Η Αθήνα του Βορρά

* Πατρίδα του Κόναν Ντόιλ, του Σκοτ, του Στίβενσον * Πατρίδα του μεγαλύτερου Φεστιβάλ της Ευρώπης + 14 φεστιβάλ ετησίως * 3 εθνικά + 2 βασιλικά μουσεία * 60 μάρκες ουίσκι * Η μεγαλύτερη παροικία πιγκουίνων + το πρώτο υποποτάμιο σαφάρι * Ενα όπλο που εκπυρσοκροτεί κάθε μεσημέρι στις 13.00 * Τα περισσότερα «κατά κεφαλήν» εστιατόρια της Βρετανίας * Περισσότερες από 700 παμπ * Το μεγαλύτερο πρωτοχρονιάτικο πάρτι της Ευρώπης Της

Η Αθήνα του Βορρά. Αφες αυτοίς, ου γαρ οίδασι; Προφανώς οι Εδιμβουργιανοί αναφέρονται στην κλασική Αθήνα του 5ου αι. και του Ικτίνου, της Ασπασίας, του Αριστοφάνη. Η παρομοίωση θέλει να δηλώσει πως η σκωτσέζικη πρωτεύουσα συνιστά μια παραδειγματική ευρωπαϊκή πολιτεία. Ενα μοντέλο αρχιτεκτονικής ευταξίας, λειτουργικής ευρυθμίας. Το Εδιμβούργο, κτισμένο στις κλιτύες ενός λόφου με στέμμα το άπαρτο κάστρο της κορυφής που τα πανθ’ ορά, με το ποτάμι Nor να το δροσίζει και να τέμνει το Παλιό από το Μοντέρνο, έχει και φυσικά κάλλη.

Μα, αν υπήρξε μια φωσφορική έμπνευση στη νύχτα της δυτικής ιστορίας το οφείλει κυρίως στη δομημένη διανοούμενη όψη του, στη συσσώρευση της γνώσης στο πανεπιστήμιο όσο και στο υψηλό επίπεδο καλλιέργειας των κατοίκων, στην αρχειοθετημένη συνοχή. Μια εξόχως καρτεσιανή πόλη που εγγυάται την ευπρεπή και απρόσκοπτη γαλήνη των κατοίκων της. Τόσο που… μια φορά κι έναν καιρό, πεθαίνοντας ένας εδιμβουργιανός πολίτης και αφού συμπλήρωσε το ερωτηματολόγιο του Αγίου Πέτρου, περιμένοντας παρατηρεί απορημένος ότι ο κλειδούχος του Παραδείσου διαβάζει και διστάζει.

­ Θα σας επιτρέψω την είσοδο sir, αλλά σας προειδοποιώ: δεν θα σας αρέσει.

Τούτων ρηθέντων, φίλοι μου, ας ληφθεί υπόψη: α) ότι ο R.D. Laing, εκ των θεωρητικών της σχιζοφρένειας, είναι Σκωτσέζος, β) εδώ ομοίως γεννήθηκε, έζησε και συνέλαβε τον ήρωά του δρα Τζέκιλ και κύριο Χάιντ ο συγγραφέας Ρόμπερτ Λούις Στίβενσον. Δεν εκπλήσσεται συνεπώς ο επισκέπτης από τη διφυΐα της πόλης. Το Εδιμβούργο εμφανίζεται μεν δισυπόστατο, μα δεν θα σας μπερδέψει, θα σας αρέσει. Λοιπόν, παρακαλώ ας σταθούμε στον Βασιλικό Βοτανικό Κήπο. Αριστερά μας εκτείνεται η Princess Street (με αρχή το ξενοδοχείο Balmoral και τέρμα το ξενοδοχείο Caledonian). Η Πρίνσες, που λέτε, συνιστά την πρώτη αρτηρία ενός παραλληλόγραμμου διαγράμματος. Πρώτη μεταξύ τριών παράλληλων δρόμων ακολουθείται από την George’s και την Queen Street που ζώνονται δυτικά και ανατολικά από δύο πλατείες των Αγίων Γεωργίου και Ανδρέου, προστατών της Αγγλίας και της Σκωτίας. Πρόκειται για μια πολεοδομική σύλληψη που εξετελέσθη με γεωργιανή κομψότητα. Οι περίφημοι αρχιτέκτονες αδελφοί Ανταμ υπογράφουν έξοχα κτίσματα επί της εσωτερικής πλατείας Charlotte. Το καινούργιο ετούτο Εδιμβούργο υλοποιεί την ουτοπία της αρμονίας του κλασικού πνεύματος. Το γνησιότερο ίσως τέκνο της, ο Ντέιβιντ Χιουμ, ο φιλόσοφος της οικολογικής σκέψης που ταρακούνησε τον καντιανό δογματισμό «εστέ φιλόσοφος μα καταμεσής της φιλοσοφίας εστέ άνθρωπος».

Και τώρα μέσα από την ευφραντική χλοερότητα του Royal Botanical Garden στραφείτε δεξιά: η παλιά πόλη και το οιστρήλατο πρόσωπο του ρομαντισμού. Με φωτοσκιάσεις, μυστικές γωνιές, φανερές ρυτίδες και πόση σαγήνη. «Εδώ ας σταθώ…», που γράφει και ο Καβάφης. Θα σας προτείνω ακολούθως μια άλλη ιδέα τουρισμού, που δανείζομαι από τον Φίλιπ Σταρκ. Μάλιστα, τον εξυπνούλη, παχουλό ντιζάινερ που σχεδίασε την καφετιέρα σας! Ενα σιντριβάνι φρεσκάδας και πρωτοτυπίας ο νους του Σταρκ μέσα στην πνιγηρή ομοιογένεια. Φθάνοντας λοιπόν σε έναν άγνωστο τόπο, κατά τη διαδρομή αεροδρόμιο – ξενοδοχείο διαλέγει έναν δρόμο που του τραβά την προσοχή. Ξεψαχνίζοντας αυτόν μοναχά τον δρόμο στη διάρκεια της διαμονής του, θα γνωρίσει την πόλη. Περιεργάζεται τα δημόσια κτίρια, τα μαγαζιά με την πραμάτεια τους, χτυπά κουδούνια και εισβάλλει στα σπιτικά, ρίχνει κλεφτές ματιές σε ψυγεία και ντουλάπια, ψαχουλεύει στα δοχεία απορριμμάτων. Ετσι μαθαίνει πώς ζουν οι άνθρωποι. Ο ένας δρόμος που ξεχωρίζω στο Εδιμβούργο έχει… τρία ονόματα.

Το Βασιλικό Μίλι ή High Street ή Canongate

Ανισοϋψής. Εγώ τον θεωρώ μια κατηφοριά, αισιοδοξίας ένεκεν. Οι πεσιμιστές θα τον περιγράψουν ως ανηφόρα. Πάντως το χάζι δεν κουράζει. Η Higt Street διατρέχει τη μεσαιωνική πόλη από τον Λόφο του Κάστρου ίσαμε το Παλάτι του Holyrood. Φαρδύς, ρομαντικός, με γοτθικά οικοδομήματα.

Το Κάστρο. Σύσσημο του Εδιμβούργου και η αιτία που διαλέχτηκε ως πρωτεύουσα της Σκωτίας. Το ανάκτορο του 11ου αι. συμπληρώθηκε σταδιακά με πρόσθετα κτίσματα ως τον 18ο αι. Από την Esplanade θα απολαύσετε το πανόραμα της πολιτείας. Δείτε το παρεκκλήσι της Αγίας Μαργαρίτας, νορμανδικού στυλ, τους διαδρόμους Vaults από γυμνό βράχο, το Greet Hall, αντικλίμακα του Εθνικού Πολεμικού Μνήματος.

Ανά ημίωρο διεξάγονται οργανωμένες ξεναγήσεις.

Το Holyroodhouse. «Ο οίκος των πολλών αναμνήσεων. Εδώ μηχανεύτηκαν πολέμους. Εδώ ο χορός βάσταγε ολονυχτίς. Δολοφονίες έγιναν στις κάμαρες. Τώρα όλα αυτά μπερδεύτηκαν με τη σκόνη, μα το πέτρινο ανάκτορο επέζησε των αλλαγών» (Ρ. Λ. Στίβενσον).

Το κονάκι της Μαρίας Στιούαρτ, επισκέψιμο για το κοινό όλη τη χρονιά πλην ολίγων εβδομάδων του Μαΐου – Ιουνίου, οπότε γίνεται η καθιερωμένη επίσκεψη της βασίλισσας.

Οι ξεναγήσεις στα βασιλικά διαμερίσματα επαναλαμβάνονται ανά 15λεπτο.

Βεβαίως καθαυτό και ολόκληρο το Βασιλικό Μίλι συνιστά ένα συνεχές μουσείο. Θα σταθούμε πάντως στον Ναό του Αγίου Τζάιλς (14ο αι.), στο αρχαιότερο σπίτι του Εδιμβούργου, κατοικία του αιδεσιμότατου Τζον Εϊνοξ όπου σήμερα στεγάζονται ένα θεατράκι και ένα βιβλιοπωλείο. Στο αντικρινό πεζοδρόμιο θα δούμε το «Μουσείο της καθημερινής ζωής των ανθρώπων», με τα εργαστήρια των μαστόρων και επιτηδευματιών, τα εσωτερικά των σπιτιών. Παρακάτω μας περιμένει η γαλήνη του Κοιμητηρίου Grey Friars Kirkyard. Εδώ ο Μπόμπι, το σκυλάκι τεριέ του νησιού Skye που πιθανόν θυμόσαστε από την ταινία του Ντίσνεϊ, ερχόταν επί 14 χρόνια στον τάφο του αφεντικού του και καθόταν ίσαμε το σούρουπο. Πλην, το μουσείο που παρκάρισα την καρδιά μου είναι εκείνο «Της παιδικής ηλικίας», στο νούμερο 42 του Royal Mile. Φιλοξενείται σε δύο ιστορικά κτίσματα του 17ου αι., που συνδέθηκαν το 1955. Το πρώτο και πρότυπο του είδους του, ιδρύθηκε από τον Πάτρικ Μάρεϊ, εργένη και οπτικό το επάγγελμα. Ο Μάρεϊ με το στανιό ανεχόταν τα παιδάκια «μετά το βραδινό τους μπάνιο για λίγα λεπτά πριν πλαγιάσουν και ποτέ μεταξύ των γευμάτων». Ωστόσο εγκατέλειψε την εργασία του και το αξίωμα του δημοτικού συμβούλου ώστε να αφιερωθεί στο κουμάντο και στην προβολή του μουσείου. Δικού του τέκνου που σύντομα κατέστησε δημοφιλές στους συμπολίτες του.

Βαπτιστικά ρουχαλάκια και παραφερνάλια, η υγιεινή, η διατροφή, το σχολείο, θαυμάσια μουσικά κουτιά, τα μικρά ως εργαζόμενοι, εντυπωσιακά τρενάκια. Το πλέον χαριτωμένο έκθεμα βρίσκεται στον πάνω όροφο. Ο πύργος μιας κούκλας με δεκαοκτώ δωμάτια. Εργο ζωής της δεσποινίδος Graham Montgomery. Η συλλογή των λιλιπούτειων αντικειμένων τής πήρε 70 χρόνια. Ηλεκτρικό, τρεχούμενο νερό, κελάρια με κρεμασμένα ζαμπόνια, γουρουνοκεφαλές, τυριά, οι κάμαρες με κάθε λούσο, έπιπλα διαφορετικών εποχών και στυλ, ακόμη και Γουσταύου, τράπουλες, εφημεριδίτσες, η γάτα που κυνηγάει ποντικούς μεγέθους κεφαλής σπίρτου. Και φυσικά η πυργοδέσποινα. Η μοιραία, σκληρόκαρδη μις Νέλι Μπλάι που παντρεύτηκε εν πρώτοις έναν ξανθούλη ο οποίος εξηφανίσθη. Τον περίμενε ώσπου βαρέθηκε και ξαναπαντρεύεται. Μα να! Ο σύζυγος Νο 1 επανακάμπτει και η Νέλι τον προσλαμβάνει ως κηπουρό. Μη αντέχοντας την υποβάθμιση εκείνος πεθαίνει. Ο Νο 2 παθαίνει ατύχημα και μένει χωλός. Η συμβία του όμως έχει τη λύση έτοιμη. Τον διορίζει… κηπουρό και παίρνει έναν γκριζομάλλη gentleman για τρίτο σύζυγο. Εν τέλει, ετούτο το παραμυθάκι αντιβαίνει με τρυφερή ειρωνεία και χαμόγελο στη βλοσυρή και αιματόβρεκτη ιστορία του Εδιμβούργου. Μην παραλείψετε να πάρετε το έντυπο «Μικρές γυναίκες» για τα στερεότυπα των κοριτσίστικων παιχνιδιών. Ο πιτσιρικούλης με το σκουλαρίκι πλάι μου, το διάβαζε περίσκεπτος.

(Είσοδος δωρεάν. Λειτουργεί καθημερινώς πλην Κυριακής). ΤΙ ΝΑ ΨΩΝΙΣΕΤΕ ΚΑΙ ΠΟΥ

Πώς; Είπατε ψώνια; Σας παρακαλώ, αγνοήστε τη βισκόζ κουρελαρία των πολυκαταστημάτων ή των casual ρουχαλάδικων της καινούργιας πόλης. Εδώ πάντα επί της High Street (αλλά και στις καθέτους της Jeffrey Str. και St. Mary Str.) θα βρείτε τα τυπικά σκωτσέζικα προϊόντα. Τουίντς, κασμίρια, lambswolls, τα φαμόζα καρό σε κάθε εκδοχή. Πορτοφολάκια, εσάρπες, tartans. Πρώτης ποιότητας υψηλές μάλλινες κάλτσες για κυρίους και ντόπια φορεσιά για να κάνετε έκπληξη στον σύζυγό σας.

Στον αριθμό 52 το Sugar Mountain (τηλ. 5578700) διατίθενται τα κλασικά ντόπια γλυκίσματα. Shortbreads, μαλακές καραμέλες βουτύρου και κρέμας fudge. Οι αγαπημένες μου: Scottish butter με βανίλια.

Στον αριθμό 51, στο Moggie Shop (τηλ. 5572252) οι γατόφιλοι θα ευτυχήσουν με αστεία μικρογατοπράγματα. Βρήκα μια παλιά ξύλινη γάτα που την έκανα δώρο. Χαμηλά, κοντά στο Cannongate ένα μαγαζί πουλάει αποκλειστικά χριστουγεννιάτικα στολίδια για τους προνοητικούς.

Ξύλινες πανκάρτες μπηγμένες στο οδόστρωμα σας προσκαλούν σε ανατριχιαστικά ραντεβού και περιοδείες με φαντάσματα. Αντί 1.500 δρχ. τα τουριστικά γραφεία ξεκινούν στις 20.00 το βράδυ και σας σεργιανούν στα στοιχειωμένα σπίτια της Auld Town, όπως προτιμούν να γράφουν την Παλιά Πόλη οι πείσμονες Σκωτσέζοι.

* Το καθαρτήριο βοριαδάκι εντείνει τον ριγηλό τρόμο. Το Scotch Whisky Heritage Centre θα σας δείξει όσα αγνοείτε για την ιστορία και την παρασκευή του εθνικού ποτού. Βρίσκεται στον ανήφορο κοντά στο Κάστρο. Αλλά εδώ ας τερματίσουμε με την ορθοστασία και το περπάτημα. Στον αριθμό 105 του Royal Mile σας περιμένει το Gustos on High τηλ. 5583083. Γούστο θηλυκό και ανάλαφρο. Απλα, κίτρινοι τοίχοι, αξιολάτρευτα cires τραπεζομάντιλα, από τα παράθυρα βλέπετε κάτω την κίνηση του δρόμου. Εφημερίδες και φυλλάδια σας ενημερώνουν για την καλλιτεχνική κίνηση του Εδιμβούργου. Κοκκινόμαλλες μαμάδες με αραπάκια παιδιά, ζευγάρια που φιλιούνται τρώγοντας πρωινό. Παστουρμάς με τυρί, τουρλού λαχανικών, cheddar με αβοκάντο και σαλάτα, ιταλική focaccia με αγκινάρες, ελιές, μαρινάτες πιπεριές. Καλός καφές. Θα χορτάσετε πληρώνοντας 1.500 δρχ. (Ανοικτό καθημερινά ως το απόγευμα. Πληρώνετε τοις μετρητοίς).

Στης Clarinda’s 69 High Street (τηλ. 5571888) για επίσκεψη προσκύνημα στην ιδέα της Brittishness, θα πιστοποιήσετε πως το θηλυκό μυαλό όντως γεννάει. Λύσεις προσφυέστατες για να μετατραπεί μια σούδα, ένας διαδρομίσκος σε επιχείρηση κερδοφόρα. Από το παράθυρο της εισόδου χάζι στο Βασιλικό Μίλι. Από το αντικρινό πορτοπαράθυρο βλέπετε τους κήπους του λόφου. Ενα θαύμα! Στους τοίχους κάδρα με παχουλά μωρά, γαλήνιες μητέρες, αγγελικές εδουαρδιανές ladies. Θα μοιραστείτε το τραπέζι σας ­ στρωμένο με «φθηνό» νταντελένιο τραπεζομάντιλο ­ μαζί με τους άλλους πελάτες. Δυνατότητα για πρόγευμα, γεύμα με σαλάτες και ψωμοτύρια, τα τυπικά εγγλέζικα γλυκίσματα. Κέικ μπανάνας, ουγγαρέζικο μπισκότο, cherry truffle. Ο καφές απλώς δεν πίνεται. Το τσάι όμως…

Θα πληρώσετε από 600 ως 2.000 δρχ. τοις μετρητοίς. (Ανοικτό καθημερινώς ως τις 17.30).

Αν όμως πεινάτε πολύ, θα πρέπει να σας πω ότι τα καλύτερα εστιατόρια δεν σας περιμένουν στο Royal Mile. Θα βρείτε μερικά στις κάθετες οδούς Jeffrey και St. Mary’s. Μπορείτε πάλι να γευματίσετε σε μια από τις 700 παμπ της πόλης. Οι τιμές του φαγητού είναι φθηνές, η ποιότητα μέτρια, τα προσφερόμενα malts δελεαστικά, πολλές οι μπίρες και ζωηρή η ατμόσφαιρα. Θα το λησμονούσα! Το Εδιμβούργο βραβεύθηκε ως η πρωτεύουσα των καλύτερων παμπ του Ηνωμένου Βασιλείου. Οπου δεν θα γυρέψετε στον μπάρμαν «ένα ουίσκι» αλλά «ένα dram». Και δεν θα αφήσετε φιλοδώρημα μιμούμενοι τους σφιχτούς Σκώτους.