Τα ερημητήρια του νότιου Αιγαίου


Δώδεκα ναυτικά μίλια ανατολικά της Πάτμου, και σε απόσταση ελάχιστη από τις τουρκικές ακτές, υπάρχει ένα σύμπλεγμα μικρών νησιών που θα μπορούσαν να γίνουν μικροί παράδεισοι τόσο για τους κατοίκους τους όσο και για ταξιδιώτες. Επισκέφθηκα πρόσφατα τα περισσότερα από αυτά τα νησιά, δηλαδή τους Λειψούς, τους Αρκιούς, το Μαράθι, και έφυγα συγκινημένη, γεμάτη από εντυπώσεις θετικές και ευχάριστες. Η φιλοξενία, η φιλοπονία, το φιλότιμο, η υπομονή και η ανθρωπιά των λιγοστών κατοίκων τους με είχαν εντυπωσιάσει.


Τα νησιά αυτά δεν είναι πια για μένα απλά ονόματα στον χάρτη. Είναι ζωντανά κύτταρα του σώματος που λέγεται Ελλάδα. Ας ανακαλύψουμε τις κρυμμένες ομορφιές τους, μας χρειάζονται ως επισκέπτες, μας χρειάζονται ως φίλους, μας χρειάζονται ως σκεπτόμενους πολίτες και τα χρειαζόμαστε ως αυθεντικούς τόπους δυνατών συναισθημάτων και εικόνων.


Λειψοί


Το νησί της Καλυψούς


Οι Λειψοί έχουν έκταση 15,987 τετραγωνικά χιλιόμετρα και μήκος ακτών 35,1 χλμ., με παρθένες παραλίες, κολπίσκους και μικρά νησόπουλα ολόγυρα (Βόρεια Ασπρονήσια, Νότια Ασπρονήσια, Πιλάβι, Μακρονήσι). Η ευτυχία να βρίσκεσαι εδώ, γίνεται ευδαιμονία, αν μπορέσεις να το εξερευνήσεις με ένα μικρό σκάφος!


Η παράδοση θέλει τους Λειψούς ή τη Λειψώ να είναι η μυθική Ωγυγία, το νησί της νύμφης Καλυψούς. Με τέτοιο μυθικό υπόβαθρο στην ιστορία τους καταλαβαίνετε τι γίνεται! Με 700 περίπου κατοίκους σήμερα είναι ένα νησί με έναν οικισμό (πρωτεύουσα) συγκροτημένο και έναν τουρισμό που βρίσκεται μεν στην εφηβεία του, αλλά δείχνει ότι ανδρώνεται σωστά. Οι κάτοικοι προοδευτικοί, φιλόξενοι, μου έδωσαν να καταλάβω πως το νησί είναι ένα σωστό παράδειγμα ανάπτυξης που χρειάζεται προβολή και ενθάρρυνση.


Λοιπόν… αποκαλύπτω τις χάρες του. Ησυχία, γαλήνη ψυχής, ψαράκι φρέσκο, γραφικές παραλίες, ωραίοι περίπατοι. Δημοτική συγκοινωνία για τις πιο γνωστές παραλίες με δύο πουλμανάκια του δήμου. Ενδιαφέρον εκκλησιαστικό, λαογραφικό μουσείο. Μια σύγχρονη βιβλιοθήκη (εγκαινιάστηκε το θέρος του 1998) με την επωνυμία «Οδυσσέας Ελύτης», που κτίστηκε με πρωτοβουλία της Ουνέσκο και χορηγό τα Goody’s. Αλιεία καλή και γίνεται και μια σωστή προσπάθεια για ενθάρρυνση της αμπελουργίας. Πρόσφατα φυτεύτηκαν 8.000 κλήματα. Ταπητουργική σχολή που αναβαθμίζεται. Υπάρχει βιολογικός καθαρισμός, ελικοδρόμιο, ιδιωτικό οδοντιατρείο. Αξιολάτρευτο το σύγχρονο νηπιαγωγείο του νησιού! Υπάρχουν παραδοσιακοί φούρνοι με ξύλα, δύο σουπερμάρκετ, αρκετές ταβέρνες και καφενεδάκια. Ε, μην τα περιμένετε όλα από μένα. Καιρός να ανακαλύψετε και μόνοι σας άλλες κρυμμένες ομορφιές!


Αυτό το νησί το χάρηκα τρεις ημέρες, με τη θάλασσα να δρασκελίζει το παράθυρό μου και να κυριεύει το δωμάτιο και τη σκέψη μου. Ψάχνω τις σημειώσεις μου από εκείνη την επίσκεψη. Διαβάζω:


Θαλάσσια μπάνια: πρώτη ημέρα, παραλία Λέντου (αμμουδιά, με τα πόδια από τον οικισμό των Λειψών), μπάνιο απογευματινό, κολύμπι απολαυστικό. Δεύτερη ημέρα, πάλι στη παραλία Λέντου (μετά την πρωινή βροχούλα). Κολύμπι ήρεμο, χαλαρό. Τρίτη ημέρα, στο διπλανό Μαράθι (μεσημεράκι, λίγο πριν το πλουσιο γεύμα με ψάρια), μπάνιο ­ the best of the year!


Αλλες σημειώσεις: Οι άνθρωποι είναι φιλόξενοι. Κάνεις μια ερώτηση και γίνεσαι φίλος τους. Παράδειγμα ο κ. Νίκος Χριστοδούλου, ιδιοκτήτης του τουριστικού γραφείου «Laid Back». Μπήκα στο γραφείο του μόλις έφτασα στους Λειψούς για μία ερώτηση και σε μία ώρα, αφού είχε παρατήσει σύξυλη τη δουλειά του, βρέθηκα στο αυτοκίνητό του να γυρίζουμε όλο το νησί, στον Βορρά και στον Νότο, για να φωτογραφίσω τις παραλίες τις υπέροχες, να ακούσω χίλιες δύο ιστορίες για το νησί και να δεχθώ αργότερα τη θερμή φιλοξενία του ίδιου και της οικογένειάς του. Ως τη στιγμή που ξανάφυγα για την Πάτμο (σημείο εκκίνησής μου) ήταν ο φύλακας-άγγελός μου.


Η Παναγιά του Χάρου



Στους Λειψούς εορτάζεται στις 23 Αυγούστου (εννιάμερα της Παναγίας) η Παναγιά του Χάρου. Τούτο είναι το μεγάλο, γνωστό πανηγύρι του νησιού. Σε μια ειδυλλιακή ως σήμερα τοποθεσία κτίστηκε από μοναχούς της Πάτμου, σε βυζαντινό ρυθμό, στα τέλη του 16ου αιώνα μ.Χ. το εξωμονάστηρο της Παναγίας. «Ο ναός είναι τρισυπόστατος, τον διακρίνει δε ο χαμηλός τρούλος, τα ακανόνιστα τόξα, που γι’ αυτό αισθητοποιούν μια ασυνήθιστη γοητεία, τα λιγοστά και στενόμακρα παράθυρα, που το φειδωλό φως τους υποβάλλει τον προσκυνητή». Ιερό κειμήλιο της εκκλησίας η εικόνα της Παναγίας, η οποία ιστορείται να κρατά τον Χριστό όχι ως βρέφος αλλά κρεμασμένο νεκρό στο σταυρό του μαρτυρίου. Γι’ αυτό και ονομάστηκε «Παναγιά του Χάρου». Τον Απρίλιο του 1943 άσπρα κρίνα που τοποθέτησε στην εικόνα μια νεαρή κοπέλα, αφού ξεράθηκαν, ξανάρχισαν τον Ιούλιο να αποκτούν χυμούς και μπουμπούκια, που άνθισαν την ημέρα της γιορτής της. Το θαύμα αυτό, όπως πιστεύουν οι κάτοικοι του νησιού, εξακολουθεί να επαναλαμβάνεται ως σήμερα.


Πρόσκληση σε γάμο


Γάμος του Dirk και της Stephanie στους Λειψούς! Στη μητρόπολη του χωριού (που δεσπόζει στο χαμηλό ύψωμα όπου είναι κτισμένο), στον Αγιο Ιωάννη τον Θεολόγο ένα ηλιόλουστο απόγευμα. Ο Dirk, που είναι Γερμανός αλλά ορθόδοξος, παντρεύτηκε την καλή του, Stephanie, με συνοδεία λαούτου, βιολιού και σαντουριού. Ξεπρόβαλαν και οι δύο από τα δρομάκια του χωριού, νέοι, ωραίοι, συγκινημένοι, ακολουθούμενοι από πολυπληθείς φίλους και συγγενείς που ήρθαν από την Κολονία. Ακολουθούσε… η μαρίδα των Λειψών και πολλοί ντόπιοι και επισκέπτες σαν και εμένα. Μπροστά τους πήγαιναν τα όργανα, ο Σταμάτης με το λαούτο, ο Νικόλας με βιολί και ο Νικόλας (πατέρας) με σαντούρι. Μετά τη στέψη ακολούθησε γενναίο φαγοπότι, χορός και τραγούδι ως τις 3 το πρωί στο εστιατόριο «Γιάννης» με τους ίδιους μουσικούς. Αλλά ο Σταμάτης παίζει και μπουζούκι και είχαμε, συν το λαούτο και το βιολί, τον Γιώργο στο αρμόνιο.


Ξημέρωσε μια όμορφη Κυριακή και καθώς όλοι οι καλεσμένοι στον γάμο είχαμε γίνει φίλοι, ξεκινήσαμε αργά το πρωί για μια θαλάσσια εκδρομή (με τοπικό σκάφος) στους Αρκιούς και στο Μαράθι.


Εδώ έχουμε ένα φαινόμενο που ίσως είναι μοναδικό. Δημοτικό σχολείο: ένα! Μαθήτρια δημοτικού σχολείου: μία, η πανέξυπνη Εφη Χατζή. Εφέτος τελείωσε την έκτη τάξη και ετοιμάζεται να μετακομίσει στη Λέρο για να συνεχίσει στο γυμνάσιο. Το σχολείο δεν έχει πια κανένα μαθητή και την επόμενη χρονιά θα μείνει κλειστό. Δάσκαλος αυτού του παιδιού, ως το τέλος της σχολικής χρονιάς, ο κύριος Αθανάσιος Παρτινούδης. Εκεί, στις εσχατιές του ελληνικού χώρου. Του τηλεφώνησα πρόσφατα. Εκφράζει τα ίδια αισθήματα, όπως και ο προηγούμενος δάσκαλος, σφοδρά ερωτευμένος με τους Αρκιούς, ο κ. Διονύσης Βερνάρδος: «Είναι τιμή μου να βρίσκομαι κοντά σε αυτούς τους ανθρώπους». Ξεφεύγω λίγο από τους Γερμανούς, που συνεχίζουν το γλέντι του νεανικού γάμου, για να ψηλαφίσω τον σφυγμό των Αρκιών.


Αρκοί


Η δανδέλα της άμμου


Δαντελωτές ακρογιαλιές, μια χούφτα μικρά νησιά ΝΑ και το ωραίο Μαράθι απέναντί τους. Εκταση περίπου 1.400 στρέμματα και μόνιμοι κάτοικοι γύρω στις 60 οικογένειες. Λοιπόν αυτές οι περίπου 60 οικογένειες δεν φτάνει που έχουν χίλια προβλήματα με την απομόνωσή τους, βρέθηκαν στη μέση μιας έριδας ανάμεσα στην Κτηματική Υπηρεσία του υπουργείου Οικονομικών και του Δήμου Πάτμου.


Η κτηματική υπηρεσία αμφισβητεί νομικά την ιδιοκτησία των κατοίκων στους Αρκιούς, επειδή η παραχώρηση της γης (δωρεάν 60 οικόπεδα σε άστεγους και άπορους κατοίκους των Αρκιών, που έκτισαν σπίτια για να μείνουν στο νησί τους) έγινε από τον Δήμο Πάτμου και όχι από το Ελληνικό Δημόσιο. Αν δεν ξεδιαλυθεί το ιδιοκτησιακό καθεστώς, οι ακρίτες ψαράδες των Αρκιών θα πρέπει να το εγκαταλείψουν για να ζήσουν σε άλλο νησί! Ακούγεται τρελό; Ουδέν σχόλιον!


Λοιπόν τι βλέπει ο επισκέπτης φθάνοντας ως τους Αρκιούς; Ενα καινούργιο λιμανάκι, απάνεμο που μπορεί να φιλοξενήσει ως 20 ιστιοφόρα. Οι τυχεροί που θα έρθουν το καλοκαίρι ως εδώ για ήσυχες διακοπές, θα βρουν άφθονο ψάρι και καλές ακρογιαλιές, ιδιαίτερα απέναντι, στο Μαραθονήσι.


Τον χειμώνα ζουν μόνιμα στο νησί γύρω στα 40 με 45 άτομα.


Τα αξιοθέατά του είναι ένα κάστρο, ίσως ελληνιστικών χρόνων, και ένα σπήλαιο (του κλέφτη Βότση) στην τοποθεσία Χάλαρο, το οποίο μπορεί να χωρέσει 100-140 άτομα. Εκεί κατέφυγαν το 1943 οι κάτοικοι όταν την περιοχή τη βομβάρδιζαν οι Γερμανοί.


Το νησί έχει τρεις εκκλησίες: την Παναγία την Παντάνασσα, τους Αγίους Αναργύρους και τον Σωτήρα.


Υπάρχει κυνήγι στο νησί, πολλές πέρδικες, αλλά αναγκάστηκαν να διώξουν σθεναρά κυνηγούς που έρχονταν από άλλα νησιά στους Αρκιούς πάνοπλοι για να τις ξεπαστρέψουν.


Οι άνθρωποι της ΔΕΗ που δουλεύουν στους Αρκιούς είναι περήφανοι για το Solar του (γεννήτριες ηλιακής ενέργειας ως 25 kw που βοηθούν πολύ στην ενεργειακή αυτοτέλεια του νησιού). Και στο Μαράθι υπάρχει Solar.


Στους Αρκιούς μπορεί να φιλοξενηθούν (διανυκτέρευση σε δωμάτια) ως 50 άτομα.


Μαράθι


Ο τόπος της κακαβιάς



Ελάχιστη απόσταση χωρίζει τους Αρκιούς από το Μαράθι. Κάτοικοι; Τρεις και ο κούκος, στην κυριολεξία, χωρίς τον κούκο! Τρία αδέλφια μένουν τον χειμώνα στο Μαράθι. Ο Μιχάλης, η Πόπη και ο Δημήτρης Κάβουρας.


Το καλοκαίρι βρίσκεις μια υπέροχη παραλία, δύο ταβέρνες: του Μιχάλη, όπως βλέπεις από τη θάλασσα τον κολπίσκο αριστερά, και στη δεξιά άκρη του Παντελή. Διαθέτουν και οι δύο δωμάτια, όπου μπορούν να διανυκτερεύσουν 30-40 επισκέπτες.


Λοιπόν, αφού σκαρφάλωσα ως το διάσελο του νησιού και μπόρεσα να φωτογραφίσω το ωραίο Αιγαίο και από την άλλη πλευρά και να ανάψω το κεράκι μου στο ξωκλήσι, μακαρίζοντας την καλή μου τύχη, κατέβηκα προς την ταβέρνα του Μιχάλη. Εκεί βρέθηκα μπρος στο μεγάλο δίλημμα: κακαβιά ή μπάνιο;


Το πλήρωμα ενός καϊκιού από την Πάτμο που είχε φτάσει με οικοδομικό υλικό στο Μαράθι, ακόνιζε πιρούνια και κουτάλια για μια μεγαλειώδη κακαβιά! Με κάλεσαν στο τραπέζι τους.


Τελικά αποφάσισα να πάω να κολυμπήσω ­ και όσο για την κακαβιά, ό,τι ήθελε προκύψει! Προέκυψαν μονάχα κόκαλα, όταν επέστρεψα ευτυχής από το ωραιότερο μπάνιο της χρονιάς. Αλλά με αποζημίωσε μια υπέροχη ψητή χαρακίδα στα κάρβουνα. Κουβέντα, κρασάκι και φιλική συντροφιά προσφέρθηκαν απλόχερα από τα παιδιά του καϊκιού της Πάτμου.


Επειτα από δύο ώρες υστερικά γέλια μαζί τους, ξαναβρήκα τους Γερμανούς μου που είχαν γευματίσει στον Παντελή και γυρίσαμε πίσω στους Λειψούς. Είχα την αίσθηση πως γύριζα σε μεγαλούπολη! Αν δεν σας έπεισα ως τώρα για την ομορφιά και την ιδιαιτερότητα αυτών των νησιών, ζητώ συγγνώμη από σας και από αυτά. Οταν θα πάτε να τα γνωρίσετε από κοντά, θα χαρείτε τις δικές σας ακριβές εμπειρίες. Τις δικές μου τις ξανάζησα μαζί σας.


Πώς θα πάτε:


Πρέπει να διαλέξετε (δύσκολη επιλογή!) το νησί-βάση για τις εξορμήσεις σε Λειψούς, Αρκούς, Μαράθι.


Από Πάτμο: τακτική συγκοινωνία με ιπτάμενα δελφίνια και τοπικά πλοιάρια. Από Λέρο: το ίδιο.


Από Κάλυμνο: Το πλοίο «Νήσος Κάλυμνος», ο θρύλος των βόρειων νήσων στα Δωδεκάνησα.


Λιμεναρχεία: Πάτμου τηλ. 0247-31231, Λέρου τηλ. 0247-22224, Καλύμνου 0243-29304.


Λειψοί


Χρήσιμα τηλέφωνα: Αστυνομία 41222, Δημαρχείο 41333 / 41209, ΟΤΕ 41299


Ξενοδοχεία: «Καλυψώ Β» τηλ. 41242, «Αφροδίτη» (βλέπει στην παραλία Λέντου) τηλ. 41100


Πανσιόν: «Φλοίσβος» τηλ. 41261, «Φωτεινή» τηλ. 41235


Διαμερίσματα: «Studio Κάλυμνος» τηλ. και fax: 0247-41343, «Πανόραμα» τηλ. 41235, fax 41254, «Γαλήνη» τηλ. 41212


Καφετέριες: «Σταμάτης», «Λειψοί», «Ωκεανίς», «Φωτεινή», «Rock»


Εστιατόρια: «Καλή Καρδιά», «Μπαρμπαρόσα», «Γιάννης», «Θεολόγος», «Καλυψώ», «Δελφίνι», «Ησυχος», «Γρύλλης»


Παραλίες: Λέντου, Πλατύς Γιαλός, Χοχλακούρα, Κατσούδια, Παπαντριά


Πρακτορείο Γενικού Τουρισμού: «Laid Back Holidays» τηλ. και fax 0247-41343 (εισιτήρια πλοίων, ιπτάμενων δελφινιών, εκδρομές, ενοικιάσεις ιστιοπλοϊκών σκαφών και μοτοποδηλάτων, συνάλλαγμα, ενοικιάσεις καταλυμάτων)


Αρκοί


Δωμάτια και ταβέρνες: «Τρύπας» τηλ. 32230, «Κατσαβίδι» τηλ. 32371, «Κάβουρας» τηλ. 32477 (ταβέρνα «Νικόλας»)


Μαράθι


Δωμάτια – ταβέρνα: «Μιχάλης» τηλ. 31580 (κ. Κάβουρας), σπίτι τηλ. 32759


Δωμάτια – ταβέρνα: «Παντελής» (κ. Αιμιλιανός) τηλ. 32609