Ξενάγηση στο νησί της Αφροδίτης

Μπήκαμε ξανά στα μοναδικά εσωτερικά μονοπάτια του νησιού που περνούν από το περίφηµο άγαλµα της Αφροδίτης, τις κατακόµβες, τα υπόσκαφα σύρµατα στο Κλήµα, τα αρχαία λατοµεία του οψιδιανού, τη Φυλακωπή, τις σουρεαλιστικές συνευρέσεις της εκρηκτικής στεριάς µε τη θάλασσα στον Παπάφραγκα, στο Κλέφτικο, στο Σαρακήνικο, στα Γλαρονήσια…

Η ωραιότερη γυναίκα

Τα µάτια των χιλιάδων επισκεπτών του Μουσείου του Λούβρου στο Παρίσι µένουν πάνω στην πιο ωραία κυρά της Μήλου, την Αφροδίτη. Το βλέµµα της υπόσχεται όλο το µυστήριο που κρύβει ο εσωτερικός κόσµος του νησιού, από τον κόσµο που προέρχεται και η ίδια.

Το άγαλµα της Ελληνιστικής εποχής (323-146 π.Χ.) έµενε κρυµµένο σε µια σπηλιά στα ισχυρά τείχη της αρχαίας πόλης Κλήµα µαζί µε άλλα αγάλµατα, µέχρι που την είδε ο αγρότης που καλλιεργούσε το χωράφι µέσα στο οποίο ήταν η σπηλιά, στα τέλη του 19ου αιώνα.

Το σώµα πουλήθηκε στον πρόξενο της Γαλλίας και ξενιτεύτηκε στο Παρίσι, αλλά τα χέρια δεν βρέθηκαν ποτέ και παραµένει µυστήριο τι ακριβώς κρατούσε η ωραιότερη γυναίκα όλων των εποχών.

Το καράβι για την άκρη του Νοτίου Αιγαίου έπιανε πάντα Μήλο και μέρα. Ετσι βλέπαμε καθαρά πρώτα τις Αρκούδες και μετά το Κλίμα καθώς ταξίδευε γιαλό-γιαλό, μέσα στον κόλπο, για τον Αδάμαντα.

Ο εντυπωσιακός βράχος, που θυμίζει τόσο πολύ όρθια στα δυο της πόδια άγρια αρκούδα, είναι μία από τις πολλές εκπλήξεις που εγκυμονεί το σώμα της Μήλου, τα σπλάχνα της, που κρύβουν τόσο μυστήριο όσο αφήνει να φανεί το ύψος της Αφροδίτης της Μήλου – παιδί κι αυτό των σωθικών του νησιού που το κράτησε για αιώνες σε μια σπηλιά στα τείχη της αρχαίας πόλης, ίσια πάνω από το Κλίμα, κοντά στην Τρυπητή, όπου την ανακάλυψε ένας γεωργός και την απήγαγαν οι Γάλλοι.

Και το Κλήμα, αυτή η ζωγραφιά με έντονα χρώματα, έχει να κάνει με τον εσωτερικό κόσμο της Μήλου, αφού αυτά τα σύρματα για τις βάρκες – με το κατώφλι τους πάνω στο κύμα – είναι τα πιο πολλά υπόσκαφα στο μαλακό πέτρωμα, το ίδιο όπου είναι σκαμμένες και οι κατακόμβες πιο πάνω, ανάμεσα στο Κλήμα και στο σημείο που βρέθηκε το άγαλμα της Αφροδίτης, άλλο ένα μοναδικό, υπόγειο, αξιοθέατο του νησιού.

Μα και το ίδιο το ταξίδι, εκείνο που κάναμε τότε με το καράβι, αυτό που κάναμε τώρα με το αεροπλάνο, γενικώς το ταξίδι εδώ και 15.000 χρόνια – πιστοποιήθηκε πρόσφατα – στο Αιγαίο είχε να κάνει με τα ηφαιστειώδη έγκατα της Μήλου, με το επίσης μοναδικό πέτρωμα του οψιδιανού, το πρώτο κοφτερό μαχαίρι του ανθρώπου, που για χάρη του μπήκαν στη θάλασσα και δεν βγήκαν από τότε.

Το τωρινό ταξίδι μας έγινε για χάρη πάλι του οψιδιανού, της υπέροχης συλλογής έργων του Ζαφείρη Βάου που από εδώ και πέρα θα εκτίθεται στο Μεταλλευτικό Μουσείο Μήλου που συντηρεί στο νησί.

Στην παραλία στο Παλιοχώρι (πολλοί την έχουν για την καλύτερη της Μήλου) η θάλασσα, όπως και κάθε ζωντανή θάλασσα, είναι κρύα, αλλά η χονδρή άµµος καυτή. Ο καθηγητής Μιχάλης Φυτίκας – σχεδόν µόνιµος κάτοικος Μήλου – µετρά τη θερµοκρασία της άµµου και τη βρίσκει κοντά στους 100 βαθµούς Κελσίου. Το σώµα της Μήλου εξακολουθεί να καίει, να είναι «ενεργό».

Ετσι δηµιουργήθηκε πριν από εκατοµµύρια χρόνια. Το γέννησε ένα δραστήριο τότε ηφαίστειο. Και µετά που έσβησε, πάλι ήταν ενεργό, κινούσε – και κινεί – τους ανθρώπους µε τα υλικά του. Το πιο ιδιαίτερο, σχεδόν µοναδικό, κοµµάτι του ηφαιστειογενούς σώµατος της Μήλου ήταν ο οψιδιανός, ένα σκληρό υαλώδες πέτρωµα που όταν σπάσει δηµιουργούνται κοφτερές ακµές που λειτουργούν σαν καλό µαχαίρι. Αυτό το «µαχαίρι» κίνησε την προϊστορία στο Αιγαίο.

Ο καθηγητής Χρήστος Ντούµας, µορφή της προϊστορικής αρχαιολογίας του Αιγαίου και µε µια νεανική προσωπικότητα και µε σκέψη αντιστρόφως ανάλογη µε την ηλικία του, είναι κι εκείνος παρών στην παραλία στο Παλιoχώρι και τοποθετεί τα πράγµατα πάνω στον χάρτη των Κυκλάδων νήσων: «Πρωταρχικό ρόλο στην ίδια τη γένεση του αιγαιακού πολιτισµού έπαιξε κατά τη γνώµη µου το νησί που µας φιλοξενεί. Επί επτά χιλιετίες συνεχώς -από το τέλος της Παλαιολιθικής ως την αρχή τουλάχιστον της Μέσης Εποχής του Χαλκού- η Μήλος υπήρξε η ανεξάντλητη πηγή της πρώτης ύλης, του οψιδιανού, για την κατασκευή αποτελεσµατικών εργαλείων και όπλων σε ολόκληρο το Αιγαίο και όχι µόνο. Τόσο η ανακάλυψη του οψιδιανού και των ιδιοτήτων του όσο και η µετέπειτα διακίνησή του προϋπέθεταν την ύπαρξη µέσων για θαλάσσιες µετακινήσεις. ∆ικαιολογηµένα λοιπόν η εύρεση µικρολιθικών εργαλείων από οψιδιανό στα Μεσολιθικά στρώµατα της 9ης και 8ης χιλιετίας π.Χ. στο Σπήλαιο Φράγχθι της Ερµιονίδος θεωρήθηκε η αρχαιότερη µαρτυρία για τη ναυσιπλοΐα στο Αιγαίο».

Εκτός από τον οψιδιανό, η Μήλος τουλάχιστον από την 5η χιλιετία π.Χ. διακινούσε και τον καολίνη και συνεχίζει και τώρα να σπέρνει σε όλον τον κόσµο σκόνη του σώµατός της, όπως το ορυκτό µπετονίτης.

Ο όµιλος S&B Βιοµηχανικά Ορυκτά ΑΕ που τον εκµεταλλεύεται και η οικογένεια Κυριακοπούλου σέβονται την παράδοση της δραστηριότητάς τους και την αναδεικνύουν µε το Μεταλλευτικό Μουσείου της Μήλου (www.milosminingmuseum.com) που δηµιούργησαν και λειτουργούν στον Αδάµαντα και είναι η καλύτερη αφετηρία για να ξεκινήσει ο περιηγητής τις υπόγειες και υπέργειες διαδροµές του στη Μήλο, οι οποίες φυσικά περνούν από τα δύο αρχαία λατοµεία οψιδιανού, στα Νύχια, πολύ κοντά στον Αδάµαντα και στο ∆εµενεγάκι (4 χλµ. από τη Χώρα).

Από την αρχαία πόλη, τα πλακόστρωτα σκαλοπάτια κατηφορίζουν για τις κατακόµβες µε θέα το σηµερινό Κλήµα στην ακτή του κόλπου του Αδάµαντα.

Οι κατακόµβες είναι ένα υπόγειο κοιµητήριο των πρώτων χριστιανικών χρόνων και τις έσκαψαν οι πρώτοι χριστιανοί για να εξασφαλίσουν στους νεκρούς τους έναν αδιατάραχτο από τους εθνικούς αιώνιο ύπνο. Είναι το σπουδαιότερο παλαιοχριστιανικό µνηµείο µετά τις κατακόµβες της Ρώµης.

Κάτω στο Κλήμα οι άνθρωποι ζουν μαζί με τις βάρκες τους, που είναι σαν ένα από τα έπιπλα του σπιτιού τους. Αυτά τα υπόσκαφα κτίσματα έγιναν γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο.

Να σέρνουν τις βάρκες από τη θάλασσα και να τις ασφαλίζουν μέσα, όταν τα κύματα θα χτυπούν την πόρτα τους. Αυτές οι πόρτες, που το κύμα ακουμπά το κατώφλι τους και τώρα το καλοκαίρι, είναι η πιο ζωηρή πινελιά αυτού του γοητευτικού οικισμού.

Τις βάφουν με έντονα χρώματα – κίτρινο, πράσινο, κόκκινο, μπλε – και περιγράφουν το μικρό πορτέλο με ακόμη πιο ζωηρά χρώματα.

Είναι σαν πίνακας ζωγράφου της ποπ αρτ. Ο καφές και το γλυκό κουφέτο έξω από την πόρτα αυτών των θερινών κατοικιών, με τη θάλασσα στα πόδια, είναι η ξεχωριστή εμπειρία της Μήλου.

Η ιδιαιτερότητα του σώµατος της Μήλου φαίνεται και στη Φυλακωπή. Και δεν είναι µόνο οι βαθιές ρωγµές του Παπάφραγκα, µια παραξενιά των εντυπωσιακών λευκών βράχων, αλλά και το ισχυρό κυκλώπειο τείχος που είναι χτισµένο µε ηφαιστειογενείς ογκόλιθους.

Η επεξεργασία και η εξαγωγή του οψιδιανού ήταν µια από τις πρώτες οικονοµικές δραστηριότητες στο προϊστορικό Αιγαίο και η πόλη της Φυλακωπής ένα από τα πιο σηµαντικά κέντρα των Κυκλάδων την Εποχή του Χαλκού.

Από εδώ τα πλοία φόρτωναν οψιδιανό, ένα πήλινο οµοίωµα των οποίων (της 3ης χιλιετίας π.Χ.) εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Μήλου, µαζί µε την Κυρά της Φυλακωπής, ένα µυκηναϊκό ειδώλιο.

Οι κοντινότερες και πολύ εύκολα προσβάσιµες παραλίες στον Αδάµαντα είναι η Λαγκάδα και η Παπικινού, µε τα αλµυρίκια που φτάνουν µέχρι τη θάλασσα.

Από την άλλη είναι η αµµώδης παραλία στα Πολλώνια, το βορειότερο χωριό του νησιού, διάσηµο για την ανατολή του και δεύτερο λιµάνι της Μήλου απ’ όπου ξεκινάνε τα πλοία για Κίµωλο. Ανηφορίζοντας για τα Πολλώνια θα περάσετε από τις παραλίες του Μύτακα, της Αγίας Ειρήνης, του Αγίου Κωνσταντίνου και από την Πάχαινα, τον εντυπωσιακό Κάπρο ανάµεσα στα βράχια και τον Παπάφραγκα, όπου θα πρέπει να είστε πολύ προσεκτικοί αν αποφασίσετε να κατεβείτε τα λαξευµένα απότοµα σκαλιά στα βράχια για τη µικρή παραλία.

Από την παλαιά πρωτεύουσα Ζεφυρία περνάει ο δρόµος για την αµµώδη Αγία Κυριακή και το Παλιοχώρι, ίσως την ωραιότερη παραλία του νησιού µε τα κρυστάλλινα νερά, το πολύ ψιλό βοτσαλάκι και τα ιαµατικά νερά στη βόρεια πλευρά της.

Πολλές µικρές παραλίες θα βρείτε και στον Προβατά, ενώ πολύ δηµοφιλείς είναι και η Φυριπλάκα και το ερηµικό Τσιγκράδο.

Αφού αφήσετε τη Χιβαδόλιµνη για να φτάσετε στον µικρό Εµπουργιό θα ακολουθήσετε τον χωµατόδροµο µετά την εκκλησία της Αγίας Μαρίνας. Ο Κήπος στη νότια πλευρά είναι καταπληκτική παραλία όπου από εκεί ξεκινάει σκάφος για Γέροντα, Κλέφτικο, Γέρακα και Θειωρυχεία.

Στα δυτικά ο Φυροπόταµος και τα Μανδράκια µε τα χαρακτηριστικά «σύρµατα» για τις βάρκες, ενώ αναµφισβήτητα η πιο εντυπωσιακή παραλία είναι το Σαρακήνικο.

Κατάλευκα πετρώµατα σε παράξενα σχήµατα χαρακτηρίζουν αυτόν τον ηφαιστειακό σχηµατισµό µε απουσία βλάστησης που αρκετοί παροµοιάζουν µε σεληνιακό τοπίο.

Στο χαρακτηρισµένο Μνηµείο της Φύσης θα αφήσετε το αυτοκίνητο στον χώρο στάθµευσης και θα περπατήσετε αρκετά προκειµένου να φτάσετε στην πολύ µικρή παραλία. Εχετε µαζί κάθε τι απαραίτητο και κυρίως νερό, καθώς δεν υπάρχει κατάστηµα για να το προµηθευτείτε.

Οι Μηλιοί έκτισαν κατά τη μεσαιωνική περίοδο την Πλάκα για να προστατευτούν από τους πειρατές. Με θέα τον κόλπο της Μήλου, σπίτια αμφιθεατρικά στον λόφο, πλακόστρωτα δρομάκια που ξαφνικά φανερώνουν μικρές πλατείες με χαριτωμένες εκκλησιές και ψηλά στον λόφο το καστρο, του οποίου σήμερα σώζονται μόνο τμήματα, και τα σπίτια σφιχταγκαλιασμένα το ένα δίπλα στο άλλο.

Διάσημη για το ηλιοβασίλεμά της η βυζαντινή Κορφιάτισσα, κτισμένη πάνω από τον γκρεμό Χάλαρα, η εκκλησία της Γέννησης της Θεοτόκου ή Κορφιάτισσας, με αυλή στρωμένη με μάρμαρα από την αρχαία πόλη του Κλήματος και εικόνες από τις εκκλησίες της Παλιάς Χώρας-Ζεφυρίας και τα μοναστήρια του Αγίου Γεωργίου και της Αγίας Μαρίνας.

Χαρακτηριστικό δείγμα κυκλαδίτικης αρχιτεκτονικής αποτελεί η Παναγιά Θαλασσίστρα, η Υπαπαντή του Χριστού, κτισμένη το 1839 ψηλά στο Κάστρο, με εικόνες του 17ου αιώνα αγιογραφημένες από τον Κρήτα Εμμανουήλ Σκορδίλη, και αγαπημένη των επισκεπτών για το πανοραμικό ηλιοβασίλεμά της.

Ο Αδάμας και η Αγία Τριάδα

Κύριο λιμάνι του νησιού και ένας από τους μεγαλύτερους φυσικούς κόλπους της Μεσογείου, σε μεγάλο ποσοστό έχει διατηρήσει την παλιά κυκλαδίτικη αρχιτεκτονική με τα κάτασπρα σπιτάκια και τις αυλές με τα λουλούδια.

Ο Αδάμας, που ιδρύθηκε το 1824 από Σφακιανούς που κατέφυγαν εκεί μετά την αποτυχημένη εξέγερση κατά των Τουρκοαιγυπτίων, είναι και το κέντρο της τουριστικής και εμπορικής δραστηριότητας τους καλοκαιρινούς μήνες, καθώς και της διασκέδασης, με πολλά καφέ και μπαράκια.

Στον Αδάμαντα βρίσκεται και η εκκλησία της Αγίας Τριάδας, ένα από τα σημαντικότερα αρχιτεκτονικά μνημεία. Στην είσοδό της ένα εξαιρετικό ψηφιδωτό, φιλοτεχνημένο το 1937 από τον ντόπιο καλλιτέχνη Ιωάννη Καρβουδάκη, παριστάνει την πάλη του Καλού με το Κακό.

Στην Αγία Τριάδα στεγάζεται και το εκκλησιαστικό Μουσείο, με έργα των Εμμανουήλ και Αντωνίου Σκορδίλη που έζησαν και αγιογράφησαν στη Μήλο από το 1647. Εικονοστάσια, επιτάφιοι, ξυλόγλυπτα τέμπλα, ασημένια εκκλησιαστικά σκεύη και χρυσά αφιερώματα αποτελούν μέρος των εκθεμάτων του μουσείου.

ΠΡΟΣΒΑΣΗ

Αεροπορικώς με την Olympic Air καθημερινά δύο πτήσεις από Αθήνα για Μήλο (διάρκεια 45 λεπτά).

Ακτοπλοικώς από Πειραιά με το superjet της Sea Jets σε δύμιση ώρες και με το Speedrunner 4 της Aegean Speed Lines σε περίπου τεσσερισήμισι ώρες. Με συμβατικό πλοίο σε επτά ώρες.

ΔΙΑΜΟΝΗ

Το «Ostria Hotel & Studios» (τηλ. 2287021920, 28127) βρίσκεται στον Αδάμα, πίσω από το μεταλλευτικό Μουσείο του νησιού και σε κοντινή απόσταση από την παραλία Παπικινού. Διαθέτει όμορφα δωμάτια, πλήρως εξοπλισμένα και διακοσμημένα με μεράκι από τη Βάνα, καθώς και πρωινό από φρέσκα τοπικά παραδοσιακά προιόντα.

Τα δωμάτια και διαμερίσματα «Αερόλιθος», επίσης, στον Αδάμαντα (τηλ.22870, 33326), είναι νεόδμητα χτισμένα σε παραδοσιακή κυκλαδίτικη αρχιτεκτονική και προσφέρουν όλες τις σύγχρονες ανέσεις. Σε απόσταση μόλις 250 μέτρων από το λιμάνι, το πρόσφατο ανακαινισμένο ξενοδοχείο «Πορτιανή» (τηλ. 22870, 22940).

ΦΑΓΗΤΟ

Στον Αδάμαντα, στον «Κυνηγό», στον «Φλοίσβο»και στο «Ναυάγιο». Στον Άγιο Σώστη, στην «Ταραντέλα». Στην Πλάκα, στην «Αρχοντούλα».

Στη Ζεφυρία, στο «Πέτρινο».

Στην Τρυπητή, στην «Εργίνα» και στα «Γλαρονήσια», για εξαιρετικά πιταράκια, μεταξύ των άλλων και καρπουζόπιτα.

Στα Πολλώνια, στο φημισμένο «Αρμενάκι», στον «Γιαλό», στη «Μέδουσα» με σπεσιαλιτέ το ρυζότο με γαρίδες, στην «Κιβωτό των γεύσεων» για λιφονάκια και φλαουνάκια και στο μεζεδοπωλείο «Λιόφυτο».

Στο Παλιοχώρι, στο εστιατόριο «Άρτεμις» πάνω από την παραλία για σκορπίνα ψητή, χταπόδι κ.α.

Στον Εμπουργιό, στο «Εμπουριός» – τα τέσσερα χιλιόμετρα με αυτοκίνητο στον χωματόδρομο σίγουρα αξίζουν τον κόπο για να καθίσετε σε τραπεζάκια πάνω στο κύμα και να γευτείτε κατσικάκι λεμονάτο στον ξυλόφουρνο τις Κυριακές και νοστιμιές με ζαρζαβατικά.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ