Ιταλία

Στα μονοπάτια της Αναγέννησης

Καμπανία, Λάτσιο, Εμίλια Ρομάνα, Βένετο: το άκουσμα των ονομάτων αυτών των ιταλικών επαρχιών αρκεί για να ζωντανέψουν στον νου εικόνες της γειτονικής χώρας. Κολοσσαίο, Πύργος της Πίζας, Βενετία, μνημεία που παραπέμπουν στη χώρα, μουσείο αρχαιοτήτων και τέχνης. Κοντά στις αρχαιότητες και ο λαός. Οι μορφές του λατίνου εραστή, της μητέρας του και της ελκυστικής γειτόνισσας συνδυάζονται με τις μακαρονάδες του τραπεζιού και την ισχυρή οικογενειακή εστία, ιδιαίτερα στον Νότο. Επειτα από εντατικό πρόγραμμα, η απόφαση για την επίσκεψη στην άλλη πλευρά της Αδριατικής με αυτοκίνητο από την Ελλάδα, ένα ιταλικό πολιτιστικό πανόραμα, ήταν κοντά στην υλοποίησή της. Βέβαια ένα τόσο πλούσιο πολιτιστικό υλικό απαιτεί προηγούμενη επιλογή· άλλωστε μόνο για την κοιτίδα της Αναγέννησης, τη Φλωρεντία, ο επισκέπτης μπορεί να αφιερώσει μήνες για να γνωρίσει τους θησαυρούς της.

Η πρωινή αύρα της Αδριατικής ανταγωνιζόταν το δυνατό ήλιο, καθώς υπομονετικά περιμέναμε την έξοδό μας από το μεγάλο porto του Μπάρι, πρωτεύουσα της Απουλίας. Δίπλα στο νέο λιμάνι δεσπόζει επιβλητικό το κάστρο με τέσσερις ογκώδεις τριγωνικούς πύργους και λίγο παραπέρα η Βασιλική του Αγίου Νικολάου, κτισμένη τον 11ο αιώνα στα ερείπια της έδρας του βυζαντινού κυβερνήτη φυλάει στην κρύπτη της το κλεμμένο από τη Μύρα της Λυκίας λείψανο του Αγίου, προστάτη των ναυτικών. Στην παλιά πόλη (Bari Vecchia), μια άλλη εξαιρετική ρωμανική εκκλησία, ο καθεδρικός του Σαν Σαμπίνο, ενώ στα χαοτικά μεσαιωνικά δρομάκια της, ούτε λίγο ούτε πολύ, υπάρχουν άλλες σαράντα ενδιαφέρουσες εκκλησίες που κάθε πρωί ρίχνουν τη σκιά τους στους βαρυφορτωμένους με ψάρια πάγκους της υπαίθριας αγοράς. Ακολουθούμε τις πινακίδες που οδηγούν στην έξοδο της πόλης και στην Autostrada 14, που εκκινώντας από το Μπρίντιζι ακολουθεί περίπου τη διαδρομή της αρχαίας Αππίας οδού. Η άνετη οδήγηση που προσφέρουν οι πασίγνωστοι αυτοκινητόδρομοι μάς επιτρέπει να απολαύσουμε τις εξοχές της Απουλίας, ένα από τα ομορφότερα μέρη του ιταλικού Νότου. Το τοπίο είναι έντονα Μεσογειακό, καθώς οι κάμποι κατακλύζονται από ελιές, ενώ οι μεγάλοι αμπελώνες την καθιστούν από τις μεγαλύτερες οινοπαραγωγές περιοχές της χώρας. Σε απόσταση περίπου σαράντα χιλιομέτρων, κοντά στο Ruvo di Puglia, λοξοδρομούμε για να θαυμάσουμε το Καστέλ ντελ Μόντε. Ισχυρό οχυρό, κτισμένο σε ένα ύψωμα το 1240 από τον Φρειδερίκο τον Β’, είναι ένα από τα καλύτερα μεσαιωνικά κτίσματα της Ευρώπης, αλλά και το πλέον μυστηριώδες, μια και γύρω από μια οκτάγωνη αυλή αναπτύσσεται ένα οκταγωνικό κτίσμα με οκτώ οκταγωνικούς πύργους και οκτώ δωμάτια ανά πάτωμα! Το μπέρδεμα είναι μεγάλο για όλους, επισκέπτες και μελετητές, που στους πέτρινους διαδρόμους αναζητούν το νόημα που κρύβει η εμμονή του αρχιτέκτονα στο οκτώ. ΝΑΠΟΛΙ

Παρακολουθώντας συνεχώς τις κατατοπιστικές πινακίδες και τον χάρτη, προσεγγίζουμε αργότερα την Canossa και ακολουθούμε στη διασταύρωση τον εθνικό Α16 με δυτική κατεύθυνση προς τη Νάπολι. Τα χιλιόμετρα κυλούν άνετα καθώς αφήνουμε την Απουλία και περνάμε στην ευτυχισμένη Καμπανία (felix Campania), όπως την αποκαλούσαν οι Ρωμαίοι. Ο άνεμος που ερχόταν δροσερός, καθώς ανεβαίναμε το υψόμετρο των Απεννίνων, έφερε μια έντονη βροχή που άλλαξε την όψη της περιοχής. Γρήγορα, ένα λαμπρό ουράνιο τόξο κυριάρχησε με την επανεμφάνιση του ήλιου στον γαλανό ουρανό, γλυκαίνοντας τις ήδη απαλές γραμμές του τοπίου, θυμίζοντάς μας πως η περιοχή της Καμπανίας από αιώνες είναι τόπος παραθερισμού και διασκέδασης, εξαιτίας του κλίματος και της φυσικής ομορφιάς της. Κατεβαίνοντας τις στροφές προς την εξαιρετικά εύφορη πεδινή ύπαιθρο, η διάφανη ατμόσφαιρα αγκαλιάζει τις καλλιέργειες, κυρίως αμπέλια που εκτείνονται σε μικρούς και μεγαλύτερους λόφους και προσφέρουν άφθονο, εξαίρετο, γλυκό κρασί. Ολος ο τόπος παίζει με τον μύθο, την ιστορία, τη διασκέδαση και την καταστροφή. Ο πανέμορφος κόλπος της Νάπολι περιβάλλει τα ειδυλλιακά νησιά Ισκια και Κάπρι. Ο Αύγουστος αποκαλούσε το Κάπρι «πόλη της γλυκιάς απραξίας», και στο ίδιο πνεύμα ο Τιβέριος έκτισε σειρά επαύλεις για να επιδίδεται απερίσπαστος στις ερωτικές περιπέτειές του. Στα δυτικά της Νάπολι, στην εξαίρετης ομορφιάς περιοχή Κάμπι Φρεγκρέι (πύρινα πεδία), εντοπίζονται από τον Ομηρο και τον Βιργίλιο οι πύλες απ’ όπου ο Οδυσσέας κατέβηκε στον Αδη. Σε όλη την περιοχή, κυριαρχεί έντονα η κορυφή της κόλασης που αναδύεται από τον παράδεισο, ο Βεζούβιος δηλαδή, όπως τον περιγράφει εύστοχα ο Γκαίτε. Πλησιάζοντας τη μητρόπολη του Mezzogiorno, της νότιας χώρας, όπως λένε οι Ιταλοί, αισθάνομαι την παρουσία του ηφαιστείου να βαραίνει στον χώρο. Με ύψος 1.277 μέτρα, ο κώνος του είναι ορατός σε όλη την περιοχή και πάντοτε φέρνει στον νου τις εφιαλτικές στιγμές που έζησαν οι κάτοικοι της Πομπηίας και της γειτονικής Ηράκλειας (Ερκουλάνουμ) εκείνο το αυγουστιάτικο πρωινό του 79 μ.Χ., όταν τόνοι τέφρας έθαψαν τις πόλεις τους επί αιώνες. Στην αυγή της ιστορίας της, η Νάπολι ιδρύθηκε από αποίκους της Κύμης το 700 π.Χ. και φέρει το όνομα της σειρήνας Παρθενόπης. Αργότερα, νέοι άποικοι την μετονόμασαν σε Νέα Πόλη, όνομα που παραφρασμένο παρέμεινε ως σήμερα. Οι αιώνες πέρασαν, όπως και οι κυρίαρχοί της, αλλά ο χαρακτήρας της παρέμεινε αναλλοίωτα χαοτικός, πολύβουος, αυθόρμητος, αλλά και βαθιά θρήσκος και οικογενειακός.

Η αληθινή όψη της πόλης

Καθώς περπατώ αργά το απόγευμα στο κέντρο της, κινδυνεύω ανά πάσα στιγμή να πρωταγωνιστήσω σε τροχαίο, μια και τα φανάρια μάλλον έχουν διακοσμητικό ρόλο. Η κυκλοφορία είναι εφιάλτης. Οι Ναπολιτάνοι οδηγούν τόσο εξωφρενικά που οι Ελληνες μοιάζουμε υποδειγματικοί. Οι συνοικίες, που βλέπουν στο εμπορικό λιμάνι, έντονα αστικές, βρώμικες, φτωχικές και θορυβώδεις με υψηλή εγκληματικότητα, δεν έλκουν με την εμφάνισή τους, αν και αξίζουν το βλέμμα του επισκέπτη, αφού αντιπροσωπεύουν την πιο αληθινή όψη της πόλης. Αντίθετη εικόνα παρουσιάζουν οι κεντρικές συνοικίες της παλιάς Νάπολι (Spaccanapoli), που εκτείνονται αριστερά του σιδηροδρομικού σταθμού, κάτω από τον λόφο όπου δεσπόζει το Καστέλ Σαντ Ελμο. Στην παραλία, ο επιβλητικός όγκος του Καστέλ Νουόβο, κτισμένου από τον Κάρολο των Ανζού, δίνει μεσαιωνικό χρώμα το οποίο συμπληρώνει λίγο μακρύτερα το Καστέλ Ντελ’ Οβο οχυρό κτισμένο μέσα στη θάλασσα σε ένα μικρό νησί. Από εκεί, η βόλτα στον παραλιακό δρόμο με τους φοίνικες, την Βία Παρτενόπε, οδηγεί στην αριστοκρατική περιοχή της Μεργκελίνα και στα γύρω υψώματα με υπέροχη θέα της πόλης, του κόλπου και του Βεζούβιου στο βάθος. Βαδίζω στους λιθόστρωτους δρόμους, που από το Καστέλ Νουόβο οδηγούν στη μεγάλη ημικυκλική πλατεία του Σαν Φρανσίσκο ντι Πάολα και του Τεάτρο Σαν Κάρλο, από τις μεγαλύτερες όπερες της Ευρώπης. Το ίδιο βράδυ, με τη συνοδεία του «Ο Sole Mio», γευτήκαμε τα διασημότερα πιάτα της τοπικής κουζίνας: pizza margarita, που ονομάσθηκε έτσι προς τιμήν της πρώτης ιταλίδας βασίλισσας ­ ο χρωματικός συνδυασμός των υλικών της παραπέμπει στη σημαία της χώρας ­, και spaghetti Napolitana προς τέρψη του ουρανίσκου μας.

Πρώτος σταθμός της επόμενης ημέρας, το αρχαιολογικό μουσείο, όπου εκτίθενται πλήθος εξαίρετης τέχνης μωσαϊκά από βίλες της Πομπηίας. Από τα διασημότερα έργα είναι αυτό που αναπαριστά τον Αλέξανδρο και τον Δαρείο στη μάχη της Ισσού. Κοντά σε αυτά πλήθος αγάλματα και άλλα ευρήματα ελληνικής και ρωμαϊκής τέχνης, με προετοιμάζουν για την επίσκεψη της Πομπηίας. Αν και το 79 μ.Χ. απέχει αρκετά από την εποχή μας, ο χρόνος φαίνεται να σταμάτησε στην άτυχη πόλη. Περιδιαβάζω τους δρόμους του τεράστιου αρχαιολογικού χώρου, ξεκινώντας από το Φόρουμ. Σειρά έχουν οι βίλες με αίθρια και δεξαμενές νερού, δείγμα υπερβολικού πλούτου, μακρύτερα στο Αντικουάριουμ σώζονται αποτυπώματα σωμάτων που διατηρούν ανάγλυφα τον τρόμο εκείνων των στιγμών, ενώ στη συνοικία του έρωτα, Βίκο ντελ Λουπινάρε, διατηρούνται ακόμη τα σπίτια που δοξαζόταν η Αφροδίτη μαζί με γαργαλιστικές τοιχογραφίες. Στην έξοδο του αρχαιολογικού χώρου, για τον οποίο δεν αρκεί μονοήμερη επίσκεψη, ο Βεζούβιος προβάλλει εντυπωσιακός. Το ηφαίστειο προσεγγίζεται από τον παλαιό σταθμό τελεφερίκ, έπειτα από ανάβαση με χοντρά παπούτσια, ενώ οι λιγότερο τολμηροί μπορούν να τον θαυμάσουν από τρένο που κάνει μια μεγάλη διαδρομή γύρω του. Τα αξιοθέατα της Νάπολι και της Καμπανίας δεν τελειώνουν. Οι δαντελωτές ακτές κρύβουν παραλίες πανέμορφες. Αξιο επίσκεψης και το Παλάτσο Ρεάλε της Καζέρτα. Το ανάκτορο, κτισμένο από τον Κάρολο Γ’ των Βουρβώνων, ονομάζεται και «Βερσαλλίες του Νότου» διαθέτοντας υπέροχους κήπους και 1.200 δωμάτια. Αξιοθέατα είναι τα όμορφα χωριά της παραλίας με τα κατάλευκα σπίτια, αλλά και τις εξοχικές βίλες. Δυστυχώς, ο χρόνος μας υποχρεώνει να ακολουθήσουμε τις πινακίδες που οδηγούν στην Autostrada 1 για τον Βορρά. Βέβαια, η επιλογή του αυτοκινητόδρομου δεν έχει καμία σημασία, μια και από αρχαιοτάτων χρόνων είναι γνωστό πως όλοι οι δρόμοι οδηγούν στη Ρώμη. ΡΩΜΗ

Η «κεφαλή του κόσμου» – Caput Mundi περιβάλλεται από δακτύλιο αυτοκινητοδρόμων, οι πινακίδες των οποίων αναγγέλλουν περήφανα την προσέγγιση της πρωτεύουσας. Εισχωρώ σιγά σιγά στην καρδιά της πόλης έχοντας υπόψη τα λόγια του Σταντάλ: «Αν ο ξένος προσπαθήσει να τα δει όλα, θα πάθει έντονο πονοκέφαλο, ενώ ο πρόσκαιρος κορεσμός και ο πόνος θα τον καταστήσουν ανίκανο να νιώσει οποιαδήποτε ευχαρίστηση». Πράγματι, η «αιώνια πόλη» διαθέτει τεράστιο πλούτο ιστορίας και καλλιτεχνικών θησαυρών, συνδυάζοντας αρμονικά τον ρομαντισμό και τη μεγαλοπρέπεια, την καθημερινότητα με μοναδικές στιγμές του χρυσού παρελθόντος. Αφετηρία για την ανίχνευση της πόλης είναι η Πιάτσα Βενέτσια, στα δεξιά του Τίβερη. Δίπλα, η πλατεία του Καπιτωλίου και ο Παλατίνος Λόφος, απ’ όπου ξεκίνησαν όλα, αφού και αυτός πρωτοκατοικήθηκε και σε αυτόν αναπτύχθηκε το αυτοκρατορικό κέντρο. Παρακάτω, το περίφημο Κολοσσαίο, που άρχισε να κτίζεται από τον Βεσπασιανό, χωρούσε 50.000 θεατές που μπορούσαν να αποχωρήσουν σε ελάχιστα λεπτά από τις 76 εξόδους του. Διαθέτοντας ακόμη και κινούμενη στέγη από καραβόπανο, αποτελεί το πρότυπο για τα σύγχρονα στάδια. Δίπλα του, η αψίδα του Κωνσταντίνου και σε απόσταση τα Λουτρά του Καρακάλα και το Λατερανό. Τα μνημεία της Αγοράς, το εξαίρετο Πάνθεον, τα Αυρηλιανά τείχη, η Αππία οδός και πλήθος άλλα μνημεία συμπληρώνουν την εικόνα των ρωμαϊκών χρυσών αιώνων. Μαζί με τα αρχαία συνυπάρχουν δεκάδες μουσεία, μέγαρα, φοντάνες και πλατείες χωρίς να υπολογίσουμε τις δεκάδες εκκλησίες που φιλοξενούν θησαυρούς τέχνης. Οι απογευματινές ώρες προσφέρουν τις καλύτερες στιγμές για επίσκεψη στην περίφημη Πιάτσα ντι Σπάνια, σημείο συνάντησης όλων των κατοίκων. Η πλατεία συναγωνίζεται τις εξίσου διάσημες και πανέμορφες Πιάτσα Ναβόνα, που περιβάλλεται από αναγεννησιακά μέγαρα, και Φοντάνα ντι Τρέβι, όπου ερωτευμένοι και μη πετούν, σύμφωνα με έθιμο αιώνων, κέρματα υπό το βλέμμα του μαρμαρωμένου Ποσειδώνα. Από την Πιάτσα ντι Σπάνια, η μεγάλη ελικοειδής σκάλα οδηγεί στο Πίντσιο, από εκεί επιβεβλημένη η επίσκεψη στην κοντινή Βίλα Μποργκέζε, που διαθέτει τεράστια συλλογή ζωγραφικής, και στη Βίλα Τζούλια, που στεγάζει τη μεγαλύτερη συλλογή αντικειμένων ετρουσκικής τέχνης. ΒΑΤΙΚΑΝΟ

Τα χρώματα της στολής, κίτρινο και πορτοκαλί, τονίζονται από τον ήλιο. Ο ίδιος στέκεται ακίνητος παρακολουθώντας το πλήθος που περιμένει να περάσει τις πύλες του Αγίου Πέτρου. Σαν και αυτόν, άλλοι 89 συνάδελφοί του αποτελούν την ελβετική φρουρά του Βατικανού. Η ζωηρόχρωμη στολή τους λένε πως έχει σχεδιασθεί από τον Μιχαήλ Αγγελο στα χρώματα των Μεδίκων πριν από αιώνες. Το κράτος του Βατικανού διαθέτει εκτός από τον στρατό και τα άλλα τυπικά ενός κράτους, και κάτι σημαντικότερο: τη μεγαλύτερη συγκέντρωση έργων τέχνης στον κόσμο. Ενδεκα μουσεία, πέντε πινακοθήκες, 1.400 αίθουσες, χωρίς να λογαριάσουμε τον ναό του Αγιου Πέτρου και την αρχιτεκτονική και ιστορική αξία των κτισμάτων. Στέκομαι θαμπωμένος στη μια μετά την άλλη τις τοιχογραφίες του Ραφαήλ, που συγκαταλέγονται στα αριστουργήματα της Αναγέννησης, και ιδιαίτερα σε αυτήν που απεικονίζει τη Σχολή των Αθηνών, ενώ αισθήματα δέους προκαλούν οι τοιχογραφίες του Μιχαήλ Αγγελου στην Καπέλα Σιστίνα. Ο Αγιος Πέτρος και η τεράστια πλατεία εμπρός του αποτελούν το κέντρο του καθολικού χριστιανικού κόσμου. Για την ανέγερσή του εργάσθηκαν μεγάλα ονόματα, όπως ο Μπραμάντε, ο Μιχαήλ Αγγελος, ο Ραφαήλ και ο Μπερνίνι, δημιουργώντας τη μεγαλύτερη βασιλική του κόσμου (15.160 τ.μ.) επάνω στον τάφο του Αγίου Πέτρου.

Οι παραδείσιοι κήποι

Φυσικά, Ρώμη δεν σημαίνει μόνο τέχνη και ζωντανή έκφραση του ρομαντισμού, αλλά και στιγμές ξεγνοιασιάς. Εκτός από το κέντρο της πόλης, αξίζει να αφιερώσει ο επισκέπτης χρόνο για επίσκεψη και στα περίχωρα. Ημερήσιες εκδρομές στους παραδείσιους κήπους και τα σιντριβάνια της Βίλα Ντ’ Εστε και στην πνιγμένη σε πεύκα Βίλα του Αδριανού στο Τίβολι, ή στις γαλήνιες εξοχές των Καστέλι Ρομάνι, προσφέρουν ειδυλλιακές στιγμές ξεκούρασης όχι πολύ μακριά από την πρωτεύουσα. Ακόμη όμως και στο κέντρο της πόλης, που η φασαρία από την κίνηση των αυτοκινήτων είναι μεγάλη, υπάρχουν τρόποι διαφυγής. Εκτός από τους κήπους με πεύκα του Πίντσιο, που από ψηλά προσφέρουν θεαματική εικόνα στις σκουρόχρωμες στέγες και θόλους της πόλης, και ο λόφος του Τζιανίκολο διαθέτει όμορφα μέρη για βόλτα και θέα της πόλης. Ξεκινώντας το πρωί με έναν καφέ στο «Καφέ Γκρέκο» (ελληνικό καφενείο) της Βία Κοντότι, που ιδρύθηκε το 1760, περιδιαβάζω με ηρεμία της γειτονιές, αριστερά του Τίβερη (Τραστέβερε). Στα ίδια πλακόστρωτα, αλλά και σε αυτά της Πιάτσα Ναβόνα, απολαμβάνουμε τα ζεστά βράδια μαζί με τους Ρωμαίους, καθισμένοι σε τρατορίες και πιτσαρίες. Παραδοσιακά πιάτα της περιοχής, όπως κόκκινες αγκινάρες και μοσχάρι με χοιρινό και φασκόμηλο, μαγειρεμένα με κρασί, ανταγωνίζονται πιάτα ζυμαρικών με λαχταριστές ιταλικές σάλτσες. Το βραδινό φαγητό (αλ φρέσκο) είναι για τους περισσότερους το αποκορύφωμα της νυχτερινής ζωής, που συνεχίζεται σε μπαρ και καφέ τα οποία μένουν ανοικτά ως τις μικρές ώρες. Πάντως, για τους ανά τον κόσμο εραστές, η Ρώμη της dolce vita έχει ξεφτίσει, και σε τίποτε δεν θυμίζει τη δεκαετία του ’50 και του ’60, όπου το όνομα της Βία Βένετο έκανε τον γύρο του πλανήτη. ΦΛΩΡΕΝΤΙΑ

Στα βόρεια της Ρώμης, σε κοιλάδες που ανοίγονται στους πρόποδες των Απεννίνων ανάμεσα σε ωραίους λόφους και ποτάμια, εντοπίζουμε την αρχαία Ετρουρία, που σήμερα λέγεται Τοσκάνη. Η περιοχή, με ήπιους χειμώνες και ζεστά καλοκαίρια, φιλοξενεί μια πόλη που ιδρύθηκε από τον Ιούλιο Καίσαρα, ο οποίος ασφαλώς δεν φανταζόταν πως μαζί με την Αθήνα θα συνέδεε το όνομά της με την ιστορία του πολιτισμού. Τα ήσυχα νερά του Αρνου που χωρίζουν τη Φλωρεντία σε δύο μέρη είναι τα πρώτα που μας υποδέχονται στην Πιάτσα Φετούτσι, στην είσοδο της πόλης. Προχωρημένο απόγευμα, όπως είναι, αντί να εισχωρήσω στα στενά, προτιμώ η πρώτη γνωριμία μαζί της να είναι διαφορετική. Από την Πιάτσα Φετούτσι αρχίζει η Βιάλε ντέι Κόλι, ένας από τους ωραιότερους περιπάτους της Φλωρεντίας, αν όχι ο ωραιότερος όλης της χώρας. Ο δρόμος που ανοίχθηκε τον περασμένο αιώνα, ανάμεσα σε πλατάνια, βελανιδιές, κυπαρίσσια και φιλύρες, ανεβαίνει τον λόφο απέναντι από την πόλη. Στη διαδρομή, εξαίσιες βίλες και πάρκα μαγνητίζουν το βλέμμα. Στο τέλος του, η πλατεία του Μικελάντζελο. Από εδώ, εκατό μέτρα πάνω από τον Αρνο, η Φλωρεντία αποκαλύπτεται στα αχόρταγα μάτια μου. Η θέα της ομορφότερης από τις πόλεις του κόσμου είναι συγκλονιστική. Καμπαναριά, τρούλοι, στέγες, μέγαρα παίζουν με το απογευματινό φως και τα νερά του ποταμού, ενώ το πράσινο των εξοχών και τα Απέννινα ολοκληρώνουν τη σύνθεση. Ακολουθώντας τις στροφές του δρόμου, κατεβαίνω προς τη μεγάλη γέφυρα Πόντε Βέκιο. Χτισμένη τον 14ο αιώνα, γεμάτη καταστήματα, οδηγεί τον επισκέπτη στη ζωντανή καρδιά της πόλης, στην Πιάτσα ντε λα Σινιορία. Στην απλόχωρη πλατεία, που αποτελεί ένα από τα πιο ονομαστά μνημειακά σύνολα στον κόσμο, κυριαρχούν το ιδιαίτερα εντυπωσιακό Παλάτσο Βέκιο και η γκαλερί Ουφίτσι. Η γκαλερί πριν από αιώνες στέγαζε τα γραφεία της μεγάλης οικογένειας των Μεδίκων και σήμερα τις συλλογές τους.

Η πρώτη εικόνα της Αναγέννησης

Από την Πιάτσα ντε λα Σινιορία, τα πλακόστρωτα δρομάκια με οδηγούν στην πολύχρωμη μαρμάρινη πλατεία του Duomo. Ο καθεδρικός της πόλης, το καμπαναριό και το Βαπτιστήριο συνθέτουν ένα αρχιτεκτονικό σύνολο, το οποίο αναγνωρίζεται ως η πρώτη εικόνα της Αναγέννησης. Το Βαπτιστήριο, που αναπολούσε ο Δάντης στην εξορία του, διαθέτει βυζαντινής αντίληψης διάκοσμο και εντυπωσιάζει με το μέγεθός του, κυρίως γνωστό όμως την αριστουργηματικής τέχνης επιχρυσωμένη ανατολική πύλη, ή Πύλη του Παραδείσου. Απέναντί της, ακριβώς, ορθώνεται ο Καθεδρικός. Στα σχέδιά του δούλεψαν μεγάλα ονόματα, μόνο όμως η εμφάνιση του Μπρουνελέσκι καθόρισε τη μορφή του, με τον σχεδιασμό του εκπληκτικής σύλληψης τρούλου με διπλά τοιχώματα, αρχιτεκτονικό θαύμα ισορροπίας, ακόμη και σήμερα. Οταν αιώνες μετά ο Μιχαήλ Αγγελος θα δουλέψει τον τρούλο του Αγίου Πέτρου, αυτόν της Φλωρεντίας είχε ως πρότυπο. Τα μνημεία της πόλης ποτέ δεν τελειώνουν, όπως και οι εκκλησίες της, απ’ όλες όμως αξίζει να επισκεφθεί κανένας την πιο γνωστή, τη Σάντα Κρότσε, φημισμένη για τις τοιχογραφίες και τους τάφους μερικών από τους επιφανέστερους πολίτες, όπως των Μακιαβέλι, Μιχαήλ Αγγελου, Ροσίνι κ.ά. Για τους Ελληνες, άξια επίσκεψης είναι και η Σάντα Μαρία Νοβέλα, όπου αναπαύεται ο τραγικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Ιωσήφ, ο οποίος πέθανε εκεί, κατά τη διάρκεια της Οικουμενικής Συνόδου το 1439, εποχή που το Βυζάντιο με την αγωνία των Τούρκων αναζητούσε μάταια υποστήριξη στη Δύση. Η Φλωρεντία δεν είναι πόλη της έντονης διασκέδασης. Βέβαια, στα όμορφα καφέ και στις τρατορίες, δίπλα στον Αρνο ή στα καλντερίμια της πόλης, αλλά και στα πολυάριθμα παραδοσιακά Vineo (κρασοπουλιά), που σερβίρουν Κιάντι, οι κάτοικοι απολαμβάνουν όλες τις ώρες την ομορφιά της πόλης τους. Οι γύρω εξοχές προσφέρονται για περιπάτους και υπαίθριο φαγητό, χωρίς να παραγνωρίζεται ο ρομαντισμός, που σε μια πόλη-μνημείο κάνει αισθητή την παρουσία του. Την ίδια ανάλαφρη αίσθηση προσφέρουν και οι κήποι του Παλάτσο Πίτι, ενώ ο περίπατος πεζή, ή με ποδήλατο, στο απαλλαγμένο από αυτοκίνητα κέντρο είναι καθημερινή συνήθεια των ντόπιων. Οσο για την τοπική κουζίνα, οι ντόπιοι συνήθως λένε πως δίδαξαν τη μαγειρική στους Γάλλους από την εποχή που η Αικατερίνη των Μεδίκων έφερε στο Παρίσι μια ομάδα μαγείρων για τους γάμους της με τον Ερρίκο Β’. ΒΕΝΕΤΙΑ

Την επομένη, διασχίζουμε τα αμπέλια, τους χαμηλούς λόφους και τις πράσινες κοιλάδες της Τοσκάνης, ακολουθώντας τον φιδίσιο Εθνικό Α1 στην πορεία προς τα περίχωρα της Μπολόνια, όπου και διασταυρώνεται με τον Α13 για Πάδοβα και Βενετία. Τις εξοχές της Τοσκάνης διαδέχονται οι πεδιάδες των επαρχιών Εμίλια Ρομάνα και Βένετο, που φιλοξενεί τη γνωστότερη πόλη της χώρας. Για την πόλη των Δόγηδων, είναι μάταιη η προσπάθεια παρουσίασης, άλλωστε γι’ αυτή τη γυναικείου χαρακτήρα πόλη έχουν γραφεί ταυτόχρονα τόσο πολλά και τόσο λίγα. Τα θέλγητρά της τα οφείλει στον συνδυασμό της ιδιόμορφης θέσης της με την τέχνη, κυρίως στην αρχιτεκτονική έκφρασή της, και στον συσσωρευμένο πλούτο αιώνες τώρα από τη στυγνή τις περισσότερες φορές εκμετάλλευση της Ανατολής, ιδιαιτέρως του Βυζαντίου, με την τύχη του οποίου συνδέθηκε από την αρχή. Η εκστρατεία των Σταυροφόρων και η πτώση της Κωνσταντινούπολης το 1204 ήταν ιδέα του τυφλού Δόγη της πόλης Δάνδολου, ενώ οι περισσότεροι από τους θησαυρούς της άγρια λεηλατημένης πόλης κατέληξαν στη μικρή, αλλά πανέμορφη, Δημοκρατία της λιμνοθάλασσας. Η Βενετία του σήμερα είναι περισσότερο πόλη του μύθου και του ονείρου. Αυτόν τον μύθο αποζητούν οι επισκέπτες της στα πολυάριθμα κανάλια, στις μικρές πλατείες, στις γόνδολες, στις υπέροχες εκκλησίες, στα παλάτια και στα σοκάκια της. Τον ίδιο μύθο αφήνουν μακριά οι μόνιμοι κάτοικοι που μετακομίζουν μακριά. Τα προβλήματα της σημερινής πόλης είναι τεράστια, μόλυνση των νερών και του αέρα, πλημμύρες, καθίζηση των κτισμένων σε πασσαλοπήγματα κτιρίων, μαζικός τουρισμός και διάφορα άλλα μικρότερα θέματα, που ζητούν επείγουσες λύσεις. Παρ’ όλα αυτά, μόλις επιβιβάζομαι στο βαπορέτο κοντά στον σιδηροδρομικό σταθμό της πόλης, και ανεβαίνω το Canal Grande, όλα τα προβλήματα μοιάζουν απόμακρα και ο μύθος, το ζωντανό παραμύθι, με αγκαλιάζει, καθώς όπως έλεγε ο Κομίν, απλώνεται «εμπρός μου ο πιο όμορφος δρόμος που υπάρχει σε όλο τον κόσμο». Κατά μήκος του, πάνω από διακόσια παλάτια, αρχιτεκτονικά διαμάντια με δαντελένιες προσόψεις, θυμίζουν τις καθαρές επιδράσεις του Βυζαντίου. Τα πολύχρωμα εντυπωσιακά κτίρια, τα πλοιάρια, η φασαρία του κόσμου και τα καφέ στα σημεία όπου οι όχθες αφήνουν χώρο, όπως κοντά στη φημισμένη γέφυρα-κόσμημα του Ριάλτο, απορροφούν όλες τις σκέψεις μου.

Η πλατεία του Αγίου Μάρκου

Στην τελευταία στροφή του Μεγάλου Καναλιού, προβάλλει η μεγάλη προκυμαία με το μέγαρο των Δόγηδων και την πλατεία του Αγίου Μάρκου. Η Βασιλική του Αγίου Μάρκου, σε σχήμα ελληνικού σταυρού, κτίσθηκε για να στεγάσει το σκήνωμα του Αγίου, πολιούχου της πόλης, που έκλεψαν από την Αλεξάνδρεια βενετσιάνοι έμποροι το 828 μ.Χ. Η αρχιτεκτονική της φόρμα είναι ένα μείγμα βυζαντινών, ισλαμικών και ευρωπαϊκών χαρακτηριστικών. Το υπερβολικά διακοσμημένο και πληθωρικό εξωτερικό της, αν και βαρύ, δεν απωθεί τον παρατηρητή, ενώ στο κέντρο τέσσερα άλογα (τα πρωτότυπα στο εσωτερικό) «μοιάζουν σχεδόν να χλιμιντρίζουν και να τριποδίζουν», όπως έλεγε ο Πετράρχης. Πρόκειται για τα άλογα που κλάπηκαν από τον Ιππόδρομο της Κωνσταντινούπολης μετά την πτώση της Πόλης. Στο εσωτερικό, τα μαρμάρινα δάπεδα και τα μωσαϊκά ψηφιδωτά 4.000 τ.μ., σε χρυσό φόντο, φτιαγμένα από τεχνίτες της Βασιλεύουσας, δημιουργούν ένα ανυπέρβλητο σύνολο. Δίπλα στον Αγιο Μάρκο το παλάτι των Δόγηδων της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας, με σύμβολο τον λέοντα, απαιτεί ολόκληρο πρωινό για την επίσκεψή του. Το μέγαρο, αντιπροσωπευτικό του γοτθικού βενετικού ρυθμού, αν και ογκώδες, δείχνει ανάλαφρο. Η μεγάλη πλατεία εμπρός από τον Ναό και το Παλάτσο προσφέρει μοναδικές στιγμές στα καφέ της, με διασημότερο και ακριβότερο το «Φλόριαν», που λειτουργεί από το 1720 με διάσημους θαμώνες, όπως οι Προυστ, Βάγκνερ και Καζανόβας. Απολαμβάνοντας τον απογευματινό καφέ, παρακολουθώ το πλήθος του κόσμου που σεργιανίζει στη γοητευτική πλατεία κάτω από τη σκιά του τεράστιου καμπαναριού των 98 μέτρων. Σε αυτή την πλατεία, την εποχή του καρναβαλιού, η πραγματικότητα του σήμερα βυθίζεται στο παρελθόν, καθώς οι μάσκες και οι πολυτελείς στολές μεταφέρουν πολλά χρόνια πίσω τον επισκέπτη. Δίπλα στο καμπαναριό, η Μαρκιανή Βιβλιοθήκη, που φιλοξενεί τις συλλογές βυζαντινών χειρογράφων του καρδινάλιου Βησσαρίωνα, που από την Κωνσταντινούπολη μετανάστευσε στη Βενετία, όπως και δεκάδες άλλοι λόγιοι μετά την άλωση της Πόλης. Η φυγή αυτή οδήγησε στη δημιουργία ισχυρότατης ελληνικής παροικίας, και αποτέλεσε την αρχή στη διάδοση των γραμμάτων και του ελληνικού πνεύματος στη Δύση, αρχή που εξελίχθηκε αργότερα στο ρεύμα της Αναγέννησης. Με έκπληξη ίσως ο επισκέπτης από τη πατρίδα μας θα δει πως το τρίτο κανάλι μετά το Παλάτσο του Δόγη έχει την ονομασία Rio dei Greci (των Ελλήνων) και στο βάθος του υψώνεται το καμπαναριό του Αγίου Γεωργίου των Ελλήνων, εκκλησία της παλιάς παροικίας, που σήμερα στεγάζει σε διπλανά γραφεία το Ελληνικό Ινστιτούτο Βυζαντινών Σπουδών της Βενετίας, την Ορθόδοξη Αρχιεπισκοπή Ιταλίας και ένα μικρό, αλλά εξαιρετικό, μουσείο εικόνων.

Οι Βενετοί, από τότε που ανέπτυξαν το ναυτικό τους και στράφηκαν στο εμπόριο, ανέδειξαν την πόλη τους σε κέντρο εμπορίου με προϊόντα φερμένα από τα βάθη της Ανατολής. Σήμερα, ο εμπορικός ρόλος της έχει απολεσθεί, όμως ακόμη και έτσι στα στενά της οι βιτρίνες είναι γεμάτες πολυτελή είδη, ενώ τα λαμπερά κρύσταλλα Μουράνο τραβούν, θέλοντας και μη, την προσοχή. Η Βενετία είναι ο τόπος που προσφέρει τα πάντα: ήρεμες γειτονιές, ιδίως στα νησάκια Μπουράνο και Μουράνο, πολυτέλεια, γευστική κουζίνα (θαλασσινά και ψητά με συνοδεία πολέντας), μαζικότητα, αγορές, ρομαντισμό, τέχνη και διασκέδαση ειδικά στο Λίντο, μεγαλοπρέπεια και ιστορία. Εν τέλει, στη Βενετία, ο καθένας θα ανακαλύψει ακριβώς αυτό που αναζητεί, τίποτε περισσότερο ή λιγότερο. Η επιλογή της πόλης για τελευταίο σταθμό της γνωριμίας με τη γείτονα χώρα είναι η καλύτερη για τον επισκέπτη. Την επομένη, ο δρόμος του γυρισμού προς τον Νότο και τα λιμάνια του ξετυλιγόταν μακρύς, αλλά το αίσθημα της πληρότητας μετέτρεπε την απόσταση σε παιχνίδι.

Η Ιταλία είναι χώρα που πολύ εύκολα μπορείτε να επισκεφθείτε με το αυτοκίνητό σας με καθημερινά δρομολόγια πλοίων από Πάτρα και Ηγουμενίτσα με προορισμό Μπάρι, Ανκόνα και Μπρίντιζι. Υπολογίστε κατ’ άτομο για μετάβαση από 8.000 δρχ. για κατάστρωμα και 17.000 δρχ. για κοινόχρηστη καμπίνα, ενώ για το όχημα από 9.000 δρχ. Μπορείτε επίσης αντί δικού σας αυτοκινήτου να ενοικιάσετε ή να μετακινηθείτε με λεωφορεία και τρένο. Θα έλθετε έτσι σε επαφή με τον κόσμο και την καθημερινή ζωή. Αν προτιμήσετε το τρένο, το κόστος είναι προσιτό. Ζητήστε τις τιμές των πολλαπλών διαδρομών ή άλλες προσφορές. Καλή εποχή για το ταξίδι σας οι μήνες από Μάιο ως Σεπτέμβριο, που όμως συνοδεύονται από μεγάλη τουριστική κίνηση και ζέστη. Ο χειμώνας είναι αρκετά κρύος στον Βορρά και βροχερός, έχει όμως τη δική του γοητεία.

Χιλιομετρικές αποστάσεις: Μπάρι – Νάπολι 230 χλμ., Νάπολι – Ρώμη 220 χλμ., Ρώμη – Φλωρεντία 270 χλμ., Φλωρεντία – Βενετία 220 χλμ. Βενετία – Μπάρι 780 χλμ. Το κόστος ανά λίτρο της βενζίνης είναι περίπου διπλάσιο από ό,τι στην Ελλάδα. Επίσης με την άφιξή σας ρωτήστε για τις ηλεκτρονικές κάρτες διέλευσης διοδίων. Αν κινηθείτε αρκετά, σας συμφέρει να αγοράσετε μία· επίσης υπολογίστε ότι τα τέλη είναι υψηλά. Η ποιότητα των αυτοκινητοδρόμων είναι παραδειγματική. Το μποτιλιάρισμα όμως είναι μεγάλο, ειδικά στους άξονες κοντά στην Αδριατική τα Σαββατοκύριακα των θερινών μηνών. Για οδική βοήθεια καλέστε την Αστυνομία (112 ή 113) ή τη Λέσχη Αυτοκινήτου στο 166. Στα κέντρα των πόλεων προτιμήστε για μετακίνηση τα μέσα μαζικής μεταφοράς (π.χ. μετρό στη Ρώμη)· σε πολλά μέρη η χρήση αυτοκινήτου απαγορεύεται ή είναι εφιαλτική. Για ενημέρωση σχετικά με την κατάσταση των δρόμων καλέστε τα 1941/1942. Από έγγραφα να έχετε μαζί άδεια οδήγησης (η ροζ της ΕΕ), κυκλοφορίας και ασφαλιστικής κάλυψης (πράσινη κάρτα).

Οι ιστορίες με κλοπές που ακούτε μη σας τρομάζουν· με λίγο αυξημένη προσοχή και απλά μέτρα προστασίας των χρημάτων σας δεν θα αντιμετωπίσετε δυσκολίες. Ο αριθμός κλήσης της Αστυνομίας είναι το 113 και για κάθε πρόβλημα απευθυνθείτε σε αυτήν.

Τέλος, πέντε πτήσεις καθημερινά από Αθήνα της Ολυμπιακής και της Alitalia με κόστος περίπου 100.000 δρχ. θα σας μεταφέρουν εντός δύο ωρών στη Ρώμη. Περισσότερες πληροφορίες απευθυνθείτε στην ιταλική πρεσβεία (τηλ. 3617.260).