Ο ανασκαφέας του Δίου Δημήτρης Παντερμαλής, πρόεδρος τώρα του Μουσείου της Ακρόπολης, το είπε καθαρά: «Το πάθος είναι ανεξέλεγκτο». Ωστόσο αυτό το πάθος που διαχέεται σαν τον μύθο και σαν τις ακτίνες του ήλιου όταν χτυπούν στον Θρόνο του Δία, είναι δημιουργική δύναμη, στρατευμένη στην τέρψη της ψυχής και των συναισθημάτων. Ο ίδιος ο χώρος, το Δίον, είναι από τους πιο ειδυλλιακούς που μπορεί να διατρέξει ένας περιηγητής. Εχει τη δική του δεύτερη ζωή, μετά από εκείνην που είχαν εμφυσήσει σε αυτόν οι μακεδόνες βασιλείς και η ύπαρξή του στη σκιά της κατοικίας των θεών, του ψηλού και μοναχικού Ολύμπου. Και αυτή η ζωή γίνεται εντονότερη, νυχτερινή, κάθε φορά που στο αρχαίο θέατρο και στο Αγιονέρι ανοίγει τις πύλες του το Φεστιβάλ Ολύμπου, το οποίο μάλιστα εφέτος γιορτάζει τα 42α γενέθλιά του. Τα ζώα, τα πουλιά, τα έντομα, που κατοικούν αυτό το θαυμάσιο αρχαιολογικό πάρκο μαζί με τους μύθους και την Ιστορία αποτραβιούνται στις μονές τους και βγαίνουν οι νότες και ο λόγος για να κυκλοφορήσουν ανάμεσα στα κλασικά και τα ρωμαϊκά ερείπια, να σεργιανίσουν σε αρχαίους, πλακόστρωτους, δρόμους και προαιώνια μονοπάτια όπου η ψυχή αναζητεί την ηρεμία μέσα από το πάθος. Αυτό το πάθος που είχε ο κ. καθηγητής όταν αποκάλυπτε και αναδείκνυε αυτόν τον χώρο, αυτό το πάθος που έχουν ο Γρηγόρης Παπαχρήστος και όλοι οι άλλοι άνθρωποι του Φεστιβάλ Ολύμπου όταν συνθέτουν το πρόγραμμά του, αυτό το πάθος που σκορπίζουν στον αιθέρα οι μουσικές φωνές του Διονύση Σαββόπουλου, του Γιώργου Νταλάρα, της Γλυκερίας, του Μανώλη Μητσιά, της Σοφίας Μιχαηλίδου, του Πέτρου Πανδή, του Γιάννη Κότσιρα, του Δημήτρη Μπάση. Και αυτό το πάθος δεν σβήνει γύρω από τον αρχαιολογικό χώρο του Δίου αλλά πετά προς τη Ριβιέρα του θεϊκού βουνού, στο κάστρο του Πλαταμώνα, για να συναντήσει την ευαισθησία της Νατάσας Μποφίλιου και του Αλκίνοου Ιωαννίδη και τη σαγήνη των μύθων του Αισώπου της Κάρμεν Ρουγγέρη στην αρχαία Πύδνα και τους δρόμους που αγάπησε η Ελένη Βιτάλη στο ρέμα της Αγίας Τριάδας στη Βροντού και στο βυζαντινό μοναστήρι της Παναγίας Κονταριώτισσας, τόποι που προκαλούν και αυτοί τον περιηγητή να τους δει αλλά και να τους ακούσει.
Ο πρόεδρος σήμερα του νέου Μουσείου της Ακρόπολης, ομότιμος καθηγητής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Δημήτρης Παντερμαλής, ο οποίος διαμόρφωσε αυτόν τον απίθανο αρχαιολογικό χώρο, γράφει: «Τραγουδώντας ο Ησίοδος γύρω στο 700 π.Χ. τον θεϊκό έρωτα του Δία για τη Θυία, την κόρη του προπάτορα των Ελλήνων Δευκαλίωνα, λέει ότι αυτή έμεινε έγκυος και γέννησε δύο παιδιά, τον Μάγνητα και τον Μακεδόνα, που έζησαν στην Πιερία, γύρω από τον Ολυμπο. Ο ιερός τόπος του Δία στην περιοχή αυτή ήταν το Δίον, στιςυπώρειες του Ολύμπου».
Ζωντανή Ιστορία, στολισμένη με λόγο και μουσική
Ισως δεν υπάρχει πιο ειδυλλιακός αρχαιολογικός χώρος. Περπατάς σε σκιερά ή φωτεινά μονοπάτια, μέσα σε θαλερή φύση με ψηλά δένδρα, θάμνους ή πράσινα «λιβάδια» τυλιγμένα στην αχλύ ή στον «γλυκό» ήλιο του φθινοπώρου μετά τη βροχή, και απολαμβάνεις τη μαγεία της ζωντανής φύσης και της Ιστορίας. Τα γεφύρια περνούν πάνω από τον Βαφύρα και άλλα κανάλια ή από πλημμυρισμένα ιερά, και μετά γίνονται μονοπάτια δίπλα σε άλλους ναούς, όπως το παλαιότερο ιερό της Δήμητρας, το ιερό της Ισιδας – όπου βρέθηκε και ένα κεφάλι του ποτάμιου θεού Βαφύρα –, με τα αντίγραφα των αγαλμάτων στις κόγχες τους (όπως της Αφροδίτης Υπολυμπιδίας), το ιερό του Διός Υψίστου, με το άγαλμα του θεού και τους γλυπτούς αετούς που ήταν οι αγγελιαφόροι του. Εξι από τους αετούς εκτίθενται στο Μουσείο του Δίου μαζί με τα αυθεντικά αγάλματα και τα άλλα ευρήματα των ανασκαφών. Τη θέση τους στον αρχαιολογικό χώρο έχουν πάρει αντίγραφα που συχνά αναδύονται μέσα από τα νερά. Το υδάτινο στοιχείο που κυριαρχεί στον χώρο μπορεί να δημιουργεί προβλήματα στις ανασκαφές και στη συντήρηση των μνημείων, αλλά προσθέτει γοητεία και μυστήριο στο πάρκο.
Ετσι περνάς τον σύγχρονο ασφάλτινο δρόμο που χωρίζει το πάρκο στα δύο και μπαίνεις απέναντι, στον αρχαίο πλακόστρωτο δρόμο που κι αυτός διέσχιζε την αρχαία αγορά με τα εργαστήρια και τα πωλητήρια ενθυμίων για τους επισκέπτες αυτού του ιερού χώρου. Στην άκρη του δρόμου υπάρχει το μνημείο με τις ανάγλυφες σε πωρόλιθο ασπίδες και τους θώρακες, το οποίο υπήρχε εκεί ως την τελευταία ημέρα της ζωής της πόλης. Είχε στηθεί πριν από αιώνες και ήταν μνημείο κάποιας νίκης μακεδόνα βασιλέα. Πιο πέρα, στα δεξιά της οδού, όπου πάνω στις πλάκες έχουν αποτυπωθεί οι ρόδες των κάρων, παραμένει στο δάπεδο της αίθουσας συμποσίων της οικίας του Διονύσου το αυθεντικό ρωμαϊκό ψηφιδωτό. Στην άκρη στέκονται τα αντίγραφα των αγαλμάτων των σκεπτόμενων φιλοσόφων. Ενα ακόμη ωραίο ψηφιδωτό είναι του ταύρου, στην οικία δίπλα στις Μεγάλες Θέρμες.
Ο Δημήτρης Παντερμαλής είδε τα κατάλοιπα της ιερής πόλης να αναδείχνονται μέσα στο φυσικό περιβάλλον τους. Γύρω τους θροΐζουν τα καλάμια, αλλά και οι φυλλωσιές των ψηλόκορμων λευκών. Οι πάπιες, φευγαλέες φιγούρες, και οι βάτραχοι κολυμπούν στις λίμνες, και κάποιος τσαλαπετεινός ψάχνει στο χορτάρι για σκουλήκια. Αυτός είναι ακριβοθώρητος, αλλά πλήθος άλλων πουλιών φτεροκοπούν δεξιά και αριστερά. Κανένας άλλος αρχαιολογικός χώρος δεν ζει τη δεύτερη ζωή του με τόση ζωντάνια.
Ιδιαίτερα ζωντανό είναι το αρχαίο θέατρο όταν πλημμυρίζει από το πλήθος που παρακολουθεί τις περισσότερες εκδηλώσεις του Φεστιβάλ του Ολύμπου που γίνονται σε αυτό. Το θέατρο βρίσκεται έξω από τα όρια της αρχαίας πόλης του Δίου, δυτικά του ιερού της Δήμητρας. Αυτό είναι της Ελληνιστικής εποχής, αλλά είναι σχεδόν σίγουρο ότι στο Δίον ανέβηκαν ο «Αρχέλαος» και οι «Βάκχες» που ο Ευριπίδης έγραψε στη Μακεδονία προσκεκλημένος του βασιλιά Αρχέλαου. Ο μεγάλος τραγικός έγραψε στις Βάκχες: «Σεμνά κλιτύς Ολύμπου».
Και το Δίον έχει τον δικό του θεσμό της ταβέρνας μετά την παράσταση για τους συντελεστές ή και το κοινό. Εκεί, στο «Αγιονέρι», ο Στέργιος ετοιμάζει με περισσή φροντίδα κεμπάπ πρόβιο και από ζυγούρι, μπιφτέκια, παϊδάκια από ζυγούρι, ψητό αρνί, μελιτζάνα ψητή στα κάρβουνα, πατάτες κανονικές.
Στις πτυχές του θείου Ολύμπου
Από το Δίον ο δρόμος τρέχει προς τη βορειοανατολική όψη του Ολύμπου, ανάμεσα σε καλλιέργειες με ακτινίδια, καπνά και αμπέλια. Ολα λες γύρω χαμηλώνουν για να ξεπεταχτεί η μυθική σιλουέτα του βουνού: Καρίτσα, Νέα Εφεσος, Κονταριώτισσα, Αγιος Σπυρίδωνας, Βροντού (7 χλμ. από το Δίον). Ολα σχεδόν τα χωριά και μια μικρή περιπέτεια των Ελλήνων, από τη Μικρασιατική Καταστροφή, την Αντίσταση, τον Εμφύλιο, τις περιπλανώμενες ομάδες των κτηνοτρόφων. Ιστορίες περιπλάνησης. Κι ανάμεσά τους το παλαιότερο μνημείο της Πιερίας, ο βυζαντινός ναός της Παναγίας Κονταριώτισσας (11ος αιώνας), σπάνιου αρχιτεκτονικού τύπου. Στο εσωτερικό του σώζει ένα επίσης σπάνιο εικονογραφικό πρόγραμμα με τον Χριστό Παντοκράτορα στον τρούλο και την Κοίμηση της Θεοτόκου πάνω από το τρίβηλο (5ος ή 6ος αιώνας). Εξω, στον προαύλιο χώρο –που το φθινόπωρο πετάγονται απίθανα κατακίτρινα κρινάκια –το Φεστιβάλ διοργανώνει συναυλίες βυζαντινής μουσικής. Εχει ενδιαφέρον, αλλά και τον συμβολισμό του, το γεγονός ότι τμήματα του οικοδομικού υλικού του ναού έχουν μεταφερθεί από το Δίον.
Από αυτή την πλευρά, η πύλη για τον Εθνικό Δρυμό είναι από το τρίστρατο των Αγίων Αποστόλων (3 χλμ. από τη Βροντού). Απέναντι φαίνεται η Αγία Τριάδα πάνω στον βράχο. Δεξιά πηγαίνει για την Παλιά Βροντού (1 χλμ.). Πριν, πάει για την Αγία Τριάδα και αρχίζει ο χωματόδρομος που ανεβαίνει στα Κρεβάτια (8,5 χλμ.) όπου λειτουργεί το ορειβατικό καταφύγιο. Η ατμόσφαιρα είναι μοναδική, αυτή που δημιουργούν οι συντροφιές των ορειβατών.
Στην ακρογιαλιά του θρόνου του Δία
Είναι μοναδική εμπειρία να διατρέχει τα «πόδια» ενός θεϊκού βουνού που τα απλώνει ως τη θάλασσα. Εχοντας λοιπόν ως αφετηρία το καλύτερο ξενοδοχείο πέντε αστέρων στην περιοχή, το «
Mediterranean Village» (www.mediterraneanhotels.gr) πάμε βόρεια, στον παραλιακό δρόμο ο οποίος περνά από τον Κορινό (10 χλμ.) και φτάνει στο γραφικό λιμανάκι του Κίτρους (5 χλμ. μετά τον Κορινό) και τις αλυκές. Πριν από τις αλυκές, υπάρχουν οι «θερμάστρες», μεγάλες δεξαμενές σκαμμένες στο χώμα με νερό διαφορετικής πυκνότητας σε αλάτι. Από τον Ιούνιο πλήθος επισκεπτών μπαίνουν στις «θερμάστρες», κάνουν μπάνιο και αλείφονται με λάσπη και μετά πηγαίνουν στη θάλασσα και ξεπλένονται. Αυτό το λουτρό έχει ευεργετικά αποτελέσματα σε παθήσεις των οστών, δερματικές παθήσεις, αποκατάσταση καταγμάτων, αλλά και στην αναζωογόνηση του δέρματος και του οργανισμού. Μετά συνεχίζουν τα «τηγάνια» της τεράστιας αλυκής –που πάντα εντυπωσίαζε με το μέγεθός της τους παλιούς περιηγητές, όπως τον Ιταλό Τζιοβάνι Ατζιολέλο. Τώρα εντυπωσιάζει τους νέους περιηγητές με τα κοπάδια των τριανταφυλλί φοινικόπτερων που ξεχειμωνιάζουν εδώ.
Ο δρόμος κάνει έναν γύρο το λιμανάκι και πηγαίνοντας δεξιά, τρέχει πάλι παράλληλα με την ακτογραμμή για τον Μακρύγιαλο (3 χλμ.), τον παραθαλάσσιο οικισμό, τον μοναδικό ανάμεσα σε δυο λόφους, που μοιάζει με νησί. Από τον δεύτερο λόφο, του Γκαλίτσιου, η θέα προς τον οικισμό και την προκυμαία του είναι πολύ ωραία.
Πριν, στο Παλιόκιτρος, τα ερείπια στην κορυφή της ακρόπολης της Πύδνας προβάλλονται στα νερά του Θερμαϊκού. Είναι της Βυζαντινής Επισκοπής Κίτρους, της τελευταίας φάσης της ζωής της ακρόπολης. Η Πύδνα είχε μετονομαστεί τον 6ο – 7ο αιώνα σε Κίτρος και ήταν η σπουδαιότερη πόλη της μεσαιωνικής Πιερίας. Πάντα όμως ήταν σπουδαία, καθώς λέγεται ότι πιθανόν να ήταν εδώ το βασικό λιμάνι του Μακεδονικού βασιλείου και εδώ δολοφονήθηκε η μητέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου Ολυμπιάδα, κατ’ εντολήν του Κάσσανδρου. Κάποιοι θέλουν τον τάφο της στην τούμπα του Μακρύγιαλου. Και σίγουρα κάπου εδώ, στη μάχη της Πύδνας, το 148, γράφτηκε ο επίλογος του Μακεδονικού βασιλείου με την υποταγή του στους Ρωμαίους. Μας ξεναγεί ο υπάλληλος Θανάσης Γκιουλμετάρογλου, ο οποίος μας φωτογραφίζει για να βάλει τη φωτογραφία μας σε μια ιδιότυπη έκθεση στο μικρό καμαράκι του.
Τα μύδια είναι το βασικό στοιχείο της ζωής σε αυτές τις παραλίες. Τα βαρέλια φαίνονται παντού. Καθώς είναι ο σπουδαιότερος πόρος των ανθρώπων –κυρίως πηγαίνουν για εξαγωγή –έχουν διαμορφώσει μια κουλτούρα και μια παράδοση σε σχέση με αυτά. Μάλιστα το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Ιουλίου διοργανώνεται εδώ στον Μακρύγιαλο μυδοχαρά.
Τα μύδια υπάρχουν στην κουζίνα του Paprica, του εστιατορίου του ξενοδοχείου «Mediterranean Village», όπου ο νέος σεφ βάζει «φωτιά» στις καλοκαιρινές γεύσεις. Εδώ λοιπόν, έχοντας μπροστά μας ένα μέτωπο 700 μέτρων αμμουδιάς, έρχονται πάνω στο τραπέζι όλα τα καλά του Θερμαϊκού: μύδια σαγανάκι και τηγανιτά, από τα εκτροφεία απέναντι στον Μακρύγιαλο και τη Μεθώνη –μια ενδιαφέρουσα ιστορία της περιοχής -, σουπιά ψητή, ζακέτες, ουρές πεσκανδρίτσας, λακέρδα, γοβιοί, αχνιστός γάβρος, μανιτάρια με λάδι άσπρης τρούφας και σκορδόψωμο, πίκλες και χταπόδι αγιορείτικο.
Σπουδαία γευστική εμπειρία προσφέρει στην περιοχή το εστιατόριο του Γιώργου Αδάμου, στο Κίτρος, ο οποίος συνοδεύει τα ιδιαίτερα φαγητά του, όπως την ουρά μοσχαριού στιφάδο στον φούρνο, με τα εξαιρετικά κρασιά του. Ο Γιώργος Αδάμος είναι ο πρωτοπόρος των κρασιών στην Πιερία και το Δεσποτικό των Λουλουδιών από το Κελάρι Αδάμου (ερυθρός ξηρός από καμπερνέ και σοβινιόν) όπως και η ημίξηρη λευκή, επίσης βραβευμένη, «Βασίλισσα».
Η οπτασία του Κάστρου του Πλαταμώνα
Είναι η έκπληξη πάνω στην εθνική οδό, ειδικά αν είναι σούρουπο και έχει ανάψει όλα τα φώτα του. Δεν μπορείς όμως να σταματήσεις πάνω στη στροφή που αποκαλύπτεται μπροστά σου και σε ακολουθεί σαν φευγαλέα οπτασία. Μετά μπορείς να κάνεις δεξιά και να φτάσεις κοντά του, αλλά δεν έχεις την πανοραμική εικόνα του. Μπορείς όμως να τη βάλεις ξανά στο οπτικό σου πεδίο, ακόμη πιο πανοραμική και θελκτική, καθώς ανεβαίνεις προς τον γοητευτικό Παλιό Παντελεήμονα, ειδικά αν βλέπεις το κάστρο το φθινόπωρο, μέσα από τα «παράθυρα» των φορτωμένων με κατακόκκινους καρπούς κουμαριών. Αυτά τα κούμαρα μαζεύουν οι τροφοσυλλέκτες της περιοχής και την άνοιξη τα βράζει στο καζάνι του ο Μιχάλης Χατζής (φύλακας στο κάστρο) και βγάζει μυρωδάτο τσίπουρο.
Δοκιμάσαμε το τσίπουρο από κούμαρα, πιο δυνατό και πιο εύγευστο από το τσίπουρο των σταφυλιών, στο εστιατόριο «Χαρίκλεια» στον Νέο Παντελεήμονα, από την πλατεία του οποίου απολαμβάνει ο περιηγητής άλλη μια καλή άποψη του κάστρου του Πλαταμώνα, αλλά και μια δυνατή γεύση των φαγητών που φέρνουν στο τραπέζι η Χαρίκλεια και η Ελένη, το οποίο είναι πρώτα απ’ όλα πάντα γεμάτο καλή διάθεση. Μετά υπάρχουν το φημισμένο μπιφτέκι, η προβατίνα στη σχάρα, τα παϊδάκια, οι σουπιές με τα λάχανα, η σπάνια ομελέτα με άγρια σκόρδα που, όπως λέει ο Μιχάλης ως ειδικός, είναι φανταστικός μεζές για το τσίπουρο.
Το κάστρο του Πλαταμώνα ήταν μια ολόκληρη μεταβυζαντινή πόλη μέσα στα τείχη (10ος αιώνας) που δέσποζε και τότε, όπως και τώρα, πάνω στον κεντρικό δρόμο που ένωνε τη Βόρεια με τη Νότια Ελλάδα, μόλις βγει –ή μπει –ο οδοιπόρος στο στενό των Τεμπών. Αυτό βέβαια ίσχυε και παλαιότερα και γι’ αυτό οι ανασκαφείς εντοπίζουν εδώ και παλαιότερες οχυρώσεις. Ισως ήταν εδώ και η πόλη Ηράκλειο, «πρώτη πόλη της Μακεδονίας» κατά τον Σκύλακα (360 π.Χ.).
Από το κάστρο και πάνω απλώνεται η ακρογιαλιά του Πλαταμώνα, με τον παραθεριστικό κεντρικό δρόμο. Στο τέρμα του δρόμου υπάρχει το στέκι κρεοφαγίας του Στέλιου, το «Τζάκι». Εδώ αρέσκονται στο κρέας του προβάτου, που το ψήνουν με διάφορους τρόπους. Είναι ονομαστό το κεμπάμπ και τα σουβλάκια του Στέλιου, όπως και το πολύ νόστιμο λουκάνικο που φτιάχνει ο ίδιος, όλα από πρόβειο κρέας.
