Κάσος: Πάθος τον λένε τον σκοπό…

Μη λογαριάζεις παραπάνω,

Ο ζωγράφος Δημήτρης Κούκος, η επίσης ζωγράφος σύζυγός του Αντα Τσιροπούλου και η κόρη τους Βάσω κατέβηκαν από το καράβι που ερχόταν από τη Ρόδο και μας προσπέρασαν απορροφημένοι καθώς ήταν από την εικόνα των σπιτιών του Φρυ που αγκάλιαζαν το λιμάνι, των άλλων χωριών που αγκάλιαζαν το Φρυ και τα βουνά που αγκάλιαζαν τα χωριά και το Φρυ. Αργότερα, ο Δημήτρης Κούκος, ο δεξιοτέχνης του χρώματος που με ασαφή υλικά δημιουργεί μια πολύ δυνατή αίσθηση του τόπου, θα μας πει: «Οταν άρχισα να ζωγραφίζω, μου έβγαιναν θύμησες από τα όνειρά μου. Οχι από άλλα νησιά, αλλά από τα όνειρα που έκανα παιδί. Ονειρευόμουν να βρω ένα νησάκι, το έβλεπα στη φαντασία μου, με ζεστά χρώματα και ζεστούς ανθρώπους».

Ολο τον κόσμο γύρισα κι ακόμα το γυρίζω,

Η Κάσος ανοίγεται σαν μια αγκαλιά για τον ταξιδιώτη, σαν τη σάλα ενός φιλόξενου καπετανόσπιτου. Την αγκαλιά σχηματίζουν τα γκρίζα βουνά στο μάτι του βοριά – το γκρίζο ταιριάζει πολύ στην Κάσο – και στο βάθος της κουρνιάζουν τα πέντε χωριά του νησιού: το Φρυ, το λιμάνι, η Αγία Μαρίνα, το μεγαλύτερο χωριό απλωμένο στις κορυφές των λόφων με θέα το ηλιοβασίλεμα, το Αρβανιτοχώρι, στις ρίζες των βουνών, το Πόλι, το πιο παλιό χωριό χτισμένο γύρω από τον λόφο με το ερειπωμένο κάστρο, και η Παναγία, πάνω από το παλιό λιμάνι του Εμπορειού, με το μεγάλο θερινό πανηγύρι. Δύο ασφαλτοστρωμένοι δρόμοι ξεκινούν από τα χωριά και τραβούν για τα δύο μοναστήρια μέσα στα βουνά, τον Αϊ-Γιώργη στις Χαδιές (12 χλμ.) και τον Αϊ-Μάμα (6 χλμ.), και πολλά μονοπάτια – στεριανά και θαλασσινά – οδηγούν σε «απάτητες» γωνιές. Αυτή είναι όλη κι όλη η γεωγραφία της Κάσου. Ο τόπος, η γειτονιά, μιας μεγάλης παρέας ιθαγενών και λίγων επισκεπτών…

Στο αγαπησιάρικο (γιατί τα περισσότερα εκθέματα τα μάζεψαν οι ίδιοι οι κάτοικοι), ένας ερυθρόμορφος αττικός ασκός (αγγείο για άρωμα, λάδι ή μέλι, 425-400 π.Χ.), έχει πάνω του μια εικόνα σκορπίνας. Η σχέση των Κασιωτών με τη θάλασσα ήταν πάντα πολύ στενή, αλλά και με όλα τα καλά της, που πάντα ήσαν πλούσια. Από τα ψάρια, ο βασιλιάς του Καρπάθιου είναι ο σκάρος. Ο Πλίνιος αναφέρει ότι οι Ρωμαίοι είχαν σε μεγάλη υπόληψη τους σκάρους του Καρπαθίου πελάγους για τη νοστιμιά τους. Εν τω μεταξύ τίποτε δεν άλλαξε. Η υπόληψη των σκάρων εξακολουθεί να βρίσκεται ψηλά, όπως και η νοστιμιά τους. Τους σκάρους της αυγής στην Κάσο τούς κάνουν ψητούς με τα λέπια και τα εντόσθιά τους. Βγάζουν μόνο τη χολή με μια χειρουργική τομή κάτω από το φτερό. Τους μικρούς τούς κάνουν τηγανητούς και τους μεγάλους πλακί (κοκκινιστούς με κρεμμύδια).

Από την Μπούκα ξεκινούν όλες οι μεσημεριανές διαδρομές στο χαϊδεμένο από τον μπονέντη (μελτέμι) σώμα του νησιού. Ολοι αυτή την ώρα τραβούν για τις μετρημένες στα δάχτυλα προσιτές παραλίες. Οι πιο πολλοί πηγαίνουν κατά τον Εμπορειό. Εκεί στην ταβέρνα «Εμπορειός», πάνω από τη μικρή παραλία του παλιού λιμανιού, παραθεριστές και μόνιμοι κάτοικοι είναι συνεπείς στο καθημερινό ραντεβού τους. Μπάνιο και μετά την καλύτερη καραβιδομακαρονάδα ή αστακομακαρονάδα στο Αιγαίο, φρέσκα ψάρια, σουπιοπίλαφο, κασιώτικο πιλάφι, ντολμαδάκια, μακαρούνες με σιτάκα, φάβα, χοχλιοί με πατάτες, σαλάτα με κρίθαμα, ρακή, πειράγματα και ό,τι ήθελε προκύψει. Και συνήθως προκύπτει από την κουζίνα φορώντας ακόμα την ποδιά του ο Γιώργος Κίκης με τη λύρα του, ο γιος του ο Καίσαρας και ο Αντώνης Καραγιαννάκης με τα λαούτα τους και από κοντά ο Μιχάλης του Αγά, επίσης με την ποδιά του και τη γλυκιά και νοσταλγική φωνή του να τραγουδά με τον «Οθείτικο» σκοπό που τραγουδούσε και ο πατέρας του, με το «Μπαρμπουνάκι» ή με τον απίστευτης μελωδικότητας σκοπό του «Λιο Ρεΐση»:

Το πιλάφι κατέχει την πιο περίοπτη θέση στην κασιώτικη κουζίνα. Του γάμου είναι το πιο δημοφιλές, αλλά το πιο παράξενο είναι το κατάμαυρο σουπιοπίλαφο. Γίνεται μόνο με φρέσκες σουπιές, γιατί σε αυτές διατηρείται άθικτη η σακούλα με το μελάνι. Τη βγάζουν με προσοχή χωρίς να σπάσει και τη φυλάνε. Βγάζουν το κόκαλο – το δίνουν στα παιδιά να το κάνουν καραβάκι βάζοντας για πανί ένα φτερό του γλάρου – και το στόμα ανάμεσα στα πλοκάμια και στα μάτια. Κόβουν το σώμα και τα πλοκάμια σε μικρά κομμάτια και όταν τσιγαριστεί το κρεμμύδι τα ρίχνουν και αυτά. Αραιώνουν το μελάνι με ζεστό νερό και το ρίχνουν μαζί με τριμμένη ντομάτα, λίγο ξίδι και πιπέρι στο σκεύος όπου τσιγαρίζονται το ψιλοκομμένο κρεμμύδι και τα κομμάτια της σουπιάς. Αν το μελάνι είναι όσο πρέπει, τότε το μείγμα θα είναι κατάμαυρο. Οταν η σουπιά έχει βράσει ρίχνουν το ρύζι. Δεν αλατίζουν αν δεν το δοκιμάσουν γιατί το μελάνι είναι αλμυρό. Το ρύζι πρέπει να έλθει στα ίσα με το νερό του όταν θα είναι έτοιμο.

Αεροπορικώς καθημερινά από Ρόδο και τρεις φορές την εβδομάδα με ανταπόκριση από Αθήνα με αεροπλάνο της Olympic Air (τηλ. 210 3550500). Στην Κάσο λειτουργεί το Kassos Maritime and Tourist Agency (τηλ. 22450 41323).

Στο Αρβανιτοχώρι, στο ωραίο «Αερικό» (τηλ. 22450 41369).

Στον Εμπορειό, στα δωμάτια με την πολύ ωραία θέα «Γαλήνη» (τηλ. 22450 41890) και «Μελτέμι» (τηλ. 22450 41 488), στα διαμερίσματα «Ακρογιάλι» (τηλ. 22450 41131) και «Μποργιανούλα» (τηλ. 22450 41495).

Στην Παναγία, στα διαμερίσματα «Θεοξένια» (τηλ. 22450 41311).

Στο Φρυ, στου Γιάννη Φιλιππίδη, στου Μαριάκη, στον «Μύλο», στου Νίκου Βάιλα, στο «Απάγγειο», στης Σοφίας Βρετού, στο ουζερί του Δημήτρη Καμπούρη.

Στο Αρβανιτοχώρι, στης Πελαγιάς.

Στην Αγία Μαρίνα στου Μηνά στις Πλάκες και στου Μηνά Φιλιππή.

Στο Φρυ, στο ζαχαροπλαστείο της Κούλας προσφέρονται κασιώτικα γλυκίσματα (ξεροτήγανα, ξυλικόπιτες, μοσχοπούγκια), λουκουμάδες με κασιώτικο μέλι και λαχανοπίτια.

Λειτουργούν επίσης ο «Γλυκότοπος» του Γιάννη Πέπη και το ζαχαροπλαστείο της Φωτεινής Φιλιππίδη.