χαλκόκοτες, γλαρόνια, αρπαχτικά, χαραδριόμορφα.


Το απόγευμα με τοπικό λεωφορείο ανεβαίνω στη Χώρα (πρωτεύουσα) για τον τελευταίο περίπατο. Θα συναντήσω και τον κ. Γιάννη Πετρούδα, τον δήμαρχο Σαμοθράκης, για να μιλήσουμε λίγο για τις ομορφιές και τα προβλήματα του νησιού.


Στη Χώρα, παραδοσιακό οικισμό, ανάμεσα σε πεύκα θασίτικα, πλατάνια και καστανιές, υπάρχουν τα ερείπια ενός κάστρου βυζαντινού που χρονολογείται από τον 10ο αιώνα μ.Χ., ένα συμπαθητικό Λαογραφικό Μουσείο και ο ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου (μεγάλο πανηγύρι στις 15 Αυγούστου) κτισμένος το 1875. Εδώ φυλάσσονται μέσα σε ομοίωμα πεντάτρουλης εκκλησίας οι κάρες των πέντε Μαρτύρων της Σαμοθράκης που μαρτύρησαν και θανατώθηκαν από τους Τούρκους στη Μάκρη της Θράκης το 1836. Πλακόστρωτοι δρόμοι, καλντερίμια, φούρνοι που μοσχοβολούν ψωμί. Ανηφορίζοντας προς το Κάστρο γεύομαι πρώτη φορά φρέσκο το τοπικό τους φρούτο, το πραούστι, που μου πρόσφεραν φιλόξενα η κυρία Μαρίκα και η Τριανταφυλλιά στο κατώφλι του σπιτιού τους. Επιστρέφω στο δημαρχείο.


Εχω διαβάσει στο «Βήμα» της Κυριακής 26 Ιουλίου το άρθρο για το πρόγραμμα «Ιπποκράτης» για τα νησιά (νέα κέντρα υγείας). Εψαξα αλλά δεν βρήκα τη Σαμοθράκη. Η πρώτη ερώτηση στον κ. Πετρούδα είναι αν κάνω λάθος και τι γνωρίζει για το «Ιπποκράτης».


«Οχι, δεν κάνετε λάθος», μου απαντάει. «Ο κόσμος είναι αναστατωμένος, αγανακτισμένος. Η Σαμοθράκη δεν θα δει να αναβαθμίζεται το περιφερειακό ιατρείο του νησιού σε κέντρο υγείας, πράγμα που αποτελεί πάγιο αίτημα των κατοίκων. Ο Δήμος Σαμοθράκης στις 30.7.1996 έκανε έκκληση να συμπεριληφθεί η ταλαίπωρη νήσος στο πρόγραμμα με επιστολές στον υπουργό και στονυφυπουργό Υγείας, στον υπουργό Μακεδονίας – Θράκης, στον υπουργό Γεωργίας, στον νομάρχη και σε βουλευτές Εβρου. Θα εισακουστεί;».


Δεύτερο πρόβλημα:


Τα κίνητρα για εγκατάσταση σε νησιά του Αιγαίου με πληθυσμό μικρότερο των 3.500 κατοίκων.


Φορολογικές απαλλαγές σε επιχειρήσεις και φυσικά πρόσωπα. Οριο αφορολόγητο εισοδήματος 7.000.000 δραχμές.


Η Σαμοθράκη βρίσκεται στην κόψη του ξυραφιού. Οι πληροφορίες για το νομοσχέδιο αλληλοσυγκρούονται. Είναι 3.000 το όριο των κατοίκων ή 3.500;


Βαθιά απογοήτευση κυριαρχεί, αν 3.084 κάτοικοι κρατήσουν τη Σαμοθράκη εκτός αυτών των ρυθμίσεων. Θα είναι τραγωδία. Σπεύδει πάλι ο δήμος με γράμματα προς τον πρωθυπουργό, τον υπουργό Αιγαίου, τον υφυπουργό Γεωργίας, βουλευτές Εβρου και ζητάει «συμπάθεια» για το αίτημά του!


Δηλαδή βρίσκονται στην μπούκα της Τουρκίας, ο πληθυσμός μειώνεται, ο τουρισμός είναι ελάχιστος, δεν έχουν καν κέντρο υγείας, δεν υπάρχει αεροδρόμιο, δεν υπάρχουν τόσα πολλά και ζητούν «συμπάθεια» για το αίτημά τους οι ακρίτες της Σαμοθράκης!


Κλείνοντας αυτή την «περιήγηση» εύχομαι τουλάχιστον οι δημοσιογράφοι να «υιοθετήσουν» για πάντα τη Σαμοθράκη για το ετήσιο πανελλήνιο συνέδριό τους.


Φέτος έγινε το 5ο Συνέδριο στο ξενοδοχείο «Αίολος». Συνέπεσε με τον αιφνίδιο θάνατο του Ανδρέα Παπανδρέου. Ετσι, η Σαμοθράκη ξεχάστηκε μέσα στην παραζάλη αυτών των γεγονότων.


Επισκεφθείτε την!


Αποχαιρετώντας την, καθώς τα δειλινά μάς συνοδεύουν ως τα ανοιχτά βλέποντας από μακριά τον κωνικό Σάο, ρόδινο στην ανταύγεια του ήλιου που δύει πίσω από τις κορυφογραμμές της Θάσου, ένιωσα όπως θα νιώσετε και εσείς: πως άξιζε το μακρινό ταξίδι ως το νησί της Πτερωτής Νίκης.


­ Αυτόματος αριθμός κλήσης 0551.


­ Δημαρχείο: 41218. Λιμεναρχείο 41305. Αστυνομία 41203.


Πώς θα πάτε


Με πλοίο από Καβάλα, Αλεξανδρούπολη ή Λήμνο. Τα δρομολόγια αλλάζουν από την 1η Σεπτεμβρίου, γι’ αυτό πληροφορίες στα λιμεναρχεία ή σε γραφεία τουρισμού.


«Σάος» – Γραφείο Γενικού Τουρισμού: Σαμοθράκη 41411, Καβάλα 051-835671.


«Αρσινόη»: 0551-41465 (Γραφείο Γενικού Τουρισμού).


Πού θα μείνετε


Στην Καμαριώτισσα: ξενοδοχείο «Αίολος», ζεστή σπιτική ατμόσφαιρα, τηλ. 41795 ή 41895, κατ. Β’, «Νίκη» (κατ. Γ’) τηλ. 0551-41545.


Παλαιόπολη (κοντά στις αρχαιότητες): «Κύμα» (κατ. Ε’) τηλ. 41263, «Ξενία» (μέσα στο δάσος του ιερού των Καβείρων) τηλ. 41166 (κατ. Β’), «Κάστρο» (κατ. Β’, μεγάλο συγκρότημα) τηλ. 41001 ή 41002.


Ανω Καρυώτες: «Ηλέκτρα» (κατ. Γ’) τηλ. 0551-98242.


Θερμά: «Κάβειρος» (κατ. Β’) 98277, «Μαρίβα» (κατ. Β’) τηλ. 98230.


Οργανωμένο δημοτικό κάμπινγκ, τηλ. 98291. Ελεύθερη κατασκήνωση, τηλ. 98244.


Πού θα φάτε και τι


Φρέσκα ψάρια, χταπόδι, κατσίκι, ελιές, μυτζήθρα, μανούρι και μέλι ντόπιο θα συναρπάσουν τη γεύση σας. Υπάρχουν πολλά εστιατόρια και ταβέρνες σε όλο το νησί. Δειγματοληπτικά αναφέρουμε:


Καμαριώτισσα: «Κληματαριά», «Ορίζων», «Ακτή», «Σκορπιός».


Λουτρά: Εδώ θα παραδοθείτε αμαχητί στο νεοελληνικό σύνδρομο που λέγεται «ψητό κατσίκι». Ψησταριές στα γάργαρα νερά μέσα στα πλατάνια. «Πηγή», «Παράδεισος», «Γεφύρι», «Ηφαιστος».


Εστιατόρια, ταβέρνες επίσης στη Χώρα, στην Παχιά Αμμο, στους Καρυιώτες, στον Προφήτη Ηλία. Καλή σας όρεξη!


Clubs – Μουσική: «Ακταίον», «Μύλος», «Rebel» στην Καμαριώτισσα.